بیگمان در هر پنج نوبت از حاکمیت جناحهای (ح. د. خ. ا) برخی جنایاتی انجام شده است، که جسارت و جرات دفاع را از رهبران و اعضای آن سلب کرده است. اما با این حال نمیتوان همه را یکسره بد ورد گفت و کوچکترین نماد نیکی و درستی در ایشان نیافت. محاسن سلوکی در بسیاری از شخصیتهای صدر وذیل شامل حزب، و اقدامات این حزب در برداشتن تبعیض وتفاوتهای وحشتناک قومی، عمومی ساختن و مردمی کردن خوانش و نگارس در بین مردم، پذیرش و اعزام فرزندان مردم طبقات پایین به بورسهای تحصیلی در دانشگاه های داخلی و کشورهای خارجی، سهم دادن مردم در شهر نشینی و پیشه های مختلف، صنفی کردن نهاد های اجتماعی، پروژه سازیهای دولتی به نفع مردم در امور شهرک سازی و انکشاف مدنیت شهری، بیرون کردن قوای مسلح از حالت وابستگی قومی- خانوادگی، انکشاف و توسعه نسبتاً بهتر وبیشتر موسسات آموزش عالی، تقویت سیستم آموزش پیدا کوژیک و ده ها زمینه دیگر، پیامد اجراات دولت تحت رهبری همین حزب؛ مخصوصاً در دومرحله ی اخیر با مسوولیت فعال ترین فرد متجدد دوره احزاب ( زنده یاد ببرک کارمل ) از جناح پرچم بوده است.

 مسلماً این نکات باعث آن نمیشوند، تاکشتن صدها هزار انسان از اقشار گوناگون مردم افغانستان در سالهای آغاز کودتا ی ثور را که با بیرحمی تمام تیر باران، زنده بگور، قیر داغ، خاکمال زیر چاینهای تانک شدند، یا آنکه بوسیله ی هلیکوپترها چشم بسته در دریاها فرو ریخته شدند؛ جامعه فراموش کند. همانگونه که ابداً نمیشود جنایات ضد انسانی گروه هایی از میان مجاهدین در سالهای اخیر را، به لحاظ اهمیت مقاومت ملی تحت رهبری جاوید نام احمد شاه مسعود، در برابر دسایس و مداخلات خارجی وبویژه پروژه و پدیده ی منحوس طالبان در حمایت آشکار پا کستان، عربستان و شرکتهای غربی نادیده گرفت.

 نقد سیاست دولتهای پیش از حکومت ح. د. خ.ا ؛ توسط این حزب، نقد دولت حزبی (چپی) از سوی نیروهای جهادی، نقد حکومت مجاهدین از جانب دولت جانشین، نقد مجاهدین از طالبان وسر انجام نقد تمامی این نیروها بدست همدیگر هیچ عقلانی نبود ونخواهد بود، همانگونه که قطعاً معنایی نداشت و حالا هم ندارد. متاسفانه در افغانستان هرگز نیروی معطوف به نقد جامعه موجود نبوده است. البته دلیل آن ساده است، نقد یکی از عناصر بلوغ سیاسی جامعه ویکی از مفردات دموکراسی و تولرانس اجتماعی است. جامعه ی غیر سیاسی و منحمک به اندیشه های ستم واستبداد، کشور وابسته به سنتهای فرتوت ونا کار آمد بدوی، جامعه ی بزن بگیر قوم حاکم بر اقوام دیگر، مردم نا آگاه و دور داشته شده از تحولات سالم وسودمند سیاسی – اجتماعی، سلطه یافتن مذهب با قرا ـت های ماقبل قرون وسطایی، عقب ماندگی عقده بر انگیز اقتصادی- اجتماعی، نفوذ دادن ایدیو لوژیهای سازش نا پذیر وارداتی و مسایل دیگر، نمی گذارند که نحله ها و نسلهای روشنفکر و آگاهان خلاق و اندیشه ورز ظهور کنند.

 بزرگترین کمبود، بیشترین ضرورت، مهمترین نیرو سیاسی، فعال ترین گروه اجتماعی و مناسبترین حلقه ی عبور از دوران سنت به هنگامه های جامعه با شرایط مدرن، سازمان دادن اقشار ملی و تقویت تفکر ملی نیروهای مستقل ومعتدل در افغانستان بود وهست. این نیروها در بازار ستمروایی قبیله سالاران بیشتر به خط انقلاب و بر اندازی پیوستند، آنان با تکیه بر مشی قهری وخشونت ضد استبداد به جبهه ی چپ رادیکال نزدیک شدند. من با باور ی که دارم؛ آقای بغلانی را یکی از نمونه های روشنفکران همین نسل و از سپاهیان همین اندیشه های ملی و مستقل میشناسم. ایشان یکی از پایه گزاران ملی اندیش و متجدد برابری خواه بود وهنوز هم متعهد همان باور ها ست.

 من بجای نگرش خط به خط در نبشته های آقای بغلانی و تردید نامه های آقای سادات، اهم کار ایشان را در چند محور جدا سازی میکنم، و در هر محور پرسش و یا پیچش آقای سادات را نیز بمیان می کشم. دیدگاه ها و گمان زنیهای ما در راه درک درست از نادرست بهر پاراگراف پیوند میشود.

 آقای بشیر بغلانی:

 * در نامه ی ایشان بررسی کوتاهی انجام شده است از موقعیت گذشته وحال زبان فارسی، طوایف حاکم در خراسان و پویایی و ماندگاری فرهنگ خراسانی در برابر فرهنگ و زبان مهاجمان خارجی از دیر تا امروز. گمان میکنم آمدن واژه دری در شعر شاعران، دقیقاً تا کیدی بر مو جودیت سه گویش از یک زبان در سه قلمرو جغرافیایی پهناور ایران زمین است. از شعری در همین زمینه مدد می گیرم:

 منشــور هفت رنگ مطلا ست فارسی          طومار دیر سال سخن هاست فارسی

 بردشت دشت گویش شیرین لحظه ها           سرمست از حلاوت دلهاست فارسی

 چون نی به ناله میکشد آ واز سوزناک         پروردگــار واژه ی زیبـاست فارسی

 در بستر کلام ( دری ) میتوان ســرود         لیکن شتا ب گردش دریاست فارسی

 در شرق بیکرانه و در غرب پـــایدار          از چین تا شمال بخــــاراست فارسی

 خواهی دری بخوانیش وخواه تاجیکی         در سه نماد جلوه یکتـــــاست فارسی

 گویند هرکرا به زبان دگر خوش است         لیـــکن کلام گرم تو گیراست فارسی

 الخ...

 * رواج دادن نام افغانستان و تلاش های داخلی و خارجی برای ته نشین ساختن آن در بخش کوچکی از گستره خراسان زمین. یعنی تجزیه خراسان وپارچه پارچه کردن فرهنگ وزبان فارسی برای جلو گیری از رشد و پرورش بیشتر آن. بنا برآن استعمار کشورما را " افغانستان " نام گزاری نموده است.

 * حکومت قبیله تلاش کرد تا قبایل پشتون را از جنوب به شمال ومرکز جابجایی کند. پروسه ناقلان (نه مهاجران) از شرق و جنوب به شمال، بزرگترین خصم و کینه های رضایت ناپذیری را در اقوام رانده شده ی شمال و نقاط دیگر موجب شده است.

 * پاره پاره سازی تبار تاجیک، ترک و حتی گروه های مردمی اندک واقل در جنوب، شمال، شرق وغرب، باعث تشکیل دولت سست وپشتون بنیاد افغانستان شد. جداکردن مردم از تبار خود آنها هیچ گونه عقل ملی را بر نمی تابد. مبهم گذاشتن مرز کشور در قلمرو پشتونها در بیش از صد سال گذشته، اما تطبیق جدا سازی مردم در حوزه ی شمال کشور، بی خاصیتی و دشمن خویی امیران قبیله را به نمایش می نهد.

 * در سراسر نامه ی آقای بغلانی به مردم افغانستان اشاره شده است که کفاره ی حکومتهای نا کار آمد و خرد گریز طایفه گرای حاشیه نشین در تاریخ فرهنگی افغانستان را کشیده اند. البته در برخی زمینه ها بیان واژگان درشت و چالش ساز را بکار برده اند. پاسخ نامه ایشان از سوی آقای سادات، نه برای غیر واقعی بودن، که برای گویا نا مناسب بودن؛ کار برد کلمات در مورد قبیله و امیران ونسبتهای تاریخی آنان در اجرای نقش وابسته به استعماراز یکسو و از جانبی دوران قیادت ح.د.خ.ا و حکومتهای حزبی به تبع از سیاست ایدیو لوژیک آن، صورت داده شده است.

 * دفاع و جانبداری جناب بغلانی وزیر عدلیه سابق از پایداری مجاهدین، موثریت شیوه های کار مقاومت برهبری زنده نام احمد شاه مسعود، از پا در آوردن نظام حاکم (حکومت دکتور نجیب الله) و پاشیدن انسجام حزب وطن هم بدلیل کودتا های پیهم حزبی وانشعاب فروریزان شاخه های گوناگون، وهم بجهت برگشتن برخی چهره های فعال جناح وفادار به مرحله ی شش جدی ( برهبری مرحوم ببرک کارمل ) درعرصه های سیاسی – نظامی طاقت حزب و حاکمیت آنرا به ضعف جدی پایین کشید. در نامه مذبور، نویسنده نشان داده است که مجاهدین از مشروعیت برخوردار هستند، اما جناههای حزب در حاکمیت چهار دوره یی از این مشروعیت نتوانستند بهره ی کار ساز ببرند.

 * در مورد رویداد های پس از یازدهم سپتامبر2001 و ضرورت بر گزاری اجلاس بن نیز آقای بغلانی روی خوش نشان نداده است. در نوشته ایشان اجراات دولت موقت، کاملاً غیر از آنچه که در ترتیبات بن بیان شده بود را نشان میدهد. اما با همه ی ا ین علامت زنیها، اگر اصطلاحات کار بردی در متن نسبت به تبار قومی طایفه تمامیت خواه حاکم، و سپس در کاراکتر (ح.د.ا. و حزب وطن) کمی شدید و غیر دوستانه بنظر میرسند معنای آنرا ندارد که در این نوشته دروغ و تهمت ویا کتمان حقیقت شده است.

 * اعتراضات ایشان نسبت به قانون اساسی از نام یک حقوقدان عین حقیقت اند. قانون اساسی جرگه بازیهای اخیر نه دارای روان ملی است، نه بر معیار ترمینولوژیها ی حقوقی بنیاد دارد، نه جامعه را نهادینه میکند و نه برابری را پایه ی عدالت قرار داده است. اینجا باید جناب میر سادات اعتراض مینمودند، که قانون نامه ی ما وثیقه و سند ملی برای هویت برابر و شخصیت واقعی کشور ومردم مانیست !

 دراین بخش نتیجه را چنین اعلام میدارم:

 - آقای بشیر بغلانی در سه محور اساسی با تاریخ معاصر افغانستان سازگارا نیستند. این سه محور متفرعات بسیاری دارند، که هر بخش مستلزم بررسی و گفتمان اهل نظر بصورت جدا ازهم اند. سه محور مورد نظز ایشان اینهاست:

 1- مساله زبان و بنیاد قومی – تباری در افغانستان: معنای این جملات آنست که در افغانستان دوصد سال پسین، ما هیچگونه وحدت ملی، مشارکت تباری، و روش عادلانه استفاده از فرهنگ زبان را بر مبنای اهمیت و قابلیت واقعی آنها نداشتیم.

 2- فرهنگ دولتمداری هرگز به مرحله ی نهادینگی نرسید و مردم ما به نسبت بیعدالتی و خوی استبداد در حاکمان عیاش و نا آگاه علیه تمام اقشار گوناگون، با حس نفرت در برابر آنان برای جریان ملت شدن شانس نیافتند. یعنی با استقرار دولت قبیلوی در افغانستان، همواره جنبشهای ملی و آزادی طلبانه خصمانه سر کوب شدند. ملت نتیجه ی بلوغ جامعه در توانایی فرهنگی و قابلیت سازی اجتماعی است. از همین خیزشهای ملی و حرکتهای سازنده مردم است که هویت شکل می یابد و ملت بر شالوده ی این عناصر پایه گذاری میشود.

 دولتهای قبیلوی ما در سه دهه پیشتر از امروز، خوا ند ن رمان، داستان و کارنامه اد بی را جرم میدانستند، اصل این کار برای جلوگیری از آگاهی مردم در سیاست و مبارزه برای آزادی نبود. آنچه هنوز نا گفته مانده است و آقای سادات به آن اند یشه ریشه ی ذهن خویش را نبرده ا ند، آنست که چرا رما نهای فارسی در چین، در ایران وروسیه منتشر میشوند و این گسترد گی زبان به مردم مجازات شده ی تاجیک تبار افغانستان به اضافه ی تبار ترکی و اقوام هزارستان امکان آنرا بدهد که از قوانین قبیله، واز ستمگری خا ندان بی خاصیت و نا بکار حاکم در این کشور فرمان نبرند.

 پرسش آنست که چرا در طایفه ی حاکم انسان شایسته بسیار اندک ودر اقوام محکوم، شخصیت های سنگین نام بظهور میرسند؟ جواب عامیانه و ساده این پرسش آنست که، یک قوم 25 درصدی، براریکه ی قدرت سیاسی با ساختار 87 درصد تک قومی، جامعه را با هزار گونه جبر و خشونت در سمت نابودی دیگران وجازدن خویش در مقام اکثریت؛ میراند.

مسلماً برای دوام حاکمیت یا بایستی رضایت مردم باشد، یا قاطبه و کافه ی مردم. چون نظا مهای دوصد سال پسین ما از این دو شرط محروم بودند ناچار به بیگانه تکیه کنند و مردم خویش را د یوانه سازند ! که کرد ند.

 3 - هویت ومشروعیت: در این دو مقوله نیز آقای سادات جان سختی و حقیقت گریزی نشان میدهد، تصور ایشان آنست که هرچه اجداد حاکمیت در این کشور انجام داده اند، مساله یی ندارد! آری هرچه از عبدالرحمان به بعد و حتی قبل از وی انجام شد، اگر شاه امان الله را به برکت موجودیت روشنفکران فرزانه و آگاه مشروطه خواهی کنار ببریم؛ نمونه پیش وبعد از آنش در کارنامه حیوانات عالم هم نیست. مگر ما هنوز نوکران و بی خبران باشیم که از دوران مواحش در این سرزمین تعبیر مدرنیسم بدهیم !؟

 فرار از دولت مرکزی و طرح برنامه های جدا سری در شیوه ی اداره ی افغانستان، برای آن نیست که این کشور را بند بند جدا کنند، مساله اینجاست که هیچکس حاضر نمیشود، هویت و اعتبار خویش را بپای دیگری بریزد. غیر از تاجیکها تمام اقوام خورد وبزرگ دیگر هنوز در فرهنگ آمیزش اجتماعی سازش ناپذیری و خودی وغیر خودی نمایش میدهند. هزاره با پشتون نمی آمیزد، ترک وازبک نیز کمتر میتوانند، با چنین آمیزشها روی خوش نشان دهند. پشتونها نیز به ندرت با اقوام غیر بنای خویشاوندی می گذارند.

 ملت در کجای این نمونه جا گرفته است؟ همه جامعه شناسان باور دارند که حد کم یکی از زمینه های ملت سازی در ساختار دولت ملی نهفته است. دولتهای ما هنوز از سهمیه ی اقوام شکل می یابند، پس وجوه ملی و مشارکت سیاسی در چه شرایطی ممکن خواهد بود؟ بقول مولای بلخ:

 هفت شهر عشق را عطار گشت            ماهنوز اندر خم یک کوچه ایم

 باور دارم که آقای سادات بیشتر ازمن وخیلی کسان دیگر، به نا کار آمدی و ظرف زد گی نظامهای پیشین افغانستان آگاهند. اما هنوز سنت نشده است که هنجار هارا به نیک وبد تصنیف کنیم وبرای سهولت بررسی وارزیابی، قرار خاصی صادر نماییم. ایشان دهها مورد قا بل انتقاد در بستر اندیشه و نگرش سیاسی ساختار های پیشین داشتند ودارند. اما به نسبت آنکه جمع سیاسی ایشان حاضر نیست گذشته را بگذرد؛ مانده ا ند. یکی از پیامد های در معلقه ماندن همین است که آیین سازمانی دین میشود، ودین حزبی بسیار کسانی را منجمد میکند.

 1- وحدت ملی: ( یعنی هیچ وپوچ )

 یکی از عواما نه ترین شعار های توخالی و باور ناشدنی به اصطلاح روشنفکران پریشان بین افغانستان، کلیشه سازی و الگو برداری بسیار نا جایز از تعریفا ت توهم آمیز بازمانده از دوران جاهلیت مافبل فرهیخته سالاری است. وقتیکه امیر عبدالرحمان آزادگان و آزاد ی خواهان ملی و مرد می را بشدت سر به نیست مینمود، اعلا میه میداد که این دشمنان دین، به دولت عالیه و کیاست ما در رهبری اتباع خیانت مینمود ند.

 امیر حبیب الله خان و دونوبت بعد تر نادر شاه وهاشم خان، وحشت ملی (وحدت ملی) را بهتر از نیاکان تأمین کرده بودند. دهها هزار انسان در شمال کشور به بهانه های گونا گون اعدام شدند. مجازات آن بود که سررش را بزنید، خونش مباح، ملک و جایدادش سرکاری، زنش کنیز وفرزندانش غلام... !؟ انصافاً این بخش نامه را ها شم خان به غیر انسا نی ترین صورت اجرا مینمود.

 هنوز این آقای میر سادات فرمایش میکنند، که وحدت ملی موجب موجودیت افغانستان است. هیچ شکی نیست که فرمایش آنها دقیق است، اما بشیوه وحشت غیر ملی واستبداد ضد مردمی، ستمگری ضد انسانی. حالا باید نام افغان را که بهمین آیین بر من غیر افغان گذاشته اند، استقبال هم بکنم. ازان گذشته نام یک طایفه ی کوچکی از طوایف این سرزمین (افغان) را بر نعش جان باخته ی کشور پینه پاره شده ی عظیم ما (ایرا ن شرقی) یا خراسان بزرگ نهادند و میگویند:

" تا یکنفر افغان است زنده افغانستان است! " ومن میخوام همین پارچه را بر گردانم بصورت صحیح تر آن که میشود: " تا یکنفر افغان نیست هرگز افغانستان نیست!" می بینیم که پاسخ دادن بسیار ساده است. اما برخورد با واقعیتهای تلخ ودشوار این سرزمین اندیشه های آینده را بنا میکند.

 آقای سادات را با خود بر میگردانم تا گل سخن بچینیم !

 اگرازعامگویی به شفافیت برداشتها تحول کنیم، اگراز جهالت سیاسی به دراکیت و تیز هوشی روشنفکرانه برسیم، اگراز خشم و خشونت ذهنی به شکیبایی و استغنای اندیشه دست پیدا کنیم، اگراز نیاموختن وکور باوری به آگاهی و باور دانشی متکی شویم، اگراز دلبستگیهای خود به رود بی قرار حقیقت در نهر مردم نگاه کنیم، اگر از خامجوشی و چشم پوشیها به بینش ونگرش آگاهانه و انسانی تمکین داشته باشیم، اگراز خوی دشمنی و حرمت شکنی به خوشبینی و حرمتگری ازنو عادت کنیم، اگر از پل دوستی و راه های راستی به خیابانهای همگذر بگذریم، اگر بدی را بد باشیم و نیک را همیشه وهمراه، اگراز سکوی مباهات خود ساخته و دروغین به جایگاه شا یسته و راستین استوار شویم، اگراز دشنام نامه نویسی در جلگه ی دشمن تراشی دیگران نسبت بخود به تبار شناسی این بیماری و انگیزه شناسی نا سازگاریها بپر دازیم، اگر از تلخی سخن راست نرنجیم و به شیرینی پذیرا بودن شاد مان شویم، اگراز روان برابری نا پذیر به روان برابری خواه در خویش مایه بگذاریم، اگراز بد خواهی ودشمن سازی عامه با خویش به آگاهی دادن عامعه بیش از پیش توجه کنیم واگر این همه اگر هارا در بحر بیکرانه ی اندیشه و مفهوم بشر اندازیم

 میشود کار درست... !

 میشود غم نا بود،

 میشود مشکل حل،

 میشود زند گی وهمپا یی،

 میشود راه یکی و یکسان،

 میشود دامنه زندگی از باور پر،

 میشود حوصله ها دامنه دار،

 میشود گوهر اندیشه بهر بیشه نصیب یاران،

 میشود ابردر این خاکه زمین سوزان،

 میشود عاقبت آنجا باران.

ومن الله توفیق

***********