برای خواننده‌ی فزون مرتبت آشکارا خواهد بود، که از بخش نخست تا به بخش سوم این نوشتار در مورد سازو آواز میان هندوباوران و سیکهـ های افغان که عمدتن در مراسم مذهبی در نیایشگاه‌ها و درمسال‌ها بازتاب می‌یافتند، تماس گرفته‌شد.

برخی دوستان مشورتم دادند که هرگاهی‌که در رابطه با چهن سرایان ویا کیرتن سرایان گپ‌های ناگفته‌ای را نصیب شوم، آنها را در ادامه‌ی این نوشتار آورده و با بخش مربوط پیوندش دهیم که به هردو دیده این نظر نیک را پذیرفتم.

از این شماره‌ی کابل ناتهـ، به معرفی کارنامه‌هایی آوازخوانی و نوازنده‌گی‌ هندوها و سیکهـ‌هایی می‌پردازم،‌ که ـ صدها شکرـ در قید حیات هستند و هنر شان از شکل و شمایل روز برخوردار می‌باشد ولی کمتر یا هیچگاه‌ی به رادیو تلویزیون ملی افغانستان راه نیافته‌اند و استعداد شان از دید و محبت هموطنان شریف همواره دور مانده است.

البته آگاهی هایی‌که در مورد زندگی هنری این هنرمندها ارائه می‌دارم، به واقع بر پایه‌ای صحبت های تیلفونی، دست‌نویس خود آنها ویا بعضن بر معلومات ارائه شده از سوی همباوران و دوستان آنان استوار می‌باشد. درین رستا هم از آنانی می‌آغازیم که با کلوله باری تجربه موی سر سپید کرده‌اند و با آوازخوانی یا نوازنده‌گی چندین بهاری زندگانی شان را  به بهاران سبزتر و شگوفان‌تر سپرده اند.

از راست به چپ
شادروان سنهاپتی، نفر سوم شادروان پران ناتهـ، شادروان بهاری لال چندیوک
کمی دورتر پشتسر بهاری لال استاد چیت رام دیده میشود. عکس از رجنی پران

شادروان پران ناتهـ غنیمت

هرگاه شادروان پران ناتهـ غنمیت را سرآمد آوازخوانان جامعه‌ی هندوباور و سیکهـ های افغان نپنداریم، بی‌گمان در نخسیتن بودن آواز‌خوانیش در رادیوکابل ـ افغانستان تردیدی نتواند بود و سخن گزافه‌ای نیست.

نخستین‌بار در رابطه با پران ناتهـ فقید، در سال ٢٠٠۳ در کتاب «ما باشنده گان دیرینهء این سرزمین» حرفها و عکس های نشرناشده‌ بازتاب یافتند. پسانها در تارنمای کابل ناتهـ و تارنمای وزین روزنه نوشته‌هایی با آگاهی‌هایی فراگیرتر از قلم نویسنده های سرشناس و بلندمرتبت در مورد زندگانی هنری این هنرمند مردمی نشر شدند.

برای اندکی از هموطنان ما آشکارا است که پران نات فقید نخست الفبای موسیقی از برادر بزرگش شادروان بهاری لال چندیوک، آموخت. شنیده ام که از بهاری لال صرف چند آهنگ محفلی نزد خانواده و شماری از دوستان نزدیکش موجود است.

پران ناتهـ فقید، بعد از زمانی یکسره عاشق «گهرانهء لاهور» شد و تا آخرین نفس وفادار به اصول هنری این گهرانه بماند.

برادر کهترپران ناتهـ (شادروان سهناپتی) در محفلی خانواده‌گی اکردون می‌نواخت و گاه گاهی آواز هم می‌خواند.

پران ناتهـ فقید، چکاد بس بلندی بود، که به یقیین هم خود بر آن بالیده باشد و آوازخوان‌های همباورش هم رسیدن به آن بلندی را بی‌صبرانه آرزو می‌کنند.

استاد چیت را سانی با استاد حفیظ الله خیال

استاد چیت رام سانی ضربنواز

طبله یکی از الات موسیقی شرقی است که همه‌جا دلباخته‌گان زیاد دارد. زمانیکه صحبت از طبله نواز های هندوباور افغان آغاز می‌گردد، بی‌درنگ سه نام یکی پی دیگر به زبان می‌آیند : استاد چیت رام سانی، استاد لکمی چند کَکُر و جوان بسیار با استعداد انیل کمار کَکُر.

در مورد کارهای هنری استاد چیت رام بازهم نخستین بار در کتاب «ما باشنده گان دیرنیهء این سرزمین» حرف‌‌های گفته شد.

در ماه مارچ سال ٢٠٠٩ برنامه‌ ویِژه‌ی کابل ناتهـ در گرامیداشت از مقام والای هنری استاد چیت رام راه اندازی شد و چندی بعد بخش فارسی بی بی سی نیز با وی مصاحبه‌ای داشت.

ممکن است درینجا تکرار نشر آن‌همه گفته‌ها چسپی بر دل‌ها نزد. همان بهتر که خواننده‌عزیز به دروازه‌ی ‌کابلِ تارنمای کابل ناتهـ بیایستد و ویِژه نامه‌های هفتم و هشتم را بگشاید و با خاطر جمع به مطالعه آن نوشته‌ها بنشینند.

با استاد چیت رام سانی، صحبت های پراگنده به مناسبت های گوناگون شخصی یا کاری همیش داشته‌ام و هرگز و هیچگاه از وی خودستایی و دیگرستیزیی نشنیده ام که این کردار صفت‌ی است برازنده و سزاور ستایش.

بایسته گفتن دارد که جناب استاد چیت رام هنوز که هنوز است با عشق و علاقه طبله می‌نوازد و مقام هنریش برای طبله نوازهای تازه‌‌کار هدف والا گردیده است.

لکمی‌چند کَکُر طبله نواز

جناب لکمی چند، از شصت‌وچهار بهار پُربار زندگانیش، شصت بهارش را با موسیقی و نوازنده گی هم‌نفس بوده است و امیدوارم که این همراهیی را پایانی نباشد.

طبله را به گونهء آموزشی از چاچه محمود فرا‌گرفت و پیگیرانه به مشق و ریاض آن پرداخت. با نسیم جان و حکیم جان طلبه نوازان گذر خرابات همکار بود. در دهه چهل خورشیدی مادامیکه پندت شانته رام پرساد، هندوستانی جهت آموزش آلات موسیقی به کابل دعوت شده بود، به شاگردی وی زانو زد و از برکت رهنمایی پندت شانته رام پرساد، توانست در محافل موسیقی استادان ورزیده و نامور شرکت جوید و ایشان را با نواختن طبله همکاری‌کند.

در سال ۱۳۵٢زمانیکه استاد بزرگ موسیقی کشور مان، استاد سرآهنگ با لقب «سرتاج موسیقی» از هندوستان برگشت، محفلی به گرامیداشت استاد در تالار رادیو افغانستان برپا شده بود لکمی‌چند، درین محفل استاد سرآهنگ ‌را با نواختن طبله همراهی می‌کرد. این برنامه از امواج (آل اندیا رادیو) نیز پخش‌شد که استاد سرآهنگ از همکاری لکمی‌چند هموطن هندوش به نیکوهی یاد می‌کند.

با شادروان پران ناتهـ، احمد ظاهر فقید و دیگر هنرمندان هم افتخار طبله نوازی را داشته است.

در محافل خانوادگی، جناب کش چند لوند ستار نواز، دکتر احسان اسعد غبار ستار نواز، بدری ناتهـ فارمسس و دکتر اوم پرکاش پیاسا را با نواختن طبله دلشاد ساخته است.

این هنرمند فرزانه در افغانستان عزیز پیشهء بازرگانی داشت. از سالهایی مهاجر در شهر همبورگ المان بوده ولی با موسیقی هنوز که هنوز است نبریده و شاگردانی را در نواختن طبله رهنمایی می‌دارد.

به‌باور جناب لکمی‌چند کَکُر، زندگی مهاجرت سبب شده که سروده‌های مردمی ‌هندوباوران و سیکهـ های افغانستان کمرنگ گردند و به گونهء نادرست و ناقص پیشکش شوند.

ادامه دارد.....

در شماره‌های آینده می خوانیم:

- حرف‌های در مورد بنسری لال مهرا، موهن لال کپور، بنسری لال پهله لوگ، گوکل چند کَکُر، راجش موهن و ....

- نظر استادان گرانقدر: دکتر اسدالله شعور، استد سمع رفیع، استاد وهاب مددی در مورد ساز و آواز میان هندوان و سیکهـ های افغان