شناسنامه:

نام کتاب: طرزی و سراج الاخبار

نویسنده: بشیر سخاورز

چاپ: تهران

ناشر: محمد ابراهیم شریعتی افغانستانی (عرفان) ١٣٨٦

طرزی و سراج الاخبار نام کتابیست که آگاهی فشرده و همه جانبه را رابطه با زندگانی و کارهای فرهنگی و سیاسی شادروان محمود طرزی در ۲٠٨ برگ با چند قطعه عکس تاریخی خدمت خوانندگان با صمیمت تقدیم میدارد.

کتاب که با پیشگفتاری از داکتر اسدالله حبیب و مقدمهء مؤلف آغاز میگردد، طی عناوین درشت:

-         ساختار بیرونی سراج الاخبار

-         واکنش در برابر نشر سراج الاخبار

-         پان اسلامی، پان آسیایی یا نشنالیزم

-         افغانستان و کشورهای همسایه

-         طرزی و ادبیات

-         تاثیر مشروطیت بر شعر ما

-         معارف

-         حضور زن در زمان طرزی

-         فهرست ماخذ

فصل های را می گشاید که مساله را با ابعاد گسترده تر ارائه می دارند.

به پنداشت این قلم افزون بر موضوع اصلی، دو نکته ی عمده ارزشمندی کتاب را دوچندان ساخته و خواننده را نمی گذارند تا با دید شتابناک به مطالعهء برگهایی آن بسنده کند:

یکی، زبان و نثر کتاب است که از هویت سچه و دلپذیر برخوردار است. استاد بزرگوار محمد کاظمی کاظمی درین رابطه می نویسد:

« نثری است پاکیزه‌، شفاف و بدور از عبارت‌ پردازیها و کلی‌گویی‌ های مرسوم‌.

بشیر سخاورز از امکانات وسیع زبان فارسی استفاده بهینه ای کرده است‌، یعنی هم ویژگیهای نثر فاخر کهن را در کتاب می‌ توان یافت و هم واژگانی را که در سالهای اخیر ابداع شده و بعضی از آنها هنوز در افغانستان چندان رایج نیست‌. در این عبارت از کتاب به عنوان مثال درنگ کنید: "محمود طرزی علاقه خاصی به گویش عامیانه داشت و این توجه‌، سبب شده بود که شاعران نامور آن روز را وادارد تا آنها هم گویش عامیانه را در شعرهای خود به کار ببرند، شاعرانی که پیش از حضور طرزی سخت معتقد به زبان دستوری و پیروان وفادار سبک هندی بودند." در این پاره‌، هم کلماتی فاخر مثل "نامور"، "وادارد" و قید "سخت‌" به معنی "بسیار" می‌ بینیم و هم کلمه "گویش‌" را که کم‌کم جایگزین "لهجه‌" شده است‌.

این روند، در نثر امروز فارسی افغانستان اتفاقی خجسته است و می‌ تواند بر غنا و پاکیزگی این زبان بیفزاید. »

دو دیگر، ویرایش و آرایش دقیق، چاپ، تایپ عالی و زیبای کتاب است. عکس ها با آنهم که عمری را در دوسیه های خانوادهء طرزی سپری کرده اند، بسیار بسیار خوب چاپ شده اند.

این قلم، مطالعهء کتاب را به اهل تاریخ و حوادث سیاسی افغانستان نه آنکه مشوره میدهد، بل آن را در جایگاه مؤخذ عمده پیشنهاد میدارد. به یقیین داوری ما در زمینهء بازشناسی حوادث روزگار شادروان محمود طرزی و زندگانی آن دانشی مرد، بدون خوانش این اثر بس ارزنده، استوار بر پایهء انصاف نتواند باشد.

امید است، که جناب داکتر بشیر سخاورز، فرصت بیشر یابند و همینگونه کتابهای عالی را به دوستان ادب فارسی و تاریخ افغانستان سخاوت دارند. عمری شان دراز و قلم شان پُربارتر باد.