۶


شایان تأمل است که درتاریخ کشورما، مانند بقیه کشورهای مواجه با محدودیت های سانسورگرانه ومحرمیت اطلاعات، معلومات لازمه پیرامون بسا ازعادات، خصایل وسلوکِ امرا و شاهان وزمامداران، دردست نیست. اگراینجا وآنجا به اندک معلوماتی درزمینه برمی خوریم، چه بسا درحاشیۀ گفته هایی ست که از ادبیات شفاهی برخاسته ویا رازداران با گذشت زمان به ابرازآن دست یازیده اند. با انتشار مدارک بیشتر و ثقــه از طرف همکاران صادق ونزدیک با محمد داؤود خان نیز میتوان زوایای ناشناخته اش را باز یافت و طرف بررسی قرار داد.

شاید مطلبی را که امیرعبدالرحمان خان از زبان پدرخویش محمد افضل خان، آورد بود، استثنایی باشد. امیرعبدالرحمان میگوید:
" مدت یکسال مغولا ً(به وضع غل برگردن ودست وپای افگنده) در حبس ماندم (به امر پدرش افضل خان به اتهام!" شرب شراب وکشیدن چرس")، . . . بعد ازیکسال پدرم راضی شد مرابه حضورخود بطلبد، من هم بدون آنکه موی سرخود را اصلاح نمایم یا صورت خودرا بشویم، با همان لباسی که روز اول در حبس رفته بودم . . . به حضور پدرم رفتم. . .

پدرم تمام صاحب منصبان نظامی را مخاطب نموده اظهار داشت که من این پسردیوانۀخودم را سپهسالارشما مقررنمودم . . ."(۱)

اینکه تا چه اندازه، آن خصایل واحتمالا ًسلوک نامتعادل محمد داؤود و رفتارغضب آمیز او، درحیات سیاسی مردم افغانستان، خود وخانواده اش اثر نهاد، روشن و پذیرفتنی است. از این رو درابرازآن هیچ تردیدی نیست. هیأت بینش سیاسی او، به دیگرسخن اعتقادات وباورداشت های سیاسی و رفتاراو، بارآورندۀ فضایی شد نفسگیر وزیانبار. همان نقش وپیامد هایی را که امرا وسلاطین وشاهان مبرا از آنچه دیوانگی عبدالرحمان خان ویا داوؤد خان ، درکمال آرامش روحی وسلامتی بدنی نیزایفأ نموده اند.

ازین منظر، کارکردهای محمد داؤود خان چنان است که سالیان متمادی مطرح بحث قرار خواهد داشت. اوکه با کودتای خویش در۲۶ سرطان سال ۱۳۵۲ خورشیدی، پایه های حاکمیت خاندانی واساس گذاشتۀ زمان نادرخان راتضعیف کرد و به همان اندازه جریان سمت وسو دادن ودسترسی مصیبت آمیزچندین سالۀ اتحاد شوروی و"خپها" رادرحاکمیت افغانستان تسریع نمود، طرفدارانی را دردولت جمهوری اسلامی افغانستان نیزداشت که برای دریافت جای دفن او، استخوان هایی را به دست بیاورند وسرانجام "سردار محمد داؤود" راهمراه با نمایش رسمی، درتپۀ بلندی بگذارند که نصیب بقیه بزرگان خانوادۀ ایشان نیزشده است.

اما آنچه برخلاف میل اوعمل کردند این است که باردیگرلقب سردار را درپیش نام او بکاربردند. حامد کرزی رئیس دولت جمهوری اسلامی افغانستان، طی مراسم رسمی بخاک سپاری او و برادرش محمد نعیم خان، باردیگرازآنها با لقب سرداربه اضافه صفت شهید، یادکرده واین خطاب درادبیات دولتی بازهم برای یک روز بر زبان آمـــد.
 

۱- امیرعبدالرحمان خان. تاج التواریخ صص ۳۶-۳۷-. بکوشش ایرج افشار. مؤسسۀ انتشاراتی وآموزشی نسل دانش. تهران. ۱۳۶۹