آسمايي و آتش هميشه

نگارنده: Gurinder Randhawa

برگردان: صبورالله سياه سنگ

hajarulaswad@yahoo.com

با آمد آمد جشن نه روزه "ناوراترا"، در جوشاجوش جلوه هاي هنر مردمي، نيايشگاههاي کهن کابل مهمانان باورمند به آيينهاي گوناگون را پذيرايي ميکنند.

کانون اين جلوه گاه، نيايشگاه "آسمايي" در دامان کوهي به همين نام است. شهر کابل دورادور کوه آسمايي آباد شده است. روزانه صدها تن هندو، سکهـ و کارگر هندي در کنار پرداختن به پروژه هاي بازسازي، سري به اينجا ميزنند و نيايشي به جا مي آورند.

نام "آسمايي" ريشه در واژه "آشا" (آلهه اميد) دارد. ميگويند ار روزگاراني که آغازش روشن نيست، آشا جايگاهي داشته بر چکاد آسمايي. در افسانه ها نيز آمده که "اکهند جيوتي" يا "آتش_روشناي جاودان" از چهار هزار سال به اينسو هميشه فروزان بوده است.

افغانستان را در آن هنگام آريانا ميناميدند. آريانا از ريشه "آرين"، کوچندگاني که از آسياي ميانه آمده بودند و پيش از رفتن به هند، باشنده همين سرزمين شدند، گرفته شده است.

شگفت اينکه هم "آتش_روشناي جاودان" و هم نيايشگاه پيشگفته که يادگارهاي فراموشي ناپذير زمانه هندوباوري همه مردم افغانستان اند، در درازاي سالهاي خونين جنگ بر سر "گرفتن" کابل، همچنان بر جا مانده اند.

نيايشگاه آسمايي در نقش نگهدارنده سنگ "پنجشير کا جوگي" داستان چند صد ساله ديگري نيز دارد. آن سنگ نامش را از هندوي چله نشيني که در وادي پنجشير به نيايش ميپرداخت، برداشته است.

ميگويند جوگي آزرده از رفتار دشمنانه باشندگان آنجا، شبي دست به افسون زد و خود را سنگ ساخت. مردمان ترسيده ازين رويداد به هندوها و سکهـ هاي کابل رو آوردند. هندوها و سکهـ ها سنگ ياد شده را گرفتند و در دل نيايشگاه آسمايي گذاشتند. اينک همان سنگ نماد پاکيزه "نيت و مراد" گشته و پرستيده ميشود.

شماري به اين باور اند که نخستين دستنويس نيايشسرودهاي پارينه هندويي "ريگويدا" در هرات (افغانستان) تهيه شده است. نام هرات از هريرود (درياي هري) آبمرز افغانستان و ترکمنستان/ ايران گرفته شده است.

دو دالان بزرگ با گنجايش نزديک به هزار تن، پذيرشگاه آسمايي را ميسازند. جشنهايي مانند "ناوراترا"، "ديوالي" و ديد و واديد انجمنهاي آيين_ورزي همينجا برگزار ميگردند.

کابل نيايشگاه کهن ديگري نيز دارد به نام "هرشري ناتهـ" [درگاه پير رتن ناتهـ در باغبان کوچه کابل]که از سه فرازگاه هر يک براي شيوا، سرسوتي و گنيشا ساخته شده است. هرشري ناتهـ در تقش ميزبان خانواده هاي هندويي که در چهار سال پسين به کابل برگشته اند، در دل ويرانسراهاي شهر نشسته است. گرماي کانون صميميت اين نيايشگاه چنان گواراست که هر هفته در کنار هندوها، خانواده هاي سکهـ نيايشگزار را نيز به سوي خود ميکشاند.

سومين نيايشگاه کابل در شوربازار، يا بازار داد و ستد جامه و پول و ميوه هاي خشک که بيشتر به دست هندوها و سکهـ ها ته و بالا ميشوند، آباد شده است.

از شگفتيهاي فراتر از باور اين است که نيايشگاه شيوايي پيشگفته در ميان آنهمه آتش باروت که شوربازار را به خاک يکسان کرد، همچنان آسيب ناپذير مانده است. با آنکه شمار هندوها و سکهـ هاي کابل از بيست هزار به پنجهزار کاهش يافته، آنها باز هم گستره همين نيايشگاه را کانون دوستداشتني خود و ياران هندي شان که به پروژه هاي گوناگون بازسازي سرگرم اند، ميدانند.

همچنان، بودن شمار زياد هنديها در کابل، شگون نيکويي بود براي برگزاري جشن برازنده "گوروپورب" از سوي سکهـ ها در سال پار.

شمار زيادي از باشندگان مسلمانان شهر کابل که وزير اطلاعات و فرهنگ پيشاپيش آنها بود، در گوردواره کارته پروان آمدند. البته ديوالي و عيد نيز با همين شور از سوي مردم برگزار گرديدند.

امسال، نمايندگان هندو و سکهـ چشم به راه برگزاريهاي جشنهاي باشکوهتر با شمار فزونتر مردم بودند. يکي از نمايندگان با شادماني گفت: "چنين رويدادها ما را واميدارد تا با دلگرمي بيشتر در راه بازپرداختن به رونق اصلي يادگارهاي باستاني هندو و سکهـ بکوشيم."

اشاره ها

اين نوشته (عنوان اصلي: "شور شادماني نيايشگاههاي کهن افغانستان را فرا ميگيرد") از روزنامه Hindustan Times شماره پنجم اکتوبر 2005، به خواهش محترم ايشر داس، برگردان شده است.

يادداشتهاي زيرين اشاره هاي ناچيزي اند براي آشنايي با چند واژه ياد شده در گزارش. باور دارم که آگاهي بسياري از خوانندگان گرامي "کابل ناتهـ" فراتر از آنچه اينجا به چشم ميخورد، خواهد بود:

1) ناوراترا جشن "نه شبانه روزي" است براي بزرگداشت از جايگاه مادر. ستاره شناسان هندو  "ناوراترا" را نيکوترين شب و روز زندگي براي پاکيزگي روان آدمي ميپندارند. براي آگاهي بيشتر ميتوان نگاه کرد به "يک دو سخن در مورد روزه نوراتي هندوان" به قلم ايشر داس در همين سايت.

2) اکهند جيوتي يا "اکهند ديپک" يا "ديويا جيوتي" در آيين هندو پاکيزه ترين آتش هميشه افروخته، و نماد ستيز پايان ناپذير روشني با تاريکي است. از آنجايي که واژه هاي "جيوتي" و "ديپک" پرتو آتشچراغ است، نه هر روشني ديگر، بهتر است برگردان آن نيز "آتش_روشناي جاودان" باشد نه "آتش جاودان".

3) گوردواره همانا "دروازه" يا "آستان" (نيايشکده سکهـ ها) است. گوردواره که چهار صد سال پيش به سفارش گورو هرگوبيند سنگهـ جانشين واژه "دهرمساله" گرديد، ميتواند درگاه کوچک و دهليزي باشد در خانه، يا تالار بزرگي براي "کرتن" (خواندن نيايشسرودها)، "کاتها" (شنيدن سخنان يا رهنمودات پيشوايان)، و "لنگر" (آماده ساختن خوراک براي ديگران).

4) گوروپوروب يا "گورو نانک جيانتي" بزرگداشت زادروز گورو نانک ديو بنيانگذار آيين سکهـ در بيستم ماه "کارتيک" (اکتوبر/ نومبر) است.

5) ديوالي: جشن "چراغان" يازدهم/دوازدهم نوامبر است. براي آگاهي بيشتر ميتوان نگاه کرد به "هموطن هندوي افغان! ديوالي مبارک!" نوشته ايشر داس در همين سايت.

6) شناسه برخي از نيايش شوندگان آيين هندو:

* شيوا (برترين يگانه) پيچيده ترين نماد يگانگي و نيروي بازسازنده و براندازنده

*  سرسوتي (آلهه يگانه) نماد آگاهي، هنر و زيبايي و نيروي پديد آورنده سپيده دم

*  گنيش (پيلوار يگانه)، نماد دانش و چاره سازي و نيروي بردارنده دشواريها و فروريزنده سدها

7) تا يافتن گزينه هاي بهتر، برابرنهادهاي زيرين را پيشنهاد ميکنم:

-  "نيايشگاه" (به جاي معبد) براي Temple

-  "چله نشين" (به جاي مرتاض) براي Ascetic

-  "هندو باوري" (به جاي دين هندو) براي Hinduism

-  "انجمنهاي آيين_ورزي" براي Religious congregations

-  "دستنويس پارينه هندويي" براي Oldest Hindu scripture

-  "شگفتي فراباوري" (به جاي معجزه يا خارقه) براي Miracle

-  "نيايشسرود" (به جاي مناجات يا سرود مذهبي) براي Hymn

8) براي پاسداري از اصل امانتداري در نقش برگرداننده اين گزارش، برخي از برداشتها و دريافتهاي ناروشن آقاي Gurinder Randhawa همانگونه که بودند، بازتاب يافته اند. 

[][]

ريجاينا (کانادا)

هشتم اکتوبر 2005

***********