|
با توجه به خروج نیروهای خارجی از کشور در سال
۲۰۱۴ و انتقال تامین امنیت به نیروهای داخلی بسیاری از تحلیل گران این روند را یک تحول سرنوشت ساز برای مردم افغانستان می دانند و به نظر می رسد که به حق می توان این سال را سال سرنوشت ساز خواند. زیرا بحث خروج نیروهای خارجی و انتقال مسئولیت های امنیتی به نیروهای افغان باعث شده که اما و اگرهای زیادی ایجاد شود. برخی توان اردو و پلیس ملی را برای تامین امنیت کشور کافی می دانند و گروهی نیز با مطرح کردن بعضی از مسایل نسبت به توان این نیروها تردید دارند.
ایجاد تردید در توان نیروهای داخلی برای تامین امنیت کشور می تواند موجب بروز نوعی التهاب و تنش روحی و روانی در جامعه شود و این فارغ از حوادث آینده خود به خود باعث پدید آمدن معضلاتی خواهد شد که ربطی به فضای امنیتی ندارد. فرار سرمایه های مادی، میل به مهاجرت در میان نخبگان، ایجاد زمینه برای ناامنی روانی، تشویق دشمنان ملت و جری شدن آن ها برای ناامن کردن کشور، کاهش اعتماد به نفس عوامل امنیتی، از بین رفتن انگیزه کار و تلاش، به وجود آمدن فضای یاس و ناامیدی برخی از این مشکلات است.
شکی نیست که نیروهای خارجی در تامین ثبات و امنیت کشور نقش زیادی ایفا کرده اند که مهم ترین آن آموزش و آماده سازی نیروهای داخلی در جهت تامین امنیت کشور است، اما امروزه حضور این نیروها بیش از این که آثار میدانی داشته باشد نقش روانی دارد. زیرا حضور این نیروها به مردم این پیام را منتقل می کند که افغانستان برای مبارزه با تروریسم تنها نبوده و جهانیان بر خلاف دهه هفتاد اجازه نمی دهند کشور به شرایط گذشته بازگردد.
تاثیر روانی حضور نیروهای خارجی به راحتی به دست نیامده که به راحتی از دست برود، اما نیروهای افغان نشان داده اند که اگر بخواهند حتی در شرایط بدتر از این نیز می توانند از امنیت مردم و کشور خود در مقابل تروریست های بیگانه دفاع کنند، زیرا در زمان حاکمیت کمونیست ها نیز نیروهای شوروی سابق در افغانستان حضور داشتند که با خروج آن ها (در زمان داکتر نجیب) اردو توانست به تنهایی از مردم و امنیت کشور دفاع کند. این تجربه ی مفید گذشته امروز پیش روی مردان و زنانی قرار دارد که بر خلاف همقطاران خود در شرایط بسیار مساعدی مسئولیت های امنیتی را به عهده گرفته و می توانند با حمایت مردم نقش بزرگی در بازسازی روانی جامعه بازی کنند.
تردیدی نیست که ارتش و پلیس در ثبات و امنیت یک کشور نقش زیادی دارند، اما نباید فراموش کرد که قدرت نظامی به تنهایی موجب تامین امنیت کشور نخواهد شد. قدرت نظامی و توان نظامی برای رسیدن به ثبات و امنیت لازم است ولی برای پدیدآمدن امنیت کافی نیست. زیرا «امنیت» مقوله ای است چند بخشی که تامین فقط یک بخش آن بر دوش نیروهای نظامی قرار دارد و آن مبارزه با افراد، گروه ها و عناصری است که به صورت فیزیکی برای اخلال در جامعه تلاش می کنند. این بخش از امنیت با وجود سختی ها و مشکلات موجود، بخش قابل توجه اما مشخص امنیتی است که شناخت، درک و کشف آن برای اردوی کشور ممکن می باشد.
در کنار امنیت نظامی بخش های مهمی چون امنیت سیاسی، امنیت اجتماعی، امنیت اقتصادی و امنیت روانی قرار دارد که برای یک ساختار دقیق حکومتی، دستیابی به تمام این عناصر لازمه ثبات و امنیت پایدار است و موجب می شود تا زندگی مردم رونق گیرد. زیرا نمی توان از امنیت بحث کرد اما امنیت سیاسی و اجتماعی را نادیده گرفت. امنیت زمانی در جامعه حاکم می شود که در فضای جامعه آرامش حاکم شود. به همین دلیل ثبات اجتماعی، سیاسی و خصوصا آرامش روانی تاثیر زیادی در تامین امنیت یک جامعه دارد و می تواند فارغ از مسایل نظامی موجب بروز اختلال و یا ثبات اجتماعی گردد.
امنیت روانی
امنیت روانی مهم ترین و کلیدی ترین عنصر در تامین امنیت عمومی جامعه است و بدون آن دستیابی به ثبات اجتماعی ممکن نیست. برخورداری صرف از قدرت سیاسی و قدرت نظامی نیز موجب نخواهد شد که امنیت روانی در جامعه حاکم شود و به همین دلیل قدرتمندان همیشه تلاش می کنند با استفاده از ابزارهای مختلف فرهنگی، هنری، رسانه ای و ... افکار عمومی را کنترل کرده و به سمت ایده های خود سوق دهند. در این حال اگر این افراد کنترل قدرت را به دست داشته باشند از این وسایل برای محبوب نشان دادن خود و گسترش تسلط و نفوذ بیشتر بر مردم بهره می برند و اگر در راس قدرت نباشند ملت را در تضاد با قدرت نشان داده و همیشه می کوشند تا با یافتن شکاف های موجود در جامعه دولت و ملت را در مقابل یگدیگر قرار دهند.
با این وجود امنیت روانی پدیده ای لحظه نیست که به سادگی ایجاد شود. امنیت روانی ساختار پیچیده ای دارد که در طولانی مدت شکل می گیرد و در واقع این ساختار مربوط به قدرت منعطف مغز انسان است که آشنایی یا عدم آشنایی با مغز و کارکرد آن یکی از دلایل عوامل موفقیت یا عدم موفقیت افرادی است که این نوع مسایل را دنبال می کنند. این افراد اگر با مسایل فرهنگی و رسانه ای و همچنین مسایل روانی آشنا باشند می توانند با بهره گیری صحیح از ابزارهای امروزی به راحتی افکار عمومی را به دست گرفته و جامعه را هدایت کنند ولی عدم آگاهی و یا عدم استفاده صحیح از وسایل امروزی بسیار خطرناک بوده و می تواند جامعه را دچار تنش کرده و در نهایت فاجعه ایجاد کند.
امنیت روانی یک پدیده کاملا روانی است که به صورت ناخودآگاه در انسان شکل گرفته و موجب تقویت اعتماد به نفس انسان می شود. برای دستیابی به امنیت روانی می توان از عناصر بسیاری بهره گرفت اما درست ترین رفتار برای رسیدن به این مرحله، درست عمل کردن است. اگر در جامعه همه چیز در جای خود قرار بگیرد، یک بخش از امنیت روانی ایجاد خواهد شد و اگر افراد جامعه با انجام صحیح وظیفه برای پیشرفت کشور خود تلاش کنند، بخش دیگری از آن تامین خواهد شد.
با توجه به این نگرش است که توان نیروهای داخلی برای تامین امنیت فیزیکی ارزش پیدا می کند، زیرا با توجه به حوادث گذشته مردم تردیدهایی دارند که باید اردو و پلیس با رفتار و عمل خود آن ها را برطرف کرده و نشان بدهند که با تمام وجود خود از حیثیت مردم و وطن دفاع می کنند. اگر مردم اطمینان یابند که اردو و پلیس هم قدرت و توان کافی برای مقابله با دشمنان را دارند و هم این وظیفه را به درستی انجام خواهند داد، به آینده امیدوار می شوند و این می تواند آغازی باشد برای پدیدآمدن امنیت روانی در جامعه ای که مردم آن گرفتار چالش های بی شماری اند.
امنیت روانی همانگونه که به آسانی از بین نرفته به راحتی نیز ایجاد نخواهد شد. جامعه برای رسیدن به ثبات روانی نیاز به مقوله های مختلفی دارد که عملکرد اردو فقط یک بخش آن را تشکیل می دهد و بخش اصلی اقتدار و ثباتی است که باید در رفتار دولت مردان وجود داشته باشد. مردم با توجه به رفتار و عملکرد دولت برای آینده برنامه ریزی می کنند. مردم اگر درک کنند که دولت مردان یا اهالی حکومت با تمام وجود خود اراده کرده اند که کشور را از وضعیت موجود خارج کرده و به سوی پایداری گام بردارند، آنان نیز به آینده امیدوار شده و گام به گام با حاکمیت همراه خواهند شد، اما رفتارهای بی ثبات سیاستمداران، تنش ها، جنگ ها و تشنج های موجود در کشور مردم را نسبت به آینده نگران می کند. دولت مردان نباید مردم را دست کم بگیرند زیرا افراد جامعه قبل از آنکه به گفته های افراد حکومتی توجه کنند، به بادهای موافق و مخالف توجه می کنند.
حکومت در مواجهه با جامعه عقب مانده و مردم بی سواد افغانستان، با دو چالش بزرگ روبروست، از سویی با گسترش فساد اداری کارمندان و اراکین دولت ظاهرا می توانند به راحتی بر مردم سوار شده، ثروت و قدرت خود را افزایش دهند و به همین دلیل بسیاری برای گرفتن و رسیدن به پست های دولتی و حکومتی سر و دست شکسته و حتی شنیده می شود که آن را خرید و فروش می کنند، اما از سوی دیگر نوع رفتار حاکمان، رواج و گسترش آن در جامعه نتیجه ی جز تخریب افکار عمومی نداشته و در دراز مدت می تواند نتایج خطرناکی در پی داشته باشد. عدم واکنش مردم در قبال برخی از رفتارها در شرایط فعلی نشانه غفلت مردم و جامعه، ناآگاهی آنان و یا رضایت از وضع موجود نیست بلکه گویای عدم وجود یک ممثل ملی برای تامین اراده مردم و دستیابی به امنیت پایدار است.
جامعه افغانستان در چند دهه اخیر سه مرتبه این روند را تجربه کرده است، در مرتبه اول در ابتدا مردم از کودتای هفت ثور
۵۷ استقبال کردند اما با مایوس شدن از عملکرد کمونیست های بی تجربه از آنان روی بر گردانده و جهاد را سامان دادند و یادمان باشد که با وجود تلاش کمونیست ها برای تغییر روش، مردم دیگر هیچگاه به آن ها اعتماد نکردند. در مرتبه دوم و در آغاز دهه هفتاد مردم وقتی متوجه شدند که «جهاد» تبدیل به «سراب» شده است از جهادی ها روی بر گردانده و دیگر حتا با وجود هیولای طالبان به «جهاد» یان نیز روی خوش نشان ندادند. همین عامل موجب شد تا طالبان با وجود نارضایتی مردم بر کشور مسلط شوند. در آخرین مرحله مردم با مایوس شدن از تمام گزینه های داخلی به جامعه جهانی اقبال نشان داده و به آن ها اعتماد کردند و وجود همه ی این عناصر و گرایش های متضاد (کمونیست ها، مجاهدین و طالبان) نیز در حاکمیت فعلی کشور نشان می دهد که این جریان های سیاسی هویت مستقل نداشته و وسیله ی اند در خدمت جامعه جهانی.
|
