داکتر اکرم عثمان

٢۸ اسد یک تجربهء بزرگ تاریخی

«٢۸ اسد» مصادف به روز استرداد استقلال افغانستان از قید استعمار و استثمار انگلستان میباشد. این روز بزرگ سرآغاز یک تحول چشمگیر در تاریخ کشورما میباشد. آن دگرگونی از چند منظر در خور بررسی میباشد:

١-    منظر عقیدتی

٢-    منظر اجتماعی

٣-    منظر سیاسی

به پنداشت این قلم، روشن کردن آن هر سه عامل درهم تنیده، راه ما را به کُنه رویداد تاریخی حصول استقلال وطن ما می کشاید.

اول - از دید اعتقادی و نظری: تمایلات آزادی خواهی در درون نهضت مشروطه خواهی نطفه بسته و نخستین بار داعیهء تاسیس یک کشور غیر وابسته و خودگردان را نظریه پرداز هایی چون مولوی واصف قندهاری، محمود طرزی، معلمین مکتب حبیبیه مانند داکتر عبدالغنی، مولوی نجف علی، ملا فیض محمدهزاره، عبدالرحمن لودین، پروفیسور غلام محمد میمنه گی، مهدی جان چنداولی، میرغلام محمد غبار و دیگر مطرح کردند.

و از شمار مشروطه خواهان هفت نفر بنامهای لعل محمد خان، محمدعثمان خان، جوهرشاه خان، محمدایوب خان، ملامحمد سرور خان، سعدالله خان و عبدالقیوم خان اعدام شدند و عده ای از جانبازان محکوم به حبس گردیدند.

شایستهً گفتن است که تقریبأ در طول قرن نزدهم افغانستان در منگنهء فشار دو ابرقدرت وقت روسیه تزاری و انگلستان قرار گرفت و علیرغم مقاومت دلیرانهء مردم ما، فرصت های زیادی برباد رفت و ما رفته رفته ناگزیر شدیم که حضور حکومت های دست نشانده را لبیک بگوییم و در مواردی به تجزیهء مملکت خود گردن نهیم.

ولی با وصف تحمل آن زیانهای آشیان سوز، از نظر اندیشه ای تودهء مردم در مرتبتی بالاتر قرار گرفت و گرایش های ناسیونالیستی با تمایلات مذهبی عجین شد و موتور حرکت استقلال طلبی از ضریب برتری برخوردار شد. مع الوصف دوجنگ آزادی خواهی افغانها علیه استعمار بریتانیا به تحصیل استقلال کامل افغانستان منجر نشد تا اینکه شاه امان الله به عنوان یکی از رهبران برجسته نهضت مشروطه خواهی با استفاده از دینامیسم وطنخواهی و دین دوستی به تحصیل استقلال خارجی افغانستان توفیق یافت و روز افتخار آمیز ٢۸ اسد را آفرید.

دوم- پایگاه اجتماعی و بستر رویش استقلال طلبی تمام گسترهء سرزمین ما بود.  اگر اشرافیت محافظه کار و روحانیت محافظه کار را استثنا قرار بدهیم، دیگر تمام اقشار و لایه های جامعهء ما به شمول روحانیت مبارز، بازرگانان، پیشه وران، دهقانان، شماری از سرکرده های اقوام و قبایل و عامهء مردم ندای پادشاه مشروطه خواه را لبیک گفتند و بار اول «بازی بزرگ !» را که طرح آن بریتانیا کبیر و امپراتوری روسیه زیر سوال بردند و از حصار وضع تحمیلی ژیو پولیتک افغانستان پافراتر گذاشتند.

سوم- وضعیت ساسی: بازی هوشمندانه شاه امان الله و دیگر سیاستگزارهای مشروطهء دوم در عرصهء دیپلوماسی هایز اهمیت فراوان است. تردیدی ندارد که «٢۸ اسد» به عنوان روز استقلال افغانستان به دنبال مذاکرت سیاسی تحقق یافت که نباید اهمیت آنرا نادیده گرفت.

به هررنگ ما کماکان محضور وابستگی و نیمه وابستگی را تجربه می کنیم و باید جاده تسطیح ناشده ٢۸ اسد را تسطیح کنیم و آزادی واقعی را در بُعد های داخلی و خارجی حس و لمس کنیم.

***********