منبع سايت صبح بخير افغانستان

پیروان چشتیه و نوای دل انگیز قوالی

معروف کبیری

28:03:2007

شام قوالی نسیم امیدبخشی برای مشام پیروان سلسله’ چشتیۀ هرات به حساب می آید چرا که طی نیم سدهء اخیر برای نخستین بار است که قوالی خوانهای چشتی هندوستانی - با ساز و برگ هنری در هرات برنامه اجرا می کنند.

گروه قوالی خوان سرفراز چشتی طی برنامه ریزی انجمن روابط فرهنگی کشور هندوستان از طریق کنسولگری آن کشور در هرات معرفی و برنامه اجرا کردند. که با استقبال شایانی ربرو گردیدند.

طریقهء چشتیه نیز یک رشته های چند گانۀ تصوفی است که با دید گاه شمارانه می توان خاستگاه آن را روستای چشت عنوان نمود. این سلسله را معین الدین چشتی به وجود آورد که شیخ فرید الدین شکر گنج و شیخ نظام الدین اولیاء از پیروان وی بوده اند.

خواجه معین الدین چشتی هروی در سدۀ ششم هجری در سیستان متولد شد و در همان جا به فرا گرفتن علم و دانش پرداخت و سپس به چشت هرات مهاجرت کرد و در این شهر به ریاضت مشغول گردید و از این رو به چشتی معروف شده. وی پس از مدتی اقامت در چشت عازم طوس گردید و چندی بعد از طوس رهسپار بغداد گردید و مدتی در این شهر که در آن روزگار از مراکز مهم علوم و معارف اسلامی بود توقف کرد و از مشایخ آنها نیز بسیار استفاده کرد و خود نیز مجلس تدریس و ارشاد تشکیل داد.

در آغاز قرن هفتم هجری سلطان شهاب الدین غوری از موطن اصلی خود در فیروزکوه که در میان کوهستانهای سر بر آسمان کشیده غور در مشرق هرات قرار دارد، به هندوستان لشکر کشید. وی پس از فتح لاهور و دهلی، گروهی از دانشمندان و رهبران مسلمانان را برای ترویج دین مقدس اسلام به پنجاب و راجستان فرستاد. خواجه معین الدین در این هنگام همراه سلاطین و امرای غوری به هندوستان رفت و در شهر اجمیر در منطقۀ راجستان ساکن گردید. و در اجمیر نهاد های اسلامی درست کرد و به ساخت مدارس دینی و عرفانی پرداخت. خواجه معین الدین از طریق تصوف و عرفان که با روح و فکر مردم هند سازگار بود موضوعات دینی را القا می‏کرد و در اندک مدتی شهرت عظیم یافت و مردم از اطراف و اکناف پیرامون وی را گرفتند و از دانش وی استفاده کردند. وی در شهر اجمیر دیده از جهان فرو بست و سلسلۀ چشتیه در هند؛ با شکوه باقیماند.

در داخل کشور ما مدتی بنا بر عدم موجودیت مرکزیت سیاسی و مذهبی به ویژه طی سده های هفتم و هشتم زمینه های باز تابیدن انوار معارف صوفیه به صورت دوباره فراهم آمد. طریقه ی چشتیه که بیشتر از سایر طریقت ها در هند انکشاف یافته بود، با چهرۀ نوینی وارد کشورمان شد و چندی بعد پس از استقرار هنرمندان توابع هندی امپراطوری خراسان در خرابات کابل، موسیقی چشتتیه درین محیط رواجی دوباره یافت که استادانی چون: استاد محمود چشتی؛ استاد محمدهاشم چشتی؛ درین راستا خدمات مهم و در خور توجه انجام داده اند یعنی آهنگ های خانقاهی را در چوکات نظام راگ های هند و افغانی ترویج داده، در بازشناسی و ترویج موسیقی عبادی و خانقاهی در بین عامۀ مردم مجاهدت فراوانی نمودند. این هاصدها آهنگ جدید آفریدند که تا به امروز نیز ورد زبان همگانست. این آهنگ ها افزون بر این که گوش جان و روان انسان را می نوازند، در جامعه یی که هنوز هم فرهنگ شفاهی بر آن مسلط است و کسی به خوانش کتاب و مطالعه علاقه نشان نمی دهد، بهترین و مؤثرترین وسیلۀ پخش عرفان و آشنایی مردم به انواع طریقت و بزرگان آنها از طرق شفاهی تلقی می شود.  

************