[1]  این انقلابی‌های چپی یا راستی، که همۀ شان مکتب خوانده‌ها هستند، در بارۀ تمام جهان می‌فهمند و درباره آزادی و استقلال، بطور اشکار و پنهان نشریه‌ها و کتاب‌ها نشر نموده‌اند، ولی تجارب دوران حاکمیت دکتاتورانه شان نشان داد، که نه به مردم آزادی‌های فردی شانرا آوردند و نه خودشان مزۀ آزادی را چشیدند. 

از انقلاب سرخ خلقی‌ها گرفته، تا شورش‌ها، خانه جنگی‌ها و از بین رفتن نظام و ساختارها، همه‌اش به امر و قوماندۀ ایدیالوژی سیاسی شده است. ما قربانیان ایدیالوژی‌های یک جانبه و مستبدانه هستیم. 

می‌گویند کل آن است که موهای سرش رفته باشد؛ نه آنکه مغز نداشته باشد.

کور یک بار عصا را گم می‌کند.

ما دو ملیون برادر، عزیز و افغان‌های خود را روانه گور‌های فردی و دسته جمعی ساختیم، نه کسی آزادی را دید، نه خنده و نه روز کامیابی را؛ مگر ما هنوز هم د خون همدیگر لت می‌خوریم! نه می‌دانیم، چه وقت از این نوع اسارت فکری آزاد خواهیم شد؟ و چه وقت هم برای خود و هم برای دیگران به آزادی‌های طبیعی، فطری و خدایی شان-آزادی فردی- قایل خواهیم شد!؟

[2]  حیران هستم که ما چرا به معنی این چنین ترانه‌های ملی توجه و دقت نمی‌نماییم! چرا به حق خدا داد هر فرد، که آزادی شخصی و زنده گی فردی اش است- احترام قایل نیستیم؟ آیا سرکشی بزرگتر از این هم است، که حق خدا داد یک فرد را از او بگیریم! چرا ما دشمن آزادی و شرافت یکدیگر هستیم؟ چرا زنده گی را احترام نمی‌کنیم؟ چرا مخلوقات خداوند متعال را براساس خواهش و ذوق شخصی خود، نیست و نابود می‌کنیم؟

هرکس و گور و گردنش. قاضی بزرگتر از خداوند متعال کی خواهد بود؟ ما آدم‌ها با این فهم ناقص و عقل انسانی خود کی می‌توانیم عدالتی را که در ذات خداوند متعال است، در حق انسان‌ها و معاشرات انسانی پیاده بسازیم.

شرم است که با قضاوت خود، از دیگران زنده گی، آزادی و حیثیت او را بگیریم!

چرا اینقدر دشمن زنده گی شده ایم، که کودکان زیبا صورت و زیبا قلب را از آغوش پدران شان می‌گیریم و کشتن آن‌ها را مسلک خود می‌گردانیم!

چرا مادران را در غم سیاه می‌نشانیم؟

چرا زمین را- که مدرسۀ آموزش خودشناسی و خدا شناسی است، به مسلخ خون آدم‌های با طرز دید و فکر متفاوت، مبدل می‌سازیم؟ چرا زمین را که هر انسان آن، هر پرنده و هر حیوان آن، هر گل و هر گیاه آن، نام خدا را و شکر خدا را با صدای مخصوص خودشان می‌سرایند، گورستان ساخته ایم؟

تمام زنده جان‌ها به ذکر خداوند مشغول اند.

هر موجود، خداوند را با زبان خاص خودش یاد می‌کند و همۀ زنده گی مقدس است؛ چون آفرینندۀ آن پاک و مقدس است.  

آن افسانۀ بهلول بزرگ به خاطرم گشت: (خوانندۀ گرامی! اگرچه این قصه ساخته و پرداخته ذهن انسان است، اما شنیدنش در واقع درسنامه‌یی می‌تواند باشد.)

می‌گویند، که سلطان محمود پادشاه، به همۀ نوکران و چاکران دربارش اعلان کرد، که هر کس خندۀ بهلول را دید، به او انعام می‌دهد.

بعد از این اعلان، همۀ درباریان و ناظران، به تعقیب بهلول صاحب افتادند، که هر چه زودتر خندۀ بهلول صاحب را ببیند و انعام پادشاهی را از آن خود سازد. 

هله هله...روزی، یکی از نوکران خوش طالع، بهلول صاحب را می‌بیند که پیش دکان قصابی ایستاده است و با خود می‌خندد.

نوکر این خوش خبری را به پادشاه رساند و انعام را گرفت.

پادشاه، بهلول را به دربار خواست و از او پرسید که تو خو در زنده گی لب به خنده نه گشوده بودی، امروز چطور پیش روی یک دکان قصابی ترا خنده گرفت؟ علت خنده ات چه بود؟

بهلول گفت: «من اینطور فکر می‌کردم که برادرم سلطان است. او لشکرکشی می‌کند، کشورها و سرزمین‌ها را با زور شمشیر فتح و تصرف می‌کند...مردمان زیاد کشته می‌شود. خون زیاد ریخته می‌شود، کسی بی پدر، کسی بی فرزند و کسی بی دوست و اقارب می‌شود. مردم و کشورها دارایی و ثروت شانرا از دست می‌دهند و من شریک این جرم خواهم بود!

 ولی امروز در دکان قصاب دیدم که «بز از پای خود و گوسفند از پای خود» اویزان است! پس معلوم شد، که من مسؤول افکار و اعمال خود استم و سلطان مسؤول افکار و کارکردهای خودش است.  با دیدن این صحنه، ذهنم روشن شد و دانستم که «بز از پای خود و گوسفند از پای خود» اویزان می‌شود و با این کار دلم سبک شد و در زنده گی ام خوب خنده کردم.

افسانۀ بهلول صاحب را در جای خودش می‌مانیم: من برای خود می‌گویم که وقتی یک شخص دیگر به نظرم در راه غلط روان است. عقیدۀ خوب ندارد و فکرش نجس است، پس من به او چه کار دارم؟ او می‌داند و حساب کارهایش!

بلی! وقتی مسؤولیت فردی است. وقتی هر کس کشت خود را درو می‌کند. باز من چرا دست به قضاوت بزنم! باز من چرا یک فرد را محکوم نمایم؟ من چرا کسی را بخاطر افکار و باور شان به زندان بیاندازم؟ و یا هم کسی را به دار بزنم و یا هم او را از وطنش فراری نمایم؟ 

زنده گی توحید است.

عبادت و خدا پرستی در طول زنده گی می‌شود.

مرده چه خواهد کرد؟ مرده نه قدرت شناختن خود را دارد و نه توان خداشناس شدن را دارد.

زنده گی معلم کلان است. طبعیت هم معلم کلان است. این موجودات زنده، پرنده‌ها، حیوان‌ها و انسان‌های مختلف و متفاوت برای ما مدرسۀ رنگین و بزرگ خودشناسی و خدا شناسی را بوجود آورده است.

وقتی قلب ما بیدار شد، باز همه چیز را حکمت الهی می‌بیند. هر چیز برایش نشانه‌های الهی می‌شود. باز نه جای برای کفر می‌ماند، نه نفاق و نه هم بت- بنده پرستی!

کی می‌داند، آن عده انسان‌هاییکه همین لحظه، از دید و نظر من، بیگانه از خدا معلوم می‌شوند، به راستی هم از خداوند متعال دور و بیگانه باشند.

چرا به انسان‌ها این حق را نمی‌دهیم که زنده بمانند، تا لحظه‌یی زنده گی نمایند که خداوند برایش منظور داشته است. 

من از دانشی که در حافظۀ خود ذخیره کرده‌ام، حرف می‌زنم و نماینده‌گی می‌نمایم. در حالیکه پرنده‌ها، حیوانات، درخت‌ها، بته‌ها، گل‌ها، ستاره‌ها، دریاها، رودخانه‌ها...همۀ شان نامی از نام‌های آن ذات یگانه را بر زبان دارند. 

خداوندا! دلم را آنقدر بیدار بساز که از هر صدا نام و ذکر ترا بشنوم!

برای من، زنده گی کردن و خوب زنده گی کردن، عبادت به حساب می‌آید.

انسان‌های شاکر، اول‌ نمره‌های عبادت آن متعال هستند.

 

[3] شما فکر کنید، برای یک انسان اگر این زنده گی بی‌ارزش باشد. آزادی خودش را دوست نداشته باشد، آزادی دیگران هم برایش حرام معلوم شود، پس او پروای چه چیز را خواهد کرد؟ اینطور انسان آماده است که همه جهان را به تباهی بکشاند.

طی این دو سال و دو ماه که من اسیر آن‌ها بودم، مرا از یک جا به جای دیگر انتقال می‌دادند و فرصت کوچکترین رابطه با بیرون از ماحول خود را  به من نمی‌‌دادند، ولی با همۀ این‌ها، من دانستم که آن‌ها به زنده گی و دنیا پشت کرده و فقط فدائیان عقیده و باور شان هستند. هیچ گونه روابط انسانی، عاطفی، خون شریکی، قومی وغیره مانع آن‌ها شده نمی‌توانست. آن‌ها به تمام تمدن و بشریت دو روپیه ارزش قایل نبودند. آن‌ها فقط یک ارزش داشتند و آن عقیده و طرز دید شان در بارۀ خدا بود.

 

[4] کار آن‌ها این بود، که ساختار کهنه این هفت هشت ایجنسی را منهدم سازند. رهبران با رسوخ قومی و همۀ آن‌هاییکه فکر ملی و بزرگ را دارند، بخصوص افراد تعلیم یافته را از بین ببرند.

آن‌ها انسان‌های ماهر و هوشیار بودند. یکدفعه از بین مردم قبایل، افرادی از قبیل ملاها، مولوی‌ها و تمام آن‌هاییکه به اندیشه‌های سیاسی-مذهبی آن‌ها علاقه نشان می‌دادند، آن‌ها را علیه رهبران بومی، محلی و قومی به قیام وا می‌داشتند. آن‌‌ها بنام الله و کلام الله، جوانان و نوجوانان کم اندیشه و کم سواد را، به وعده و وعید آخرت و اجرهایی اخروی-حور وغلمان- جذب نموده، آمادۀ هر نوع قربانی می‌نمودند.

زمانی‌که عرب‌های القاعده از افغانستان عقب نشینی کردند، به مناطق قبایلی پناه بردند. آنجا هم عرف مهمان‌نوازی از یک سو، جوانان بی‌کار و بی روزگار و ضمناً احساساتی از سوی دیگر و سخنان آتشین جنگجوهای عرب و دیگر مناطق دنیا که با غرور حملۀ برق آسایشان به قلب امریکا-برج‌های دو قلوی جهان- و بغض‌های شکست شان در افغانستان، به انجاها جابجا شده بودند، دست به هم یکی کرده، سرنوشت نو به مناطق قبایلی رقم زدند.

سپاهیان عرب و القاعده، دوباره صاحب سرزمین نفوذ و پایگاه سازی شدند. قبایل برای شان خانه دادند. جایداد دادند. قلعه‌های خانی شانرا تخلیه نموده، تا مهمانان عرب در آن مراکز آموزشی و عملیاتی شانرا بسازند.

مساجد و مدارس، حامی و اندیشه‌گاه عرب‌ها و القاعده شد و هزاران کودک و نوجوان با اندیشه‌های جنگ خواهانه، مجهز و به عنوان سنگرداران اسلام سیاسی و رادیکال، روانۀ افغانستان و سایر کشورها شدند. فرهنگ جنگ با امریکا و هم پیمانانش در افغانستان و سایر نقاط جهان، با فرهنگ عنعنوی دلاوری، جنگجویی، مبارزه خواهی و قهرمان سازی این منطقه کوهستانی ممزوج گردیده، نوع خاصی از حماسه سازی و شهره شدن را با سرعت در بین مناطق قبایل، مناطق پشتون نشین افغانستان و دیگر جاها ترویج و تکثیر نمودند.

در گذشته مسجد و مدرسه، پشتوانۀ خان و ملک منطقه می‌بود. اما امروز مسجد و مدرسه، بعد از انقلابی که فکر و قشر روحانیت را کاملاً دگرگون ساخته است، به مرکز آموزش و تربیۀ نوجوانانی مبدل شده، که هر فارغ آن، هم امام است و هم قومندان جنگ، هم مفتی است و هم قاضی، هم والی است، هم رییس و وزیر  و بالآخره هرکارۀ دیگر!

[5] قریه به طریقۀ خاندانی، از سوی خوانین و ملک‌های زیرک، هوشیار و نامدار اداره می‌شد. خوانین هم سلاح‌های خوب و قیمتی وقت شانرا می‌خریدند و مشری و عزت شانرا در قریه نگهمیداشتند. همچنین خان‌ها، بهترین و حاصلخیز ترین زمین‌ها، جنگل‌ها، منابع آب، رمه‌ها و حیوانات را در ملکیت داشتند. خان‌ها، به طریق عنعنوی تجارت نموده و اموال را انتقال می‌دادند. ان‌ها کاروان‌ها را می‌فرستادند. تبادلۀ مال‌ها را در اختیار داشتند.

قریه، واحد جدا و مستقل زنده گی، امور، اختیارات و مسایل اجتماعی و کلتوری بود که این موضوعات مستقماً توسط خان رهبری و اداره می‌شد. خان‌های قریه جات، نماینده‌های تام الاختیار، ولی غیر رسمی پادشاهان بودند، که رهبری نظامی، جمع آوری و فرستادن جوانان در اوقات جنگ و سفربری، بیگار و عشر، جزیه گرفتن و جنگ و غزا را پیش می‌بردند.  

قریه جات قوانین ساده‌یی داشتند، که قبایل پشتون طی قرن‌ها آن‌ها را به شکل تجربی و روزمره بوجود آورده و نسل اندر نسل آن را مراعات و احترام می‌گذاشتند. هر جنجال و هر مسئاله اقتصادی، اجتماعی و حتا معادلات کلتوری  در حجره خان و ملک فیصله می‌شد و ملا و امام هم دعای امین را پشتش می‌خواند.

جنجال‌ها را مردم بوجود می‌آورد و باز این گروه یا دسته را به حجره خان می‌بردند و فیصله را خان می‌کرد، امام هم امین می‌گفت.

خان‌ها و ملک‌ها، همچنان که مردان کارزار رزم و پیکار بودند، در پهلوی آن صاحب دانش موروثی، مصلحت اندیشی و دور فکری نیز بودند. 

اما با وارد شدن ایدیالوژی‌های فلسفی و مذهبی به افغانستان و تداوم جنگ‌های داخلی برای سال‌های سال، رهبریت موروثی، اجتماعی افغانستان از هم متلاشی شد. جای آن‌ها به قوماندانان جنگی ماند که از نگاه موقف اجتماعی، بیشترشان از طبقات میان رتبه، برخاسته بودند و حالا اقتدار نظامی- سیاسی شان منجر به سلطه شان در عرصۀ مالی و اقتصادی نیز گردیده است.

[6] حالا، کنترول قریه از دست خان و ملک خارج شده است. در سابق اگر نام «خان» و «ملک» نشانۀ شان و شوکت بود، حالا نام «قوماندان» جای آن را گرفته است، که با شنیدنش، احساس عجیبی از هیجان، غرور و خودباخته‌گی در جوانان و نوجوانان ایجاد می‌شود. دیگر کسی حجره‌های خان و ملک را به رسمیت نمی‌شناسد. جرگه‌های عنعنوی قریه جات و اقوام هم نام و عزت شان را از دست داده اند. حالا قدرت به مسجد انتقال یافته و در مسجد هم ملاصاحب جوان -قوماندان ملا- نشسته، که وعظ‌های سیاسی می‌کند و در خطبه شان امریکا، اسراییل و حمایتگران محلی آن‌ها را محکوم می‌سازند. قوماندان ملا، فتوای جنگ را صادر می‌کند و جوانان را به جهاد و جنگ مسلحانه تشویق و تنظیم نموده به محاذ جنگ می‌فرستد. 

 این جوان سفید پوش و عمامه سفید، کُت و مُت مانند یک ترینر عسکری، آموزش و تریننگ جهاد نظامی و جنگ‌های گوریلایی را می‌دهد و نوجوانان و جوانان را به ارمان شهادت در راه الله تربیه می‌کند.

 

[7] کسی می‌گوید، در مناطق قبایلی و پاکستان ده هزار مدرسه فعال می‌باشد. کسی می‌گوید، که نه بیشتر از ان است! هر مدرسه، در هر سال ده ها جوان و نوجوان را فارغ می‌سازد. حالا، وقتی که این جوانان کم‌سواد، بی‌بضاعت، جهان نادیده، که از مدارس فارغ شدند، فقط منتظر امر و فتوای کلان شان استند. چیزیکه ملای کلان گفت، «احمد کافر است!» یا «حکومت...کافر است» باز همین شعله‌های آتش است که منطقه را روز تا روز بیشتر در آغوش می‌گیرد. پایان این کار به خدا معلوم!

 این مشکل در پاکستان بوجود آمده، ولی خود پاکستان آن را بوجود آورده و حالا خودش با آن روبرو است! من آینده این ملک را خوب نمی‌بینم. این بازی یی که در ایجنسی‌ها جریان دارد، بسیار ویرانی ببار خواهد آورد! خاتمۀ آن را کسی پیشبینی کرده نمی‌تواند! خدا می‌داند که چه خواهد شد؟

 

[8] میگویند: «چاه کن خودش در چاه است.» باز شاعری می‌سراید:  

«کر د ګلو کړه، چې سیمه دې ګلزار شي/ اغزي مه کره، چې پښو کې به دې ولاړ شي.»

من این را درک نمودم که اگر این خارها برای افگار ساختن پاهای دیگران کشت شده اند، پس روزی در پاهای خود کشت‌کار و پرورش دهندۀ خارها خواهد رفت و باز کار از کار تیر خواهد بود!

مردم می‌گویند: در کس را مزن به انګشت/  که نزند درت را به مشت!»

اگر عقل سلیم را از خود بسازیم و به جای خارها، گل‌ها را کشت نماییم؛ تمام این منطقۀ مهم و استراتیژیک، گلستان خواهد شد. مردم آرام و آسوده خواهند شد. فقر و بی‌چاره‌گی از بین خواهد رفت. مردمان هر دو طرف با هم برادر وار روابط نزدیک و شیرین خواهند داشت. در هر خانه و هر کاشانه، خوشی خواهد بود و باز همه برنده خواهند بود و با آرامش و ثبات ما، قارۀ بزرگ آسیا آرامش خواهد یافت. ملت‌ها و کشورها با هم نزدیک خواهند شد. اقتصاد و تجارت به طور بی‌سابقه شگوفا خواهد شد و این منطقه به مرکز بزرگ انکشاف و فعالیت اقتصادی و اجتماعی مبدل خواهد گردید.