|
آشکار است که مرحوم استاد قاسم افغان، در عرصه موسیقی
خدمات شایانی نموده و شاگردان بیشماری را درس موسیقی داده است. شاگردان او
بعدها هرکدام نام وشهرت زیادی برای خویش کمایی کرده اند. ازآن جمله میتوان، یکی از ممتاز ترین شاگرد استاد قاسم افغان، از محمد رحیم چوچه، مشهور به استاد رحیم بخش نام برد.
استاد رحیم بخش را کی نمی شناخت، نام استاد رحیم
بخش برای همه علاقمندان هنر موسیقی غزل نام آشنایی بوده است ، زیرا وی
بیشتراز هفتاد سال، ازطریق آوازخوانی ، درخدمت مردمش قرار داشت ودر محافل
خوشی و سرور هموطنانش مانند شمع فروزان جلوه گر بود.
رحیم بخش درسال 1300 هجری خورشیدی درگذر خواجه خوردک
کابل، یاکوچه خرابات متولد شده است . هنوز کودکی بیبش نبود که گوشش با
نوای موسیقی آشنایی پیدا کرد ، زیرا با نوای دل انگیز سارنگ که نوازنده آن
پدرش بود به خواب می رفت و صبح زود با همان نوای خوش آیند از خواب برمی
خواست ، ویا به قولی نوای موسیقی را از همان آوان کودکی در تاروپودش احساس
میکرد .
زمانی که رحیم بخش دوران کودکی را پشت سرگذاشت ، به
تعلیمات اساسی موسیقی نزد پدرش خلیفه امام الدین سارنگ نواز ، که ازجمله
مشهورترین سارنگ نوازان عصر خود بود آغاز نمود . بعداً نزد پدرکلانش استاد
اکبر اساسات موسیقی را آموخت . چون درموسیقی غزل وکلاسیک طبله رول مهمی
داشته و به اصطلاح خراباتیان نظم موسیقی می باشد، رحیم بخش هم نخست انگشتان کوچکش را به تال های طبله آشنا ساخت . زمانی که ده ساله گردید ، پدرکلانش دست رحیم بخش را گرفته ، نزد استاد قاسم افغان برده ورسما مراسم
« گرمانی » را بجا آورد ،رحیم بخش درحلقه شاگردان استاد قاسم افغان شامل
شده وتارهفت رنگ شاگردی را به افتخار به بند دستش بسته به کثرت وریاضت آغاز
نمود.
از راست به چپ
شادروان استاد یعقوب قاسمی، شادروان استاد رحیم بخش عقب آرمونیه و
فخر موسیقی افغانستان استاد قاسم افغان
ضمن نواختن طبله، آرمونیه ودیگر آلات موسیقی همان
زمان ، صدایش را نیز می آزمود وبعضی از طرز های استادش را زمزمه می کرد. به
مرورزمان توانست اساسات و ضوابط سنگین علمی موسیقی و « زنگه » و « ریزه
کاری » های هنری و غزلخوانی را از نزد استاد قاسم افغان فرا بگیرد.
وسروده های استادش را با نزاکت خاص و مشابه با سرود های اصلی آن بخواند .
قدرت درک واستعداد رحیم بخش به حدی رسید که در
بعضی از محافل در پهلوی استادش می نشست و گاه گاهی درقسمت سرودن غزل ها
سهم می گرفت و غزل های ناب را با آواز گیرایش می سرود تا اینکه مورد
پذیرش مردم وجامعه فرهنگی وهنری افغانستان قرار گرفته وپایش به رادیو
کابل وقت باز شد و نخستین آهنگش را « عمری خیال وبستم ، من آشنایی ات را
» ازطریق امواج رادیو برای علاقمندان آوازش سرود.
رحیم بخش درآن زمان روزانه چار برنامه غزل را
ازطریق امواج رادیوکابل، اجرا می کرد. یعنی همه روزه چار با ر« صبح ، چاشت
، عصر و شب » پای پیاده ، ازخانه به رادیو میرفت وبه وقت معین که ازطرف
منتظم موسیقی تعیین می شد آهنگش را اجرا نموده دوباره سامان الات موسیقی
را به پشت انداخته راۀ خانه را در پیش می گرفت .
رحیم بخش درسال 1344 هجری خورشدی لقب « استادی » را
اطرف وزارت اطلاعات وکلتور کمایی نمود و هم درسال 1366 خورشیدی ، لقب «
کارمند شایسته سال » برایش اعطا گردید . درکنسرت های که درخارج ازکشور
اجرا نموده بود به اخذ جوایز هنری ازجمله دو مدال طلا ونقره نیز نایل شده
است . ودرداخل کشور نیز تحسین نامه ها وتقدیرنامه ها وجوایزهنری فراوانی را
از آن خود ساخته بود .
استاد رحیم بخش مانند دیگر استادان موسیقی مسلکی
شاگردان زیادی را تربیه نموده است که ازجمله میتوان از دوپسرش سلیم بخش و
حسین بخش ، حاجی عبدالمحمد هماهنگ « که بعدا ها شاگرد استاد سراهنگ شد »
قاسم بخش ، امیرجان صبوری ، علی محمد کاریزی ، نیریز نام گرفت.
1
آنعده ازنوازنده گانی که نزد استاد رحیم بخش گـُــر
مانده اند، این هنرمندان میباشند: امرالدین دلربانواز، عیسی دلربانواز ، شیرمحمد و حبیب الله رباب نواز . همچنین استاد رحیم بخش مدت دوسال تمام درکورس های موسیقی وزارت ازاطلاعات وکلتور با استاد قاسم افغان واستاد
یعقوب قاسمی به حیث استاد آواز خوانی خدماتی را انجام داده است .
استاد رحیم بخش با خرابی اوضاع داخل کشور و جنگ های
داخلی مجبور به ترک وطن گشت و در کشور پاکستان مسکن گزین گردید . در آخرین
کنسرتی که در امریکا اجرا نمود ، دیده شد که استاد ، آن مستی و شور سابق را
ندارد صدارا از حنجرۀ خسته اش بیرون می آورد وبه زحمت غزل ها وطرزهای
سابق اش را می خواند .اکثر ابیات غزل ها را فراموش می کرد و پسرش استاد
سلیم بخش پدرش را یاری رسانیده مصرع هارا درگوشش می رساند
علاقمندان صدایش شنیدند که دیگر صدای استاد رحیم بخش که چندین سال تمام گوش هارا نوازش داده بود دیگر خوبی ، رسایی و گیرایی
سابق را ندارد وهمه افسوس کنان حسرت میله ها وجشن های را خوردند که
استاد رحیم بخش با اجرای غزل های ناب درمحافل جوش وخروش وشوری رابرپا می
کرد وبالاخر این استاد گرانمایه ، درسال 1380 هجری خورشیدی در دیار غربت
داغی اجل را لبیک گفت .2
خبرمرگ استاد رحیم بخش یا آخرین یادگارمکتب استاد قاسم
افغان و آخرین قافله سالار موسیقی خرابات در آن واحد درسراسرجهان بگوش
علاقمندان آوازش رسید وباعث اندوه فراوان گردید زیرا استاد رحیم بخش هنرمندی بود یگانه
ووارسته بازیور دانش اصیل موسیقی و به زبان بیزبانی های ساز آشنایی کامل
داشت و با آواز گیرایش محبوب دل های همه بود .
به قول نویسندۀ گرامی آقای ایشور داس،" عظمت
غزلخوانی استاد رحیم بخش ثبت تاریخ موسیقی افغانستان است، چشم به زمان باید
دوخت تا دیده شود که از خرابات ویا از کدام گوشهء دیگر این سرزمین سُر، تال
و لی، یعنی افغانستان عزیز جوان رشیدی نشانهء از آن را مژده دهد." 3
همچنان شاعر ونویسنده گرامی، جناب پرتونادری مینویسد که : "مرگ استاد رحيم بخش چنان دردناک است که گويي چند نسل از
خراباتيان کابل سايهء مهربان پدر را از دست داده و يتيم شده اند. در اين
سال هاي تلخ غربت و آواره گي بسيار هنر مندان و استادان موسيقي چنان ستاره
گاني سقوط کردند و يگان يگان به خاک تيره پيوستند و خاموش شدند.آنها هر
کدام دسته گلي بودند با رنگ و بوي جداگانه که بادهاي ياغي مرگ هر کدام را
پرپر کرد و استاد رحيم بخش آخرين دسته گلي از باغستان کلاسيک افغانستان
بود که پرپر شد".4
خداوند بیامرزدش روانش شاد باد .
رویکرد ها :
1 - سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان نوشته استاد
عبدالوهاب مددی
2 - فصلنامه رنگین چاپ هامبورگ شماره شماره 17 و18
به قلم نگارنده
3 -
ایشور داس. هشت سال ازخاموشی استاد رحیم بخش گذشت.
ویب سایت کابل ناتهـ . شماره یمسلسل 90
4 - پرتو نادری. خراباتیان سوگودار کابل . ویب سایت
نوای آزادی. جاودان شنایی بودۀشت |
