|
سینمای
هند، علاقمندان جدی و فراوان در کشور های دنیا به خصوص در قاره پر ازدحام
آسیا دارد، اما نفوذ سینمای هند و محبوبیت آن در بین رهبران افغان، پیوند
های عمیقی با تحولات سیاسی و گرم و سرد شدن روابط افغانستان با هند و
پاکستان داشته است.
برخی از پادشاه های افغانستان نخست با آهنگ های غزل هندی آشنا شدند و
دلبسته گی خاصی به آن داشتند، اما بعد ها سینمای هند نیز آرام آرام جایگاه
ویژه یی در میان رهبران افغان پیدا کرد و تحولات در منطقه منجر گردید تا
سینما نقش برجسته یی در روابط سیاسی هند با افغانستان بازی کند.
امیر شیرعلی خان در آغاز و امیر حبیب الله خان ، پدر شاه امان الله که در
سال ۱۲۸۰ به قدرت رسید،شیفته موسیقی غزل هندی بودند، آنها برای ترویج این
موسیقی، نخستین دسته های منظم از آواز خوان های هند را به افغانستان دعوت
کرده و برای آنان در کابل زمینه های را فراهم نمودند تا این هنرمندان در
همین جا بمانند.
عبدالعزیز جهت، در مقالهء زیر عنوان « سیر موسیقی در افغانستان» نوشته
است، شاه امان الله که استقلال افغانستان را از بریتانیای کبیر کسب کرد،
بیشتر تلاش داشت تا موسیقی افغانی را تشویق و ترویج نماید. به نوشته وی، او
استاد قاسم خان را رسمآ به دربار توظیف کرد و با وی رفتار محبت آمیز و
محترمانه یی داشت.
اما گذشت زمان و بروز تحولات و تغییرات در منطقه که منجر به ایجاد کشور
جدیدی به نام پاکستان در سال ۱۹۴۷ گردید، روند نفوذ موسیقی و سینمای هند را
در افغانستان شکل سیاسی داد و از همینجا بود که برخورد با هنرمندان هندی و
استقبال از آنان در افغانستان بیشتر سیاسی شد.
در اسناد وزارت خارجه افغانستان آمده است که افغانستان در سال ۱۳۲۶
میلادی روابط سیاسی و سفارتی خود را با هر دو کشور هند و پاکستان برقرار
کرد.
افغانستان برای حفظ رخنهء فرهنگی در هند و پاکستان، داکتر نجیب الله
توروایانا یکی از پیشکسوتهای داستاننویسی معاصر را به عنوان نخستین سفیر
افغانستان در پاکستان مقرر کرد، از آنجایی که پاکستان تازه شکل گرفته بود و
خط مشخص فرهنگی نداشت، افغانستان برای حفظ روابط فرهنگی بیشتردر نزدیکی با
هند باقی ماند.
این روش افغانستان برای پاکستانی ها مطلوب نبود و از سوی دیگر افغانها در
تلاش حفظ تاثیرگذاری بر منطقهء پشتونستان، با استفاده از شیوه های مختلف،
دست دوستی با هندی ها را بیشتر می فشردند.
اعلحضرت محمد ظاهر آخرین شاه افغانستان که در سیاست بیشتر جانب احتیاط و
توازن را به کار می برد از علاقمندان سینما و موسیقی هند بود. افراد نزدیک
به شاه حکایت کرده اند که وی به موسیقی کلاسیک هندی علاقمندی خاصی داشت و
این علاقمندی تا حدی بود که خود شاه نیز برخی از اساسات موسیقی کلاسیک هند
را آموخته بود و رکاد های رنگارنگی از موسیقی کلاسیک را در حرامسرا نگهداری
می کرد و به آن گوش می داد.
در زمان ظاهرشاه، دلبسته گی مردم به سینما و تماشای فلم ها رو به افزایش
بود و حداقل ده سالون سینما درکابل یکی پی دیگر ایجاد گردید که در بیشتر
این سالون ها، فلم های هندی یا ایرانی نمایش داده میشد.
در زمان صدارت سردارمحمد داوود خان و دورهء ریاست جمهوری وی در سال های
۱۳۵۲ تا ۱۳۵۵ مسئله اختلاف نظر افغانستان با پاکستان روی موضوع پشتونستان
شدت بیشتری کسب کرده بود.
زمانی که همامالینی، فیروزخان و دنی سه هنرمند شناخته سینمای هند برای
شوتنگ صحنه هایی از فلم « دهرماتما» در سال ۱۳۵۴ به کابل آمدنده بودند،
نظام تازه تاسیس شده جمهوری افغانستان، روابط تیره و تار با پاکستان داشت.
سردار محمد داوود در چنین یک وضعیتی از گروه هنرمندان هندی به گرمی
استقبال کرد و برای ریاست «گر
ځندوی»
و اداره افغانفلم هدایت داده بود تا تسهیلات زیادی را برای هنرمندان هندی
فراهم نمایند.
سردار محمد داوود خان شخصا با همامالینی، فیروز خان و دنی دیدار کرده بود.
پلوشه دختر سردار محمد داوودخان که در آن زمان محصل پوهنتون کابل بود و
درجریان کودتای هفتم ثور۱۳۵۷ یکجا با پدر و سایر اعضای خانواده اش در ارگ
ریاست جمهوری کشته شد، همامالینی را تا دروازه پوهنتون کابل برده بود و در
برگشت از پوهنتون، جوانان زیادی موتر حامل همامالینی و پلوشه را در منطقه
فروشگاه کابل حلقه کرده و برای همامالینی دست تکان می دادند.
این گروه از سینماگران هندی به ولایت بامیان سفر کرده و در آن جا صحنه های
از فلم « دهرماتما» را در پای صلصال (تمثال بزرگ بودا) و بند امیر
فلمبرداری کردند. این فلم در سال ۱۳۵۶ خورشیدی در هند روی پرده رفت، و با
استقبال بی نظیری رو به رو شد.
بروز تحولات در افغانستان و پیروزی کودتای ثور سال ۱۳۵۷ درکابل، روابط
سیاسی کابل دهلی را گرم تر ساخت و از آنجایی که پاکستان از مجاهدین افغان
حمایت می کرد، این مسئله باعث گردید که کابل روابط فرهنگی را با هند بیشتر
از پیش گسترش بدهد.
در این جریان هنرمندان موسیقی هند و افغانستان رفت و آمد های زیاد داشتند و
برنامه های هنری مشترکی را نیز در هر دو کشور اجرا می کردند.
در سال 1369 خورشیدی، امیتابچن با یک تیم هنرمندان هندی به کابل آمد. سفر
امیتابچن به کابل مورد استقبال داکتر نجیب الله رئیس جمهور اسبق افغانستان
قرار گرفت. وی مهمانخانه شخصی خود را در وزیر اکبرخان کابل در اختیار این
هنرمندان گذاشت و خودش و اعضای خانواده اش، با هنرمندان هندی چندین بار
دیدار کرد و تسهیلات فراوانی را نیز به هدف شوتنگ و صحنه برداری فلم «
خداگواه» برای آنان فراهم نمود.
امیتاب که یکجا با دنی هنرپیشه مشهور سینمای هند به کابل آمده بود، به
هنگام وداع با داکتر نجیب الله رئیس جمهور سابق افغانستان گفت : « درنظر
است تا این روابط بیشتر تقویت شود و کار های مشترک سینمایی نیز صورت بگیرد.
»
امتیاب بچن، سالها بعد از سفر به کابل و شهر مزارشریف، در مصاحبه یی در هند
از مهمانوازی و علاقمندی خانواده رئیس جمهور نجیب الله به سینمای هند با
قدر دانی یاد کرد و گفت :« علاقمندی رئیس جمهور نجیب الله به سینما و
هنرمندان هندی واقعا دلچسپی یک ملت را به هنر در هند نشان می دهد».
در بهار سال ۱۳۶۷ خورشیدی سُنیلدت، شبانه اعظمی ، دنی و تعدادی دیگر
سینماگران برجستهء هندی به کابل آمدند و با استقبال گرم داکتر نجیب الله
رئیس جمهور سابق رو به رو گردیدند.
سُنیلدت در آن زمان عضو پارلمان هند بود، اما میزان علاقمندی مردم به
سینمای هند، روابط سیاسی و اهداف پشت پرده این سفر را کاملآ پوشانده بود.
در ماه جوزا همان سال که کابل جشن بزرگی را برای تجلیل از روز جوانان
برگزار کرده بود، داکتر نجیب الله و سُنیلدت در برابر هزاران تن از
جوانان شهر کابل ظاهر شدند و جوانان نیز دقایق طولانی برای هر دو کف زدند و
حتی در میان همان هیاهو تعدادی از جوانان خود را به سُنیلدت نزدیک ساخته و
در مورد پسرش سنجیدت و احتمال سفر وی به کابل، می پرسیدند.
سُنیلدت، دنی و شبانه اعظمی دیدار های متعددی با هنرمندان افغان و مردم
داشتند، در دیداری که در پوهنتون پلتخنیک کابل برگزار شده بود و من نیز در
آن حضور داشتم، سُنیلدت در آغاز سخنان خود گفت : « خرسند هستم به کشوری سفر
کرده ام که مردم و رهبران آن همواره به هنر و سینمای هند علاقمندی فراوانی
داشته اند». اشاره سُنیلدت به نفوذ موسیقی و سینمای هند در میان رهبران
افغان بود.
در ماه اسد سال ۱۳۶۸ خورشیدی گروهی از هنرمندان سینمای هند، از جمله،
قادرخان، امجدخان، همامالینی، فیروزخان پیام های ویدیویی را به مناسبت
سالگرد استرداد استقلال افغانستان به داکتر نجیب الله فرستاده بودند که از
طریق تلویزیون ملی چندین بار پخش گردید.
تلویزیون دولتی افغانستان همواره در شب های جمعه فلم های هندی را با ترجمه
دری و پشتوی آن به نشر می رساند. داکتر نجیب الله اما ، به عنوان بخشی از
تلاشهایش به هدف جلب توجه پاکستان و بهبود روابط با آن کشور، در سال ۱۳۶۸
خورشیدی به تلویزیون ملی که در آن زمان یگانه دستگاه تلویزیون دولتی در
افغانستان بود دستور داد تا گاهگاهی فلم های پشتوی پاکستانی را نیز نشر
کنند.
مردم درکابل با آنکه فلم های پاکستانی را زیاد جدی نمی گرفتند و برای
تماشای آن علاقمندی نشان نمی دادند، رفته رفته با برخی از هنرمندان
پاکستانی چون بدرمُنیر آشنا شدند.
بدرمُنیر نقش های جنگی را در فلم ها بازی می کرد و سرو کار وی نیزهمواره با
اسلحه بود. در سال 2001 میلادی که طالبان توسط نیروهای مشترک افغان و
ائتلاف بین المللی از قدرت بیرون رانده شدند، نیروهای افغان گروهء بیشتر از
دوصد جنگجوی مسلح پاکستانی را از حواشی کابل اسیر کردند که پسر بدرمُنیر
نیز یکی از همین افراد بود که در کنار طالبان می جنگید.
یک دیپلومات وزارت خارجه افغانستان به من گفت که پسر بدرمُنیر همراه با
سایر پاکستانی های که بازداشت گردیده بودند به عنوان حرکت حُسن نیت
افغانستان در برابر پاکستان، رها شده و از طریق میدان هوایی کابل به
کشورشان فرستاده شدند.
زمانی که افغانستان در اوایل دهه هفتاد خورشیدی درگیر جنگ های تنظیمی شد،
ساختمان های حداقل سیزده سینمای فعال درکابل تخریب گردید و افراد تنظیم های
جهادی که از پاکستان وارد شهر های افغانستان گردیده بودند، در مخالفت شدید
با فلم های هندی قرار داشته و بازار سینمای هند حداقل در اجتماع های افغانی
مسدود گردید.
اما صبغت الله مجددی ممثل حکومت تازه به قدرت رسیدهء مجاهدین،علاقمندی خود
را به فلم های قدیمی هندی حفظ کرده بود و همواره آهنگ های فلم « پاکیزه» را
در داخل موترش می شنید.
یکی از نزدیکان آقای مجددی که نخواست از وی نام بگیرم، گفت که مجددی آهنگ «
تهاری رهیو و ماسم هی عاشقانا ... » را نیز بیشتر اوقات با خودش زمزمه می
کند.
پس از سقوط حکومت طالبان در افغانستان، روابط هند و افغانستان بار دیگر
بهبود یافت و حامدکرزی که در هندوستان درس خوانده است در تامین روابط قوی
با هند نقش جدی را بازی کرد. وی درسفر هایش به هند، چندین بار با هنرمندان
هندی دیدار کرده و حتی علاقمندی خود را به سینمای هند نیز ابراز می کرد.
برخی از کسانی که با رئیس جمهور کرزی آشنایی نزدیک دارند می گویند که شمی
کپور یکی از ستاره های فلمی دهه هفتاد و هشتاد شمسی، هنرمند مورد علاقه وی
است و همواره در گفتار و رفتار خود از وی تقلید می کند.
درسفری که در سال ۲۰۰۵ میلادی در ترکیب خبرنگاران افغان برای پوشش سفر رئیس
جمهور کرزی و برخی از اعضای کابینه افغانستان به دهلی داشتم، وزارت خارجه
هند، بسته یی از سی دی آهنگ های « لتامنگیشکر و رفیع » را به هئیت وزرا و
خبرنگارانی که از کابل رفته بودند، هدیه داد.
در سال های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی گروهی از هنرمندان هندی به شمول جان ابراهام
به کابل آمدند و صحنه های از فلم « کابل اکسپرس » را یکجا با هنرمندان
افغان فلمبرداری کردند. در یک صحنهء از این فلم حنیف همگام هنرمند افغان
سوار بر یک موتر از یک منطقه که احتمالآ غرب کابل است عبور می کنند، حنیف
همگام به نفرپهلویش که هندی است می گوید« در این محل به فرق مردم میخ می
کوبیدند... » این گفتگوی مختصر که اشارهء به جنگ های تنظیمی آغاز دهه هفتاد
خورشیدی داشت و در آن زمان افراد حزب وحدت به رهبری عبدالعلی مزاری متهم
شده بود که بر فرق مردم میخ می کوبیدند، باعث گردید که محمد کریم خلیلی
معاون رئیس جمهور افغانستان و محمد محقق وزیر پلان کشور که از رهبران حزب
وحدت اسلامی هستند، بر آشفته شوند. حنیف همگام درمصاحبه های متعدد با
خبرنگاران گفته بود که افراد حزب وحدت وی را تعقیب می کنند و جانش در خطر
است.
دفتر ریئس جمهور کرزی و شاید هم خود رئیس جمهور برای جلوگیری از ایجاد مشکل
در برابر این هنرمند و ادامه روابط هنرمندان افغان با هنرمندان سینمای هند،
در این جریان مداخله کرد و با حذف آن صحنه از فلم، حنیف همگام نیز از تعقیب
رهایی یافت.
داکتر عبدالله عبدالله رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی افغانستان یکی از
علاقمندان سینمای هند است، یک تصویر وی که در پشتی مجله «
India Today»
در ماه مارچ امسال با کترینا کیف و شماری از هنرمندان هندی نشر شد، مباحثات
زیادی را در افغانستان بر انگیخت.
پشتی مجله (هندوستان امروز) که در ماه مارچ امسال منتشر شد و داکتر عبدالله
عبدالله با کتریناکیف هنرمند هندی و شمار دیگر از هنرمندان دیده می شود.
طرز لباس پوشیدن داکتر عبدالله عبدالله متفاوت تر از سایر رهبران افغان
است، شماری از افراد نزدیک به داکتر عبدالله می گویند که وی در پوشیدن لباس
و ترتیب سرو صورت خود از کبیر بیدی هنرمند سینمای هند تقلید می کند.
جنرال عبدالرشید دوستم نیز به سینما و فلم های هندی علاقه دارد، و درمیان
هنرمندان سینمایی، امیتابچن را می پسندد و همواره وی را « دان» خطاب می
کند. دان یکی از فلم های مشهور امتیابچن است که در سال ۱۹۷۸ ساخته شده
است.
علاقمندی به سینما و هنرمندان هندی، توجه سرمایه داران وابسته به ارگ را
نیز به خود جلب کرده بود. در سال ۱۳۸۸هیئت مدیرهء کابل بانک که محمود کرزی
برادر رئیس جمهور کرزی و حصین فهیم برادر مارشال محمد قسیم فهیم سهمداران
عمده آن بودند، پیشنهادی را به ایشوریا رای، بازیگر شناخته شده سینمای هند
فرستاد و از وی خواست تا دو اعلان تجارتی این بانک را در بدل پنجصد هزار
دالر امریکایی اجرا کند، اما وی به دلیل این که از خدمات واقعی کابل بانک
باخبر نیست ، این پیشنهاد را نپذیرفت و رهبری کابل بانک با عقد قرار دادی
با سمریتی ایرانی ( مشهور به پرینا) ، کرکتر مرکزی سریال « زمانی خشو هم
عروس بود» در بدل پنجاه هزار دالر امریکایی امضا کرد. پرینا در همان سال به
دعوت کابل بانک به کابل آمد و ضمن ثبت دو اعلان تجارتی به کابل بانک، در یک
نمایش روی ستیژ نیز ظاهر گردید.
سُنیل شیتی همراه با یک گروه کوچک از هنرمندان هندی در سال ۲۰۱۲ میلادی به
دعوت تلویزیون خورشید به کابل آمد. وی که برای یک روز به کابل آمده بود، در
مراسم اهدای جوایز به هنرمندان سینمای افغانستان اشتراک کرد و گفت :«
افغانها نیز در سینمای هند نقش بازی کرده اند، هر وقتی که نقش افراد مثبت،
مهربان و دلیر به افغانها داده می شد».
وی از کدام هنرمند افغان نام نگرفت، اما تعداد زیادی از هنرمندان مشهور
سینمای هند از جمله دلیپ کمار، قادرخان، شاهرخ خان و شمار دیگر اصلیت
افغانی دارند، و شاهرخ خان درمصاحبه یی با نظیر مردمی گرداننده یکی از
برنامه های تلویزیونی افغانها در امریکا گفته است که وی در زمانی کودکی با
پدرش ( که احتمالا افغان است) به کابل سفر کرده بود.
ایجاد حکومت وحدت ملی در افغانستان در سال گذشته، یک بار دیگر رهبران افغان
را دچار مشکل انتخاب دوستان منطقوی ساخته است. حکومت جدید در تلاش برای
بهبود روابط با پاکستان، از جدیت روابط سیاسی و فرهنگی با هند کاسته و
برنامه های سینمایی هند در تلویزیون های افغانی نیز رنگ باخته است. به نظر
می رسد که با گذشت این همه دهه ها و سالها، روابط فرهنگی و سینمایی هند و
افغانستان و پر رنگ و کم رنگ شدن آن تا هنوز هم در گرو روابط با پاکستان
است.
داکتر نجیب الله با سنیل دت
از چپ به راست
از چپ به راست ، روشان احمدزی ( برادر رئیس جمهور نجیب الله ) امیتابچن ،
شاهپور احمدزی ( برادر رئیس جمهور نجیب الله ) و دنی هنرمند هندی، کابل
|
