بسم اله الرحمن الرحیم

مقدمه

خدای را سپاسگذارم که در فرصت های مناسب در کشور فرهنگی چون آیرلند جنوبی بااستفاده از پروگرامهای تبادله فرهنگی به انتشار ومعرفی فرهنگ کشور عزیز خود افغانستان از طریق اطلاعات جمعی ، کنفرانس ها وارائه نمایشگاه ها خودرا سرگرم مینمایم. باید متذکر شد که درین خطه بیش از شصت ملیت مختلف زندگی مینمایند وخوشبختانه میزبانان این کشور که همه اجتماعی وفرهنگ پرور بوده بدون تعصب به فرهنگ سایر کشور ها نیز ارج میگذارند. روابط اجتماعی سبب شد تادراولین اقامت موقتی خود که هوتلی بود بایک ژورنالیست آیرلندی خانم گوین ماکنامارا معرفتی حاصل نمودم. ماکناماراهفته چند شبی درریسپشن هوتل کار میکرد تا مبالغی رااز محصول کار خود دریافت نموده وآنرا برای تدویر فستیوال فرهنگی چندین رسانه ای که بین ایالت ماساچوست امریکا ،آیرلند جنوبی وانگلستان برای سه روز در سه محل دائیر می شد به مصرف برساند. وی از من دعوت نمود  تادرین فستیوال اشتراک نمایم که اشتراک من درین کنفرانس فرصت خوبی بود تا مطالبی را پیرامون تاریخ وادبیات کشور گردآوری نموده ودر محفل ایراد مینمودم ولی به نسبت ضیقی وقت و آمادگی کامل نتوانستم به اجرای این امر نایل گردم . وقتی اجندای یابرنامه کنفرانس را مطالعه نمودم ارائه آثار خانم نیس کاسیدی در سویک موزیم شهر دابلین توجه مرا معطوف نمود لذا به آن فکر شدم تا من هم به معرفی هنرمندان کشور خود بپردازم بناء با کمترین امکانات دست داشته قطعاتی را از خطاطی های مرحوم استاد محمد علی عطار هروی را کاپی نموده با میناتوری های آقای محمد ارشد بهزاد سلجوقی با ترجمه مطا لب آن به لسان انگلیسی در پهلوی آثار هنری خانم مذکور به نمایش گذاشتم . در افتتاح نمایشگاه لورد میورشهردار دابلین نقش افغانستان را درین کنفرانس ارزنده خواند و سپس پروفیسور جان بیلی استاد دانشگاه گلدسمیت لندن وهمسرش ویرانیکا دابلدی قبل از اینکه به موسیقی افغانی بپردازند ابتدا از چگونگی دوران اقامت دوساله خود در افغانستان بخصوص  در هرات وفراگیری موسیقی در آنجا صحبت نمودندوهمچنان مطالبی رادرمورد عموم هنرمندان افغانستان که با یکایک آنها معرفت کاملی داشت ارائه نمود. وی در ختم محفل از من تقاضا نمود تا بادرنظرداشت نمایشگاه ارائه شده رساله ء را درمورد خطاطان ونقاشان معاصر هرات به لسان انگلیسی  وفارسی بنگارم چون بیشتر قطعات نمایشگاه را آثار خطاطی استاد محمد علی عطار احتوا می نمود واین قطعات را من هم از کتاب گنجینه ء خطوط که به نگارش مرحوم رضا مایل هروی ووزارت اطلاعات وکلتور وقت که بمناسبت سیمینار بین المللی نسخ خطی به زیور چاپ آراسته شده بود به لسان انگلیسی ترجمه نمودم.

مرحوم استاد محمد علی عطار هروی که شرح حال وافکار شان درین رساله نگاشته شده اززمره ء اساتید برگزیده هنر خطاطی درافغانستان می باشند که شاگردان هنرمند زیادی را به جامعه تقدیم نموده اند که هرکدام از خود آثار جداگانه دارند. من خوب به یاد دارم که در ایام جوانی که شامل صنف هشتم مکتب بودم کلاس خطاطی تحت نظر استاد مرحوم از طرف اداره اطلاعات وکلتور وقت در تالار هرات ننداری دائیر شده بود که درآن کورس بیش از بیست شاگرد مشغول فراگیری هنر خطاطی بودندکه نگارنده هم افتخار اشتراک این کلاس را داشتم ولی با تاسف عمر این کلاس نهایت کوتاه بود وطی آن مدت من اقلاء توانستم به اسلوب نوشتن خط نستعلیق بلدیت حاصل نمایم وبعد ها اطلاع حاصل نمودم که شاگردان زیادی از محضر استاد مستفید گردیدند که هرکدام از خود آثار هنری ونمایشگاه های جداگانه داشته وبه تربیه شاگردان دیگری مصروف اند روی این ملحوظ لازم دانستم تارساله ای را باوسعت بیشتری پیرامون عموم خطاطان ونقاشان معاصر هرات به دست نشر بسپارم  چون اجرای این امر ایجاب پژوهش بیشتری را مینمود ناگذیر غرض در یافت معلومات بیشتر برای مدتی رهسپار هرات شدم.برای دریافت منابع و ماخذ ابتدائی نام کتاب خطاطان ونقاشان هرات از عصر تیموری تاآغاز جمهوریت به کوشش محترم علی احمد نعیمی ومرحوم میر عبدالعلی شایق هروی به تحشیه مرحوم استاد فکری سلجوقی درذهنم آشنا بود . این کتاب رااز هرکجا سراغ نمودم به دریافت آن موفق شده نتوانستم حتی یک نسخه ازان در کتابخانه عامه هرات هم موجود نبود باتماس به مرکز آبدات تاریخی هرات ، فاکولته ء هنر های زیبادانشگاه هرات – لیسه مسلکی کمال الدین بهزاد  وکورسهای آموزشی توانا ، مسجد صادقیه ، خطاطان ونقاشان زیادی را ملاقات نمودم  وخوشبختانه طی این ملاقات ها کتاب مذکور توسط یکی از هنرمندان بدسترس من قرار داده شد . کتاب خطاطان ونقاشان معاصر هرات اثری است ارزنده که فعالیت هنرمندان  قابل قدر بوده و شایان آنست تا به چاپ مجدد آن اقدام گردد چه این کتاب سی سال قبل در مطبعه دولتی هرات به تیراز پنجصد جلد طبع گردیده که همین اکنون کاپی آنرا به ندرت میتوان دریافت نمود.

هرچند طی جنگ بیست وچهار ساله منابع ملی کشور ما صدمه دیده است ولی خوشبختانه هنر جویان وهنرمندان خوشنویسی ، نقاشی وصنایع ظریفه آرام ننشسته و به موفقیت های امیدوار کننده ای رسیده اند که اکنون ما شاهد ده ها کورس آموزشی و نمایشگاه های هنری در هرات وخارج کشور میباشیم که اساتید و شاگردان این هنر را با شیوه خاص علمی تر و جامع تر می آموزند ومی آموزانند روی این ملحوظ غرض جلوگیری از فراموشی کار هنر مندان معاصر تصممیم اتخاذ نمودم تا تذکره را به لسان انگلیسی وفارسی به دست نشر بسپارم. غرض از نگارش این اثر صرف شرح حال آثار خطاطان ونقاشان ،حکاکان ومعماران معاصر هرات است که عمر گرانبهای خودرا درراه توسعه و تکامل این فن  شریف صرف نموده واندوخته های خودرا سینه به سینه به آیندگان میسپارند.

درین اثر سعی گردیده تاابتدا مطالبی در مورد چگونگی انواع خط ،آداب خوشنویسی وهنر های ظریفه به پیشگاه هنردوستان تقدیم گرددو بعد به معرفی اساتید بزرگوار و شاگردان مبتدی که با شوق و علاقه تمام به فراگیری خط ونقش مصروف اند پرداخته شود چه امیدوارم تااین شاگردان هم روزی باارائه آثار هنری خود به مقام استادی نایل گردند.

در کشور های اروپائی نه تنها آثار هنرمندان مشهور را به نمایش میگذارند بلکه آثار هنری کودکان ، نوجوانان و مبتدیان را نیز چاپ و گاهی به عنوان نمایشگاه هنری به نمایش میگذارند وعلاقه مندان هنردوست راه طولانی  را غرض بازدید از نمایشگاه های مذکور طی می نمایند. جای بسی خوشبختی است که دست اندر کاران و آموزگاران ما در هرات هم ازین فرهنگ تشویقی پیروی نموده که ارائه عکس و نمایشگاه های استادان و مبتدیان در نمایشگاه های هنری هرات وویژه نامه تخصص و هنر های زیبا شاهد این مدعاست.

باذکر مراتب فوق و بافقدان اطلاعات و بضاعت علمی خود توانستم به ارائه این اثر بپردازم که نمیتوان توقع داشت که مطالب آن خالی از نقص بوده باشد ممکن هنرمندانی باشند که من از آنها بی خبرم لذا تا آنجا که امکانات میسر بود به تهیه آن اقدام نموده و از عموم سروران گرامی که این اثررا مطالعه می نمایند تقاضا دارم که اگر به لغزش و خطایی بر میخورند بر من منت نهاده ازراه لطف مرا براشتباهاتم آگاهی دهند . در خاتمه از تمام دوستانی که در به سامان رسیدن این اثر با ارائه سوانح وآثار هنری شان مرا یاری رسانیده اظهار سپاس وامتنان نموده موفقیت مزید شانرا از بارگاه خداوند متعال مسئلت دارم ومن الله التوفیق.

نصرالدین سلجوقی

آیرلند- دبلین