شکل گیری گروه های رهزن

پیشتر، نیم نگاهی بر پیامد های دورۀ شورشها و گسست بافت حکومتداری نمودیم. یکی از پیامد های آن، دستبرد به مال وحتا جان، دارای های عامه از طرف افراد، گروه ها ونیروهایی است که در مناطق مختلف دارندۀ قدرت می شوند. دسترسی آنها به بقایای نظامی و مالی حکومت فروپاشیده، بیش از همه طرف توجه است و اسباب نیرومندی آنها را بار می آورد. اینگونه اعمال در برخی موارد در توسعه وتشدید جنگهای داخلی مناطق نیز مؤثر است. متأسفانه از این واقعیت تاریخی- اجتماعی در بسا موارد اشاره های گذرا شده است. در حالی که یک واقعیت وشامل حال همه مناطق و ویژه گی دورۀ بحران وعصیان و فروپاشیده گیها وبی امنیتی های حاصل از آنست . به سخن دیگر، فرامنطقه یی است و نشانه های آن در سطح کل جامعه مشهود میباشد. اما دزدی طرف نظر ما در این عنوان دزدی های چند فرد بیکار و بی روزگار یا خس دزدی نیست. با آنکه این نوع دزدی نیز در چنان اوضاع و شرایط زمینۀ گسترش می یابد. منظور ما دزدی هایی است که متنفذین به آن روی آورده اند و یا در بستر چنان اوضاع بحرانی گروه های راهگیر ورهزن شکل گرفته اند.
بنا بر داشتن چنان اهمیت، لازم است که کار جدا گانه یی برای تدوین وتبیین آن در نظر گرفته شود. در پایان فقط به چند نمونه از زمانۀ طرف نظر خویش در این نبشته بسنده می نمائیم:
"شورش مسلحانۀ ضد سلطنت امانی از قبیلۀ "سنگوخیل" و "علی شرخیل" در شینوار آغاز شد. شورشیان ظاهنراً به رهبری ذو تن از شینواری ها با نام های محمد عالم و محمد افضل، حملۀ ناگهانی را بالای پایگاه های حکومتی در پیشبولک و اچین، انجام داده، کندک کوهی مستقر در آن جا را اشغال نمودهف درعین حالی که سیستم تلفون وتلگراف میان شهر جلال آباد و دکه را از میان بردند، دست به غارت و چپاول اموال و دارایی های دولتی نیز یازیدند وحتا کاخ ها وعمارات دولتی در شهر جلال آباد را بیرحمانه به آتش کشیدند. . . " (56)
پس از فروپاشی نظام شاهی امان الله خان، در پهلوی تبارز همه ویژه گی های پنهان مانده وشناخته نشده، ولی مساعد برای ظاهر شدن، اشکال دزدی نیز ظاهر شد.
وقتی امان خان الله رفت وحکومتش به زودی از میان رفت، والی در شرق کشور، همه دارایی ها وامکانات حکومتی را در اختیار گرفت. اما هنگامی با بحران وتبارز اختلافات مواجه شد، آن همه امکانات خویش را هنگام تبارز دست اندازی ها وراهگیری های متنفذین از دست داد. وقتی تصمیم خویش را برای حمله به کابل اعلام داشت و از دوازده موتر لاری برای حمل سلاح استفاده شد، در منطقۀ هاشم خیل مشرقی، موترهای مذکور از طرف اقوامی که طرفدار سلطنت او نبودند، تاراج شد.
سرقت و چپاول آنچه از حکومت مشرقی از نظامی وغیر نظامی در اختیارعلی احمد خان بود، بحران بیشتری را دامنیگر او می نمود.
به دلیل کدورت پیشینه میان دو ملک کنری در نقش "سپهسالاران جنگی"، ملک محمد جان به سوی امیر کابل شتافت. وقتی از کابل برمیگشت مورد حملۀ لشکر ملک محمد شاه قرار گرفت و تاراج شد. درنتیجۀ آن جنگ دوتن ملک وتعدادی از سپاه آنها کشته شدند. بقیه هم رفتند پشت کار غریبی وجنگ گریزی خویش. این عامل نیز قوای علی احمد خان را به تحلیل برد.
سرانجام به نیروی تازه نفس شینواری ها روی آورد. در بارۀ موضع آنها محی الدین انیس شرحی دارد، اینگونه:
"ولی رسیدن آنها در وقتی شد که صحنۀ دورادورعلی احمد خان آتش گردیده ومخصوصاً عدۀ که از دعوا کردن پادشاهی اوشان نادم بودند، مصروف هنگامه جویی گردیدند. لذا این شینواری ها که رسیدند، در این نفرت دیگرها از وی شامل شده و باقی هست و بود علی احمد خان را چور وتاراج نمودند." (57 )
این بود که نشسته گان دورِدسترخوان او، اندک اندک فرار را بر قرار ترجیح دادند و همان امکانات و وسایل در دست داشته را نیز با خود به یغما بردند. والی از قول محی الدین انیس"لخت وبرهنه" بماند.(58) واز آنجا نیز رفت به سوی پشاور.


ادامه دارد