نصیرمهرین

یادآوری:
درخواست سربریدن مخالفان طالبان از سوی یک تن از تروریست خویان، نگارنده را واداشت که نبشتۀ پیشتر تهیه شده را که به بُعدی از پیشینۀ خشونت پیوند می یابد و در محراق توجه آن پاسخ به پرسش "علی در بلخ؟" قرار دارد، انتشار دهم. با این آرزومندی که خواننده گان علاقمند، این قسمت را نیز در سطح مقدمۀ موضوع در نطر آورند.ن.مهرین

ویژه گی تجلیل نو روز در بلخ

مردم از زمانه های دور به اینسو، نوروز را در بخش وسیعی از جهان و به ویژه درسرزمین هایی از قارۀ آسیا، گرامی میدارند. شاید بی مورد نباشد اگر یادآوری شود که اقشار مختلف اجتماعی با بسی از آرزومندی ها، و رودش را انتظار می کشند. تهیدستان محروم از امکاناتِ بهتر معیشتی و مادی جامعه، خوبی طبیعت را که هر سال هوای بهتر در مقایسه با سردی تن آزار زمستان، آنها را در آغوش نوازشگر خویش می گیرد، دوست میدارند.
شاهان وسلاطین پیشینه، دربارها آراسته و شاعران شعرهای نو روزی وبهاریه های خویش را به مناسبت نوروز سروده اند که از انبوهی از بهاریه ها و نوروز نامه ها به ما رسیده است.
سالهاست که مهاجرین این سرزمین ها در امریکا، اروپا و یا آسترالیا و بقیه کشورها نیز فرارسیدن آنرا با استفاده از امکانات میسر با گرمی تجلیل می کنند. این را هم میدانیم که در سال۱۳۸۸خورشیدی از طرف "سازمان ملل" با عنوان روز جهانی نوروز و فرهنگ صلح شناخته شد. چنین بود که آدمی مانند دونالد ترومپ، رئیس جمهور امریکا که کاری جز دوستی با پول و سرمایه در آوردن و تهدید نمودن، نداشت، سال ۲۰۱۷از مسند دپلوماسی به مبارک گویی آن پرداخت.
تجلیل نوروز با چنان گسترده گی، ویژه گی مناطق و محل های جدا افتاده را نیز داشته است. حتا در داخل حدود جغرافیای سیاسی کنونی مناطقی که ایران بزرگ نامیده می شدند، تأثیر عوامل مختلف تاریخی، اجتماعی، مذهبی و فرهنگی رویکرد به نوروز و تجلیل آن را دستخوش پارۀ از تفاوت های دارندۀ بار محلی نموده است.
ازبقیه تفاوت ها که بگذریم، به منظور داخل شدن به موضوع اصلی طرف نظر، تجلیل از آن را در کشورخویش مثال می آوریم.
در قریۀ خواجه خیران، گوشۀ از دل بلخ یا شهری که پیشینۀ تاریخی ونام آن تبارز بسیار دارد و امروز منطقۀ وسیعی از آن مزارشریف نامیده می شود، ساختمان بزرگ گنبددار و زیبایی است که در روز اول حمل، یا نوروز، در مجاورت آن برافراشتن جهنده نقش محوری را ایفا می کند. از مدتها به اینسو برداشت برخی این است در این ساختمان، پیکر علی فرزند ابی طالب چهارمین خلیفۀ بعد از پیغمبر اسلام قرار دارد.

رجوع به سوی مزارشریف

باورمندان با چنان طرزتلقی خویش دربارۀ این محل وشخصیت خوابیده در آن تمامی اوصاف و القابی را بر زبان می آورند که مختص به خلیفۀ چهارم است. مانند سخی شاه مردان، علی شاه مردان، شاه ولایت ماآب، امام علی(ع) و . . .
مقامات بلند پایۀ حکومتی (غیر ازطالبان)و محلی افغانستان طبق روال همیشه گی، در پهلوی یاد از نوروز سخن های سیاسی، مذهبی طرف علاقۀ خویش و بخشی از مردم را ابراز نموده اند. پس از آن برای چهل روز جهنده بر افراشته است. طی این مدت تعدادی از مردم بیمار که به ویژه به اقشار تهیدست و بی وسیلۀ جامعه تعلق دارند، در محلی اجازه می یابند شب و روز را سپری نمایند تا هنگام برافراشتن جهنده، صحت یاب شوند! آنها با این اعتقاد به آنسو رهنمایی می شوند که این پیام در بسا گوشها طنین داشته است:
روز نوروز است خداجان، جهنده بالا می شود
از کرامات سخی جان، کور بینا می شود. . .
در روز چهلم، بازهم طی مراسمی جهنده را فرود می آورند.
و این گونه تجلیل در حالی است که شادمانی های پیشینه، جشن وسرور(جز دورۀ نفوذ طالبان)، بزکشی مناطق شمال کشور ادامه داشته وده ها هزار از مردمان کابل وبیشتر از ولایات شمال، به آنسو رفته اند.

عوامل پیشینه

نشان دادن این ویژه گی، مستلزم آشنایی با عوامل فرهنگی- تاریخی است. عوامل تأثیر نهاده یی را نشانی نموده ایم که اگر دارندۀ پیام فرهنگی، مذهبی- سیاسی و یا اقتصادی است، در تقویۀ ذهنیت تقدس آمیز نیز مؤثر بوده است. در روند چنان بازنگری پرسش هایی را در برابر خویش می نگریم، مانند:

- در گذشته ها تجلیل نوروز چگونه بود؟
- تغییر بلخ بزرگ به بلخ کوچک و نامیدن گسترۀ وسیعی از آن با نام مزارشریف، متأثر از کدام عامل بود؟
- آیا میتواند پذیرفتنی شود که پیکرخلیفۀ چهارم، علی را از خاک نجف بیرون آورده، در آن اوضاع و احوال بر شتری نهاده، چنان فاصله را طی کرده و در بلخ به خاک سپردند؟
- چرا چنین ذهنیت ها و برداشت ها ایجاد شده اند؟

ادامه دارد