|
کشوری که امروزه افغانستان نامیده می شود، سرزمین بزرگ و پر افتخاری است که در گذشته یکی از مراکز مهم «تمدنی» بوده و مردم آن نقش ارزشمندی در تحولات تاریخی داشته اند: «در افغانستان، نخستین بار باستان گیاه شناسان روسی با پیدا کردن برخی انواع گندم به این نتیجه رسیدند که اینجا می توانسته محل اهلی کردن و پرورش گیاهان باشد ... از آنجایی که نوآوری های صنعتی با اهلی شدن جانوران و گیاهان بستگی مستقیم و کاملی دارد، بررسی این نکات بسیار لازم است.» (سید سجادی، باستان شناسی شبه قاره هند، ص
۲۱۴)
امروزه گرچه همه آثار باستانی، دلالت بر انحصار تمدن های اولیه شهر نشینی در مراکزی چون سومر، نیل، سند، عیلام و سپس آنو می کند ولی ویل دورانت با ذکر این موارد و نامعلوم بودن ریشه این تمدنها، به نکته جالبی اشاره دارد و آن این که از کجا معلوم که منشاء همه این آثار در حدود ترکستان جنوبی (حوزه بلخ) نباشد؟ او سپس این احتمال را مطرح می کند که ممکن است مردمان آن مناطق با مهاجرت به مناطق ذکرشده بانی تمدن های بزرگ شده باشند. (تاریخ تمدن ج
۱)
همچنین رومن گیرشمن که حفاری های بسیاری در ایران و افغانستان انجام داده با ذکر آثار تاریخی و تمدن های اولیه به نکته مهمی اشاره می کند و آن این که در پیش از 3000 سال ق م، سومریها و حتی مصریان سنگ لاجورد را از بدخشان وارد می کردند و این می تواند معانی بی شماری داشته باشد، از جمله این که احتمالا مسیر کاروان های تجاری از طریق عیلام، سیلک، هرات و بلخ به بدخشان و برعکس بوده که نشانه ی است از حضور پر سابقه مردم کشورمان در عرصه صنعت و معدن و نقش آن ها در تمدن درخشان انسانی. (تاریخ ایران از آغاز تا اسلام)
نقش مردم این سرزمین در دوران اسلامی نیز بی بدیل است در حدی که اگر «بلخ» و «هرات» را در جهان اسلام نادیده بگیریم، نه فقط تمدنی برای «خراسان» باقی نمی ماند که تاریخ تمدن اسلام نیز دگرگون می شود، زیرا خراسان با «طاهریان»، «سامانیان»، «برمکیان» و ... شناخته می شود و با شخصیت های بی نظیری چون ابومسلم، ابو علی سینا، مولوی و... و چه کسی می تواند نقش ابومسلم و آل برمک را در تمدن اسلامی نادیده بگیرد که هم بنیانگذار سلسله بزرگ عباسیان به شمار می روند و هم مؤسس واقعی تمدن بزرگ اسلامی که در این دوران و با مدیریت آنان پدید آمد و با «خراسانیان» به اوج شکوفایی خود دست یافت.
دیری نپایید که سلسله عباسی با نابودی مدیران شایسته خود (ابومسلم و برمکیان)، با تمدن اسلامی نیز وداع کرد که حاصل آن برای خراسان چیزی جز جنگ ها و تنش های توسعه طلبانه نبود. جنگ های مداوم کمر مردم را شکست و سرزمین تمدن خیز خراسان را به «خرابه» ای تبدیل کرد که نمونه آن «بلخ»، «بست» و «طالقان» امروزی است که با دیدن آن خرابه ها کمتر کسی ممکن است باور کند که روزگاری در آن مناطق «شهری» بوده است!
شاید در سرنوشت گذشته مردم خراسان (یا همان افغانستان امروز) و عقب ماندگی آن ها، شاهان این سرزمین، مردان جنگ طلبی چون چنگیز، تیمور و ... و اقوام بیابانگرد همسایه نقش زیادی داشته باشند، اما نباید از حق گذشت که مردم و بخصوص نخبگان این سرزمین نیز در تعیین سرنوشت خود بی تقصیر نبوده اند، چنان که واپسگرایی نخبگان کشور در دوران معاصر موجب پدید آمدن جریان هایی چون کودتای 7 ثور، قیام های جهادی، جنگ های داخلی و تاسیس امارت اسلامی گردید. روندی که نشان دهنده عقب نشینی گام به گام ملت ما در طی حدود سی سال گذشته می باشد.
به نظر می رسد تحولات سی ساله تجربه خوبی است از آنچه که در گذشته بر این ملت گذشته است و این تجربه گویای دخالت عوامل مختلف در تعیین سرنوشت یک ملت می باشد. زیرا یک مجموعه ی انسانی قادر نیست از تحولات جهانی فاصله گرفته و خود را یک جزیره مجزا بداند. تحولات جهانی، عوامل و عناصر مختلف و خصوصا مسایل منطقه ای همانگونه که در گذشته زندگی ما را تغییر داده و متحول کرده است، امروزه نیز در زندگی و سرنوشت ما نقش دارد و کسی نمی تواند این نقش و تاثیر را نادیده گرفته و منکر شود.
سرنوشت ما با مجموعه تحولات جهانی ارتباط دارد اما نباید فراموش شود که این روابط کاملا یکسویه و یک طرفه نیست و بلکه سرنوشت جهان نیز با تحولات کشور و جامعه ما و حتا با رفتار تک تک مردم ما ارتباط دارد. در واقع می توان گفت که اگر مردمان جهان و یا حکومت های کشورهای دیگر در زندگی، آینده و سرنوشت ما نقش دارند، رفتار ما و حکومت ما نیز در تحولات منطقه ای، بین المللی، زندگی و سرنوشت مردم جهان کم و بیش نقش و تاثیر دارد.
سرنوشت ما به دست کیست؟
اینک با توجه به مطالب گذشته به اصلی ترین قسمت این مقاله و این سوال می رسیم که «سرنوشت ما به دست کیست؟» جواب این سوال برای جامعه و مردم ما ارزش زیادی دارد، زیرا اگر انسان بداند سرنوشت او از کجا، چگونه و توسط چه کسانی تعیین می شود، راه، روش و هدف او در زندگی کاملا تغییر می کند. فهمیدن این مساله موجب می شود که بتوانیم برای خود برنامه ریزی کنیم، پس باید بدانیم که واقعا سرنوشت ما به دست کیست تا بتوانیم زندگی و آینده خود را بسازیم.
در یک نگاه ساده تصور می شود که امروزه سرنوشت ملت ما در اختیار جامعه جهانی و همسایگانی است که «آسایش» خود را در «غم» ما می دانند! این کشورها با اعزام نیرو و یا دخالت های مستقیم و غیر مستقیم خود سرنوشت ما را به دست گرفته اند و آن را با توجه به «منافع» خود تغییر و تبدیل می کنند. این کشورها «افسار» فرهنگیان و نخبگان جامعه را در دست داشته و با فعالیت های وسیع رسانه ای و تبلیغاتی خود، تعیین کننده سرنوشت ما هستند. بر اساس این نظریه در پشت تمام حوادث کشور ما دست های پشت پرده خارجی دیده می شود، انتقال قدرت، تغییر شرایط، روابط با جوامع، عزل و نصب مقامات، تعیین حکومت و ... از جمله کارکردهای جامعه جهانی است که در زندگی ما نقش دارد و سرنوشت ما را مشخص می کند، پس سرنوشت ما به دست دیگران است و ما هیچ نقشی در زندگی خود نداشته و بدون رضایت آن ها نمی توانیم «نفس» بکشیم!
شکی نیست که جامعه جهانی در زندگی ما حضور زیادی دارد که نقش آن ها تامین کننده «منافع» آن کشورهاست و به نظر می رسد که نقش مثبت آن ها باید همچنان در کشور ما ادامه یابد، اما نباید فراموش کرد که این نقش به هیچ عنوان یک طرفه نیست. ممکن است در شرایط فعلی مردم افغانستان نقش کمتری در تعیین سرنوشت خود داشته باشند اما با گذشت زمان، با سواد شدن مردم، گسترش تحصیلات عمومی، دست یابی مردم به تخصص های امروزی، قوی شدن اردو و پلیس ملی، پرورش نخبگان جدید، تغییر و تحول در فرهنگ عمومی، تقویت قدرت اقتصادی، تقویت اعتماد به نفس فردی و جمعی، حضور بیشتر زنان در جامعه، تقویت رسانه ها، نهادینه شدن آزادی های فردی و ... مردم افغانستان با دست یافتن به عزت و کرامت انسانی خود، نقش بیشتری در زندگی خود به دست آورده و سرنوشت خود را به دست خواهند گرفت.
به نظر می رسد که با وجود تمام مشکلات، در شرایط فعلی نیز سرنوشت مردم افغانستان به دست خودشان است و این مردم هستند که حق دارند و هر وقت که بخواهند می توانند با اراده و عزم آهنین خود سرنوشت خود را تعیین کنند. زیرا اگر یک ملت و یک جامعه دست به دست یگدیگر دهند، هیچ قدرتی نمی تواند با سرنوشت آن ها بازی کرده و زندگی و آینده آن ها را به دست بگیرد. گرچه ممکن است این نکته برای بسیاری غیر قابل باور باشد اما نمونه ی خیلی روشن تحقق اراده ملی در جامعه ما، عزم جمعی مردم افغانستان (بدون توجه به آثار مثبت و منفی آن) در مقابل کودتاگران
۷ ثور
۵۷ و ایستادگی در برابر بلوک شرق و شوروی (سابق) است. در این اراده جمعی مردمان ساده، بی سواد، فقیر و روستایی افغانستان تصمیم گرفتند تا سرنوشت خود را به دست بگیرند و با دستان خالی در مقابل بزرگ ترین قدرت جهان ایستادگی کنند و جالب این که این قدرت بزرگ (شوروی) با ارتش افسانه ای اش نتوانست بر خواست و اراده ملت فقیر افغانستان فایق آید و در نهایت هم این افغان های گرسنه و پابرهنه بودند که موفق شدند (همانطور که قبلا کمر بریتانیای کبیر را شکسته بودند) کمر بلوک شرق را شکسته و آن را از هستی ساقط کنند!
سرنوشت و آینده جهان به دست انسان است، انسان هایی که تلاش می کنند، زحمت می کشند و فعالیت می کنند می توانند خود سرنوشت خود را به دست گرفته و در عرصه جهانی نیز نقش بیشتری به دست آورند. سرنوشت ما نیز به دست ماست و سرنوشت یک ملت و یک جامعه به دست مردم آن جامعه است. مردم افغانستان آدم های فوق العاده ای هستند، این ملت یکی از با هوش ترین، زیرک ترین، زحمت کش ترین، با شعور ترین، مستعد ترین، فداکار ترین، امین ترین و وظیفه شناس ترین ملت های جهانند و همانطور که در گذشته سازنده بزرگ ترین تمدن جهانی بوده اند، اگر بخواهند در آینده نیز می توانند عظیم ترین تمدن دنیا را در کشور خود برپا کنند، زیرا «خداوند سرنوشت ملتی را تغییر نمی دهد مگر این که آن ملت با دست خود سرنوشت خود را تغییر دهند.»
|
