کمیسیون ویژه اصلاح نظام انتخابات افانستان سرانجام پیشنهاداتی را برای اصلاح نظام انتخابات کشور مطرح کرد. در این بسته ی پیشنهادی یازده مسئله ی کلیدی برای بیرون شدن از بحران سیاسی فعلی مطرح گردیده است. مرور این پیشنهادات نشان می دهد که جنگ قومی و رقابت برای قومی سازی نظام سیاسی تا چه پیمانه نظام انتخاباتی کشور را ویران کرده و آنرا به سیستم قبیله ای سازی قدرت تبدیل نموده است. انتخابات در نظام های سیاسی جهان معاصر یگانه روشی است که طی آن افراد جامعه به صورت منفرد و جدا جدا در ساخت و ساز نظام سیاسی سهیم گرفته و در شکل دادن آن سهم می گیرند. انتخابات به معنی فردی سازی کلیت و جمعیت جامعه است. در روند انتخابات یک جامعه ی مثلا سی میلیونی نه به صورت سی میلیون جمعیت بلکه به تعداد افراد رای دهنده تبدیل می شود. انتخابات فرصتی برای شنیدن سخن جمعی یک قوم و یا گروه قومی – مذهبی  نیست. بر عکس انتخابات فرصت فردی شدن کلیت جامعه است.  به عبارت دیگر انتخابات سیاسی تلاشی است تا مثلا فقیرگل از تخار یا علی محمد از دایکندی را درست در کنار عبد رب رسول بنشاند و به هردوی شان قدرت برابر برای ساختن نظام سیاسی کشور بدهد.

پیشنهادات کمیسیون ویژه ی اصلاح نظام انتخاباتی علاوه براین که می تواند راهکار بیرون شدن از بحران فعلی کشور باشد، نشان می دهد که نظام انتخابات فعلی بر چه پایه هایی استوار است و واقعیت ها و مولفه های مهم انتخابات قبلی چه چیزهایی بوده اند. به نظر من این نکته ی بسیارمهمی است که وضعیت فعلی خود رابه درستی و با چشمان باز ببینیم و آنگاه برای تغییر آن تلاش کنیم. به این ترتیب پیشنهادات کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی نوعی اعتراف نظام سیاسی به وجود تقلب های گسترده ی انتخاباتی و در عین پیشنهاداتی برای پیش گیری از این تقلب های سیستماتیک می باشد. به عنوان نمونه اجازه بفرمایید به دومین پیشنهاد اصلاحی این کمیسیون نگاهی بیندازیم:

فهرست رای دهندگان: فهرست رای دهندگان بر اساس شناسنامه تهیه شود. در آینده هیچ انتخاباتی بدون وجود فهرست رای دهندگان برگزار نشود. برای این کار توزیع شناسنامه های الکترونیکی فورا آغاز شود و کارت های رای دهی که قبلا توزیع شده، باید باطل شود چون افغانستان ۱۳ میلیون جمعیت رای دهنده دارد اما حدود ۲۱ میلیون کارت توزیع شده و بیش از هشت میلیون کارت اضافی وجود دارد که مورد استفاده قرار می گیرد.

به عبارت ساده تر بیش از هشت میلیون رای جعلی و سیاه در سیستم انتخاباتی قبلی سرنوشت انتخابات را رقم زده است. این رخداد برای نظام سیاسی دموکراتیک یک فاجعه است. حالا کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی می گوید که کمیسیون انتخابات کشور در جریان انتخابات ریاست جمهوری قبلی هشت میلیون رای جعل کرده است.  البته که کسانی که به این تقلب گسترده دست زده اند نه تنها محاکه نشده اند بلکه هنوز هم زمام نظام انتخاباتی کشور را در دست دارند. یوسف نورستانی رئیس کمیسیون انتخابات چندی پیش در گفتگو با مطبوعات هشدار داد که تغییر و جا به جایی کمیشنر های این کمیسیون از صلاحیت دولت خارج است و تلاش برای این کار ممکن است کشور را به سمت بحران بکشاند.

حالا ممکن است که کسی بپرسد که دل رئیس کمیسیون جعل کاران کشور به چه گرم است و پشتش به کجا بند که این چنین همه ی نظام سیاسی را به مبارزه می طلبد و کسی را هم شان خود نمی داند.

یافته ها و پیشنهادات کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی به این پرسش هم جواب داده است. رای باید بر اساس شناسامه باشد نه کارت. این کمیسیون می گوید که برای حفظ وجه ی دموکراتیک نظام و سلامت انتخابات باید هرچه زودتر شناسنامه های برقی توزیع شود. اما رئیس جمهور غنی مدتی است که به بهانه های واهی راه توزیع شناسنامه های برقی را بسته و اجازه نمی دهد که مقدمات لازم برای برگزاری یک انتخابات شفاف تهیه شود.

با تامل به سخنان و مواضع گیری های آقای غنی به درستی می توان دریافت که دست چه کسی به خون رای مردم آغشته است و چه کسی مانع سلامت انتخابات کشور می شود.