کابل ناتهـ، Kabulnath


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 نعمت حسینی
جرمنی

 

محمود طرزی
و
اندیشه اش اندرباب زبان پشتو

 

 

 

دراین روزها، شاعرفرهیخته وگرامی آقای بشیرسخاورز، مطلبی نگاشته زیرنام:« خداقهرکند بلغاررا ـــ محمودطرزی ». آقای سخاورز دراین نبشته کوشیده است، تا این نظر را که: محمودطرزی نخستین کسی بود که تلاش کرده است تازبان پشتو را زبان رسمی یا زبان اول کشوربسازد، به شدت رد نموده می نگارد:
« یکی از مشکلات اساسی بعضی از نویسنده گان مادر برسی اوضاع و احوال چندسال پیش، این است که خواسته اندآن را با اوضاع امروزی  ملاک قرار دهند و متاسفانه با این کارتحریفی ازواقعیت ساخته اند. طرزی هم گاهی ازپشت همین عینک مشاهده شده و علت این تحریف بیشتر تخالف ملیت ها با همدیگر است که ناشی از جنگهای طولانی بعد از هجوم روس است. به طور نمونه گفته اند که طرزی نخستین کسی بوده که تلاش کرده است تا زبان پشتو را زبان اول کشور بسازد...»
(1)

من نمی خواهم به بحث ومشاجره ی « مود روز» زبانی (فارسی دری وپشتو) که از سوی شماری ازخامه بدستان ماراآندازی شده است، شامل شوم، ویاما نمی توانیم کارهای بیش بها وارزشناک محمودطرزی را چه درحوزه ی ادبی ما، چه درحوزه ی مطبوعات و ژورنالیزم وحتا، درحوزه ی روشنگری درکشورمانادیده انگاریم وازپهلوی کارهای ارزشمند آن زنده یادبی تفاوت بگذریم!

 امابرای من این گفتاردوست گرامی آقای سخاورز، قابل درنگ و تاُمل است، چه درنبشته های  شادروان محمود طرزی که درباره ی زبان رقم زده شده می خوانیم:  

یک:

« وقتی که اعلیضرت احمد شاه بابای غازی، بتاسیس و استقلال سلطنت افغانیه کامیاب شد، امورات دفترداری و کارهای کتابت و میرزایی، وجمله نوشت و خوان دولتی، که اساس امور دولت برآن موقوفست، بزبان فارسی، و  بدست همان مردمان فارسی زبان ایرانی الاصلی بود که از یادگارهای حکومت سابقهُ ایران باقیمانده بودند. زبان افغانی* به درجهُ اصلاح نیافته بود که دفعتا"امورات دفتر وکارهای کشوری به آن تحویل میشد. ذاتا" مردمان افغان چون بکارعسکری و فتوحات بلاد و امصاروحرب وضرب گرفتار بودند، بکارهای میرزایی و تحریرات امور حکومتی وقت و فرصت نداشتند، حتی اینچنین کار هارا برای خود عار میشمردند، وبکلمات محقرانهُ « میرزاگی دی» و« ملاگی دی» ارباب تحریر را تحقیر می کردند. کتابهای متدوله ُ تحصیل علم و ادبیات هم یابزبان عربی یا به زبان فارسی بوده. زبان افغانی بدرجهُ کفایت این چیزها سراسر محروم مانده بود. »(2)

دو:

« ازآغازتاسیس اسقتلال دولت افغانیه، زبان دولتی ما زبان فارسی شده مانده است. بعدازاینهاهم، بسبب بعضی غوایل خارجی، و اختلافات داخلی ، هیچ کس در پی اصلاح وترقی زبان افغانی، وتبدیل داد ن رسومات دولتی را از زبان فارسی بزبان افغانی ، وزبان رسمی ساختن آن نیفتاده اند.» (3)

سه:

«ماراملت افغان، وخاک پاک وطن عزیزما را افغانستان میگویند. چنانچه عادات، اطوار، اخلاق مخصوص داریم، زبان مخصوصی را نیزمالک می باشیم که آن زبان را «زبان افغانی » میگویند. این زبان را مانند حرزجان باید مخافظه کنیم، در ترقی واصلاح آن جدا" کوشش کنیم. تنها مردمان افغانی زبان نی، بلکه همهُ افراد اقوام مختلفه ملت افغانستان را واجب است که زبان افغانی وطنی ملتی خود را یاد بگیرد .درمکتبهای ما، اهمترین آموزشها، باید تحصیل زبان افغانی باشد. از آموختن زبان انگلیزی**، ترکی حتی فارسی ، تحصیل زبان افغانی را اهم و اقدم باید شمرد.» (4)

چهار:

«این را هم بگوییم، که زبان افغانی ما، یک زبان بسیار خوب وباقاعده یی میباشد. قواعد یعنی صرف ونحوآن بسیارمتین ومنتظم است. متانت وصلابت آن، مانند متانت وصلابت خود ملت افغان، مردانه وپرمهابت میباشد وازین است که بکمال فخروسرور میبینیم، که زبان عسکری دولت مقد سهُ ما، عموما" زبان ملتی افغانی است، همه بولیها وقومانده هاوتعلیمات قواعدعسکری نظامی به زبان افغانیست، زیراصلابت مهابت این زبان، برای این مسله خیلی موزون ومتناسب افتاده، ویک شان وشوکت جسورانه بقواعد عسکری بخشیده است. اگر بولیهای قواعد عسکری به زبان فارسی میبود، بسیار سست وکشال وغیر موزون دیده میشد...» (5)

پنچ:

« ملت افغانیهُ افغانستان نشین ما، نیزچون علی العموم بدوزبان متکلم میباشد. از آنسبب« ادبیات ملی» هم طبعاُ بزبان فارسی وافغانی باید بود، ونیزچون زبان رسمی دولت مبتوعهُ مقدسهُ ما، ازبسیارزمانهاست که بفارسی متداول آمده است، از آنرو، اینهم یک تقدم اعزازی را برآن افزوده است. آیا این از چه پیش آمده ؟» (6)

درپایان نبشته روان محمود طرزی این قیافه ی ماندگار ادبی و مطبوعاتی ما را شاد می خواهم.

 

اشلره ها وریکردها:

 

*درگذشته به زبان« پشتو» را به نام زبان« افغانی» یاد می کردند.

** در نقل ها از روش نگارش اصل متن استفاده شده است.

1ــ سایت کابل ناتهـ شماره 35

2ــ مقالات محمودطرزی در سراج الاخبار افغانیه 97 ــ 1290ش ، تدوین ومقدمه ار روان فرهادی، موسسه انتشارات بیهقی، حوت 1355، ص 772 .

3ــ همان اثر ص 774 .

4 ــ همانجا.

5 ــ همان اثر ص 775.

6 ــ همان اثرص 786.

 

***********

بالا

دروازهً کابل

شمارهء مسلسل ٣۵                          سال دوم                               سپتامبر ٢٠٠٦