از راست به چپ:
پوهاند استاد بینوا،  پوهاند علامه عبدالحی حبیبی و پوهاند استاد علامه رشاد بابا
عکس از سایت لیکوال
 

داکتر اکرم عثمان

علامه عبدالحی حبیبی دانشمندی بلندنظر و وطندوست

علامه استاد عبدالحی حبیبی از اکاظم و اکابر دانشمندان افغانستان است. او به سال ١٣٢۸ قمری در قندهار چشم به جهان کشود و در سال ١٣۶٣ خورشیدی در شهر کابل دیده از جهان پوشیده است.

بی تردید او یکی از نخبگان فرهنگ و دانش افغانستان بود و کم و بیش هشتاد جلد از آثارش به ثبت رسیده و شمارکثیری آنها در افغانستان، ایران، پاکستان و هندوستان به زیور چاپ آراسته گشته است.
تنوع  موضوعات، سلاست انشا، صراعت عبارات و روشنی مطالب مندرج در آن کتابها در نوع خود کم نظیر اند.

او در محافل علمی منطقهء ما از اعتبار و شهرت فراوانی برخوردار بود. در ایران بزرگان چون شادروان داکتر پرویز فاقل خانلری، مرحومان استاد فروزانفر، استاد سعید نفیسی باو حشر و نشر و الفت دیرینه داشتند. از همین جا بنیاد فرهنگ ایران چندین اثر معتبر او را به طبع رساند.

مجامع فرهنگی نیمقاره هند شخصیت فرهنگی و دانشی آن بزرگمرد را ارج فراوان میگذاشتند و در بیشتر نشست های علمی و ادبی او را بریاست جلسه بر می گزیدند.

او مدت زمانی همسنگر مبارز و مشروطه خواهء معروف زنده یاد میرغلام محمد غبار بود. از فعالان حزب وطن [جمعیت وطن] به شمار میرفت و همزمان، در گرماگرم اختلافات افغانستان و پاکستان بر سرقضیهء پشتونستان، استاد حبیبی به عزم فعالیت های سیاسی مدت یازده سال در پاکستان بسر برد و در آنجا جریدهء «آزاد افغانستان» را بنیاد نهاد که ارگان نشراتی «حزب آزاد افغانستان» بود و در تمام سالهای انتشارش که مصادف به سال ١٣٣٠ بود به انتقاد از حکومت وقت افغانستان همت گماشت ولی سرانجام تحت تاثیر عرق ملی و میهنی به قونسلگری افغانستان در آنجا پناهنده شد و اجازه بازگشت به افغانستان را حاصل کرد.

او یک چند همراه با شادروان پوهاند رشاد و مرحوم عبدالروف بینوا به «حزب دموکرات مترقی» بریاست زنده یاد محمدهاشم میوندوال پیوست و به دلایل مخالفت های عقیدتی با رهبر حزب، از آن سازمان نیز مستعفی شد و بعد از آن تقریبأ به کلی از سیاست کناره گرفت و به کارهای فرهنگی پرداخت.

کتابهای معتبری که توسط استاد حبیبی برشتهء تحریر آمده اند از اینقرار می باشند:

به گفتهء نویسنده و پژوهندهء معروف داکتر عنایت الله شهرانی، در اخیر کتاب این عنوان را می بینیم:
«تعلیقات بر کتاب طبقات ناصری» و این قسمت با آنکه نامش تعلیقات است در حقیقت کتاب صخیمی است که در حدود دستکم سیصد صفحه نوشتهء خود حبیبی می باشد ویکی از معتبرترین نوشته های استاد حبیبی است.

کتاب طبقات ناصری بدست عجوبهء زمان منهاج سراج جوزجانی به افتخار «ناصرالدین قباچه» یکی از سلاطین دهلی نوشته شده است که یکی از مؤثق ترین کتاب های تاریخ وطن میباشد.

کتاب بسیار مهم دیگری که با تحشیه و تعلیق پوهاند حبیبی معرفی شده است «زین الاخبار» میباشد. آن بزرگوار این کتاب را بنام «تاریخ گردیزی» نیز یادکرده است.

جناب داکتر شهرانی در باب این کتاب چنین آورده است: "در آغاز کتاب مرحوم نفیسی و مرحوم علامه محمد قزوینی مقدمه  ها نوشته و بعدأ مرتب کتاب استاد مغفور حبیبی با قلم توانای شان به نوشتن کی پیشگفتار مختصر اکتفا ورزیده اند. کتاب زین الاخبار دارای نوزده باب می باشد و استاد حبیبی ١١٠ صفحه برآن تعلیقات نوشته است."

کتاب های دیگری که با حاشیه نویسی و تعلیقات آن بزرگمرد مزین شده اند «فضایل بلخ» و «ظهرالدین محمد بابر» وغیره می باشند.

او در آخر عمر کتاب های چون « جنبش مشروطیت در افغانستان»، «تاریخ مختصر افغانستان»، «هنر عهد تیموریان» و «تاریخ افغانستان بعد از اسلام» و «پیغام شهید» را نوشته اند که هریک در گسترهء تاریخ ادبیات، تاریخ سیاسی و تاریخ هنر افغانستان از جایگاهء والایی برخوردارند.

دین خدمات آن وارسته مرد، با این مختصر به هیچ روی ادا نمی شود. روانش شادباد که دانشمند کم نظیری بود و در احیای فرهنگ و تاریخ ما عمرها قلم زد و دود چراغ خورد.

جا دارد که «کابل ناتهـ» بازهم به او بپردازد و یاد و خاطره اش را گرامی بدارد.

***********