الهام غرجی

بچه سقو- بچه سقو نیست!

وبلاگ گردی -چون خواننده ای مقاوم وبلاگ نیستم- برایم به اعتیاد تبدیل شده است. باوجود مصروفیت های بسیاری که دارم هر روزه وقتی انترنیت استفاده می کنم به وبلاگ های دوستان سری می زنم. امروز رفتم به وبلاگ محمد کاظم کاظمی که خود بدون شک سرمایه ای فرهنگی وطن ماست.

اقای کاظمی متنی در مورد حبیب الله کلکانی نوشته اند و از انهای که ایشان را بنام بچه سقو در متون تاریخی و علمی یاد کرده اند - ویا می کنند- انتقاد کرده اند. اقای کاظمی معتقد است که نامیدن حبیب الله کلکانی در متون پژوهشی به بچه سقو کار درستی نیست. وی برای حمایت از نظرش دلایلی ارایه می دهند. مثلا ایشان می گویند:

"در متون پژوهشي‌، روش درست اين است كه افراد را با نام دقيق و رسمي آنان بشناسيم تا غلط‌فهمي رخ ندهد. نامهايي كوچه و بازاري مثل «بچة سقو» و «بچة گاوسوار» و امثال اينها، هيچ‌گاه شايستة يك متن علمي نيست‌، چون ممكن است كساني ديگر نيز با اين صفت وجود داشته باشند و سالها بعد، همين ماية اشتباههاي تاريخي شود."

نظر من در این مورد این است که در کارهای علمی - خصوصا اتنوگرافی- تلاش براین است که نام ها، چه نامهای محل و اشخاص، باید بگونه ای گزارش شوند که مردم به ان ها مراجعه می کنند و در میان مردم ثبت شده اند. کاری به این نداریم که چه کسی ممکن است با چه انگیزه ای ان نام را -ولو بد - بر کسی و یا جایی گذاشته است. هدف این کار این است که در هویت های ثبت شده تصرفی انجام نشده باشد. بنابراین به اعتقاد من "بچه سقو" شناسنامه ای اتنوگرافیک حبیب الله کلکانی است و به هیچوجه نامیدن ایشان به این نام به دلیلی مشکلی ندارد که مردم ضرورتا از نامیدن ایشان به این نام هدفی چون تحقیر شخصیت ایشان ندارند. مردم به بچه سقو نه به عنوان یک شخصیت بلکه به عنوان بخشی از تاریخ سرزمین شان مراجعه می کنند. بنابراین مشکلی که اقای کاظمی از ان نام می برد (غلط فهمی) ممکن است در صورت به هم زدن شهرت مردمی شخصیت ها پدید آید.

مثال های فراوانی وجود دارد که در ان مردم به شخصیت های تاریخی با نامی که به ان مشهور هستند مراجعه می کنند. مثلا تیمور لنگ. کسی را لنگ خواندن - مخصوصا وقتی لنگ باشد- در باور سنتی ما خلاف ادب و عین تحقیر ان کس است. اما لنگ خواندن تیمور به هیچ عنوان به معنای تحقیر شخصیت او نیست. حفظ شهرت مردمی تیمور به نام تیمور لنگ برای تاریخ نویسی و اتنوگرافی اهمیت بسیار علمی دارد. پس نامیدن حبیب الله به بچه سقو و تیمور به عنوان لنگ (مثالهای بسیاری را در تاریخ دگر ملت ها می توان یافت) ضرورتا به معنای تحقیر یک شخصیت نیست بلکه ان شهرت برای تاریخ خیلی مهم است. نامیدن بچه سقو به معنای تحقیر شغل سقایی هم نیست. نتیجه گیری از ان کاملا یک مساله ای شخصی نویسنده هاست که می خواهند کاری فراتر از گزارش و ارایه ای دست نخورده ای تاریخ و یا یک موضوع داشته باشند. این مساله چه در مورد بچه سقو و چه در مورد ابراهیم گاوسوار باشد نباید مورد تحلیل سیاسی قرار گیرد.

اقای کاظمی نامیدن دوره ای حکومت بچه سقو را به دوره ای سقوی نیز اشتباه می داند. به نظر من اگر مشکلی در این زمینه وجود داشته باشد ان است که مثلا پدر بچه سقو خود اساس گزار حکومت سقوی نبوده است. اما ما دوره ای امانی نیز داریم که وجه تسمیه ان به نام امان الله خان بر می گردد. اگر مشکلی دگری در میان باشد ان مشکل برخورد سیاسی ما با هویت و شخصیت شخصی بچه سقو است که به نظر اقای کاظمی مورد تحقیر قرار گرفته اند.
من اعتراف می کنم که نمی دانم که اصطلاح "دوره ای سقوی" از طرف نویسنده ها ارایه شده و یا اینکه نه مردم نیز به ان با همین نام مراجعه می کنند.  در صورت دوم، فکر می کنم دقت علمی برای دست نزنی به شهرت تاریخی و مردمی یک دوره و یا یک کس و یک چیز، در این مورد نیز رعایت شود.

دراین زمینه نظرات دوستان آگاه و دانشمندان وطن می تواند مفید واقع شود. شروع این نوع بحث ها را به اقای کاظمی تبریک می گویم.

بااحترام به ان گرانمایه.

***********