پوهاند پروفیسر داکتر عنایت الله شهرانی

بعضی سخنان و نکات در بارۀ لتا

·            هندوستان با داشتن لتا خوشبخت شده است؛

·            آغاز هنر نمایی های لتا مصادف به آزادی هندوستان است؛

·            لتا روزانه پنج خواندن کرده است در حالی که خوانندگان دیگر روز ها و هفته ها ضرورت به آمادگی دارند؛

·            لتا رباینده قلوب ملیون ها انسان است؛

·             از افتخارات عمده ما معاصرین همین است که در دوره لتا بسر می بریم؛

·            با رویکار آمدن لتا صد ها هنرمند از هنرمندی خود مآیوس شدند. زیرا که او انسان بینظیر بود و کسی نمیتوانست با او برابری کند؛

·            ما که در هر گوشه دنیا در باره لتا تعریف و توصیف می نمایم، پشتیبان ما قلوب ملییون ها انسان است؛

·            لتا علاوه از هنر خدا داد آواز خوانی هنرمند فوتوگرافی و آشپز، آشپزخانه خود است؛

·            لتا کسی است که از تولد تا کنون در نوا، صدا الحان، آواز داد، نجوا، ناله، فریاد، زمزمه، فلک(ترانه) و خواندن درجه  اول بوده و تا آخر درجه اول از دنیا خواهد رفت و صدایش در جهان بدرجه ی اول باقی میماند؛

·            لتا که دختر هندوستان و خال هندی دارد یکی از استادان موسیقی در افغانستان بنام استاد محمد حسین سرآهنگ خال هندو را چنین می خواند:

خط فرنگی، خال هندی، لب بدخشانی بود

یـــــــار من چیزی کـــــــــه کـــــــــــــــــم دارد مسلمانی بود

·            میگویند که هندوستان به دو موجود افتخار می کند: لتا و تاج محل، اما در حقیقت، تاج محل صنعت دست بندگان است و لتا صنعت خداوندگار؛

میـــان مـــــــاه مــن تـــــــــــا مــاه گـردون

تفاوت از زمین تا آسمان است

·            لتا در نفس طولانی در یک خواندن امتیاز خاص دارد؛

·            لطافت صدای لتا خاص است و هرگز نزاکت های صدا کشیدن او از لطافت دور نبوده؛

·            در ریکارد خانه های موسیقی انگلستان صدای لتا به عنوان درست ترین و عالی ترین صدای جهانیان ثبت شده است؛

·            همه خواندنهای او سوزناک است ولی خواندن فلم سلطان رضیه( خواندن جلتاهی بدن) “Jalta Hay Badan” او قیامت میکند زیرا او هر خواندن را به چهار پنج تن میخواند که خواندن های:Na Milta gham to در فلم " امر و خواندن" اگر بیوفا... خدا کی قسم و خواندن چوری چوری و Mother India  (مادر هند) و ... از نمونه های بارز آنست؛

·            من یک نقیصه را در حیات لتا درک کرده ام و آن اینکه هر که صدای او را می شنود از صدای دیگران می گریزد؛

·            در باره خال هندو حضرت حافظ چنین شعر گفته که در

بارۀ لتا بهتر صدق می کند؛

اگــــــــر آن ترک شیرازی بــــــه دست آرد دل ما را

به خال هندویش بخشم سمر قند و بخارا را

·            لتا در علم الحان شش دوکتورای افتخاری از دانشگاه های مهم دنیا به شمول دانشگاه نیویارک دارد. ولی این دکتورا ها افتخاری نمیدانم که به لتا چه افتخاری خواهد بخشید زیرا لتا در آن وقتی که طفلی بیش نبود دکتورای فطری صدا را داشت، بازهم آفرین بر کسانی که او و مقام او را ارج نهادند؛

·            جای تذکر است که لتا را با " اتابهاری واچپایی " در دسته بندی در ردیف هم قرار می دهند و البته این قضاوت ناعادلانه است زیرا هر کدام مقام خود را دارند، لتا و خواندن های او کیفیات خاصی دارد ای کاش این هر دو با هم مقایسه نمی شدند و شهرت لتا را در جهان کسی ندارد؛

·            لتا کسی است که شنیدن آوازش پندت جواهر لعل نهرو بگریان آمده است متوجه باید بود که گریه کردن سیاستمداری از طراز نهرو کار ساده ی نیست. و نهرو کسی است که گفته بود( سار را جهان همارا- هندوستان همارا) ؛

·            لتا را گفتند که در سن شش سالکی زمانی که با خود زمزمه می کرد و صدا میکشید یکباره به زمین افتاده وقتی که از جا بالایش کردند، بدوام خواندنش آغاز کرد گویا اینکه معلم طبیعت او، وی را همرای میکرده است؛

·            پدر لتا روزیکه در سال ۱۹۴۱ صدای لتا را از رادیو شنید اشکهایش فرو ریخت و طاقت شنیدن را از دست داد و کمی بعد تر از آن دار فانی را وداع گفت؛

·            اگر لتا بار دیگر به عقیده تناسخیان بدنیا بیاید رب النوع موسیقی خواهد بود؛

·            لتا از بزرگترین رقبای موسیقی غرب است، و سرو کار او با دلها است و موسیقی غرب با اشکال دیگر مشخص می گردد؛

·            اگر چه این نگارنده هندوستان را همیشه سرزمین موسیقی دانسته ام ولی لتا خود ثابت ساخت هندوستان مرکز موسیقی جهان است؛

·            صدای لتا روزانه گوش بیشتر از یک بلیون انسان را نوازش میدهد و روح شانرا سیراب مینماید همانطوری که ضرب المثل فارسی میگوید: موسیقی غذای روح است چنانچه حضرت مولانا جلا الدین بلخی فرموده است:

نفس در  قالب  آدم  نمیرفت

درون سینه ی او ساز کردند

گویا اینکه ساز و سرود و موسیقی پیش از خلقت آدم و جود داشته است؛

·            خواندن های جوره ی لتا خوش آیند است و جوره ی های او با رفیع مزیت خاصی دارد. البته موکیش و کشور هم با او خوش می درخشند؛

·            از خواندهای لتا و از سوز دل او بسی شنوندگان بیهوش شده و بسی گریه سر داده اند؛

·            در موسیقی غربی عموما مخالفت و مقاومت در مقابل زشتی ها حیات بمشاهده میرسد ولی موسیقی شرق تسلیم طبیعت است و لتا علمبردار این عرصه است. موسیقی غربی زیاده تر شهوت بر انگیز است ولی موسیقی شرقی انسان را به حیات معتدل و تواضع در مقابل طبیعت تشویق می کند. همنوایی و موافقت داشته باشد. لذتی را که موسیقی کلاسیک هندی یا شرقی دارد غربی ندارد؛

·            از آنجایکه موسیقی را " رمز تغییرات دادن روان بشری: تعریف کرده اند می سزد به اینکه این موضوع را عمیقاً نه قبول کنیم زیرا لتا در این مورد با ناله ها و فریاد هایش در عرصهء عملی ساختن آن با گذاشت و ثابت ساخت، بخاطریکه یک عده هنرمندان در فکر ترتیب وزن و صدای خود اند و لتا در فکر انطباق و تغییر دادن صدای خود در روان هر یک از انسانها است؛

·            هندوستان را باید از عظمت و مقام لتا شناخت نه آنکه لتا را از طریق هندوستان، زیرا ما نمی دانیم که آیا عطیه ی چون لتا دیگر نصیب هند خواهد شد یا نی؛

·            من فکر میکنم که حتا در جنس بشر فرد دیگری پیدا نخواهد شد که جای لتا را بگیرد.( الغیب عندالله)

·            ترانه ی وطن(Ai meri watan  ke…) را که لتا خوانده است کس دیگری نمیتواند بمانند او بخواند. تعبیر من از گلمه ی " وطن یا هند " که لتا میخواند عرصه ی زمین و پهنای آسمان را در بر میگیرد. وقتی که انسان نوای دلپذیر لتا را می شنود روح انسان از این خاکدان به اوج آسمانها پرواز میکند و شعر مونالای روم را بخاطر می آورد:

ما ز دریاییم و دریا میرویم

مــــــــــــــــا زبالاییم و بالا میرویم

·            باری صدر اعظم پاکستان گفته بود که اگر هندوها لتا را به پاکستان بدهند او در مقابل کشمیر را به هند خواهد بخشید، برای من شگفت انگیز است که در جمع صدراعظمان پاکستان هم صدر اعظم با ذوق و هوشیار پیدا می شده. یک بار شاه اسماعیل صفوی هم گفته بود که ارزش کمال الدین بهزاد نابغه ی نقاشی و میناتوریست بیشتر از نیم مملکت اوست؛

·            صدای لتا قطعا از خودش نیست، بلکه صدای او آسمانیست؛

در پس پرده طوطی صفتم داشته اند

آنچــــــــــــــــــــــــه استاد ازل گفت بگو میگویم

·            صدای لتا که شبیهی به او در دنیا شنیده نشده مبرا از هرگونه سکتگی و ضعف است، هیچ انسانی در این کره خاکی صدایی بمانند صدای او ندارد؛

·            اگر لتا شوهر اختیار می کرد او غیر از چیزی می بود که ما امروز در وصفش قلم می زنیم، زیرا یا صدایش تغییر میکرد و یا اینکه نمی توانست با شوهرش سازش نماید زیرا که او غرق اقیانوس هنر خودش می بود و شاید در آن حال از شوهر جدا می شد و در آن صورت روح لطیف او جریحه می برداشت. آری! چون لتا یگانه ی دوران است پس باید همانطور یگانه زیست کند؛

·            لتا کم از کم صد میلیون فرزند پائین تر از سن و سال بیست را دارد که آنها از شنیدن صدایش لذت می برند؛

·            یکی از عوامل نبوغ لتا شاید علت مرگ پدر جوانمرگش باشد. فقدان پدری که روح او را لبریز از محبت می کرد نه تنها که آتش را در دل او افروخته بلکه بار سنگین پدری را بر دوش او نهاد وی با آنکه کودکی بیش نبود با آنهم از عهده این مسئولیت سنگین بخوبی برآمد؛

·            لتا خاطره ی شیرین تاریخ معاصر جهان است و نامش تا که دنیا وجود دارد و تا وقتی که امواج صوتی در حرکت اند، وجود خواهد داشت. همه بزرگان میدان سیاست و اقتصاد می میرند و با رفتن شان همه چیز شان فراموش می شود ولی صدای آهنگین لتا در زیر این گنبد در پیچ و تاب خواهد بود؛

·            اشعار و کلماتی که مطابق ذوق لتا نباشد نمی تواند بخواند و معلوم است که قلبش آنرا اجازه نمی دهد؛

·            چهره لتا به نوابغ می ماند، او بعضاً از کنترول نگاه های نافذ خود عاجز می ماند. نگاه های لتا معنی دار اند گویا اینکه در جستجوی گمشده ی است و یا اینکه در چیز عمیقی می اندیشد که اندیشه ی ما نمی تواند به آن قد دهد؛

·            جنجره لتا از حنجره های خاص دنیا و صدای لتا زنانه ترین صدایی است که از حنجره بیرون می شود. لتا ملکه ی اول صدا در جنس زن است در آواز خوانی نه زنان می توانند به او برسند و نه هم مردان؛

·            خواندنهای لتا برای کوران و بیماران درمان است ولی آه که کرها از چه نعمتی برخوردار نیستند؛

·            تا جایی که تصور می شود شیر مادر لتا کیفیتی را بر صدای او داده و از آغاز حیات او در این جهان حنجره ی او خوب بنیاد یافته است؛

·            من مادر لتا را بخاطری قهرمان تربیه طفل و مادر ممتاز و اول هندوستان می شمارم که او بود لتا را از بطن بیرون آورد و او بود که بعد از خدواند او را زنده نگه داشت و او بود که به حنجرۀ لتا بار اول در این دنیا قطره ی شیرش را ریخت که از برکت آن شیر حنجره ی لتا تا پیری تغییر نکرد؛

·            من (نگارنده) هر چند سعی کردم که انتقادی بر خواندنهای لتا بیابم و قطعا در آواز او نقصی نیافتم، سلامتی حنجره ی او را تمنا دارم.

ادامه دارد

در قسمت های بعدی این موضوعات انتشار می یابند:

- چند پیشنهاد در تجلیل از مقام بلند لتا  

- آواز خوان اول جهان، اعجوبه زمان لتا منگیشکر 

- در وصف آواز خداداد لتا