سرودِ صوفيان، قطعه ى از امين ريحانى شاعر عرب - امريكايى است كه به زبان
انگليسى در سال ١٩٢١ ميلادى در مجموعه ى به همين عنوان به چاپ رسيده است.
اينك معرفى مختصر امين ريحانى و برگردان اين شعر به فارسى درى پيشكش شما.
تا چه قبول افتد و چه در نظر آيد.
امين ريحانى متولد سال ١٨٧٦ ميلادى در فريكه واقع كوه لبنان است. او نخستين
شاعر و اديب عربى امريكايى به شمار مى رود كه در عرصه ى ادبيات به صورت جدى
كار كرده و آثار ماندگارى به هر دو زبان انگليسى و عربى از خود به جا
گذاشته.
ريحانى در سال ١٨٨٨ ميلادى با پدرش كه مصروف كار ابريشم در لبنان بود به
امريكا آمد. پدرش دكان خوار و بار فروشى در منهاتن پايينى در نيويارك باز
كرد و ريحانى جوان در دكان پدر حسابدار شد. ريحانى بر اضافه از خواندن
اسناد خريد و فروش دكان به مطالعه ى آثار به زبان انگليسى به خصوص آثار
شكسپير و ويكتور هيوگو پرداخت. ريحانى را در دكان پدر آرام نگرفت و با دسته
ى از تياتر سيار از نيويارك عازم سفر شد. ولى اين سفر كوتاه مدت بود و دسته
ى تياتر بعد از سه ماه در شهر كانزاس ايالت ميسورى از هم پاشيد.
امين ريحانى در مقاله ى كه در سال ١٩١٠ نوشت و بعد ها آنرا به عنوان مقدمه
ديوانش قرار داد، نداى دعوت به شعر منثور يعنى شعر بدون وزن و قافيه را سر
داد و وزن و قافيه را به عنوان قيد و زنجير براى شعر به حساب آورد. وى درين
دعوتش متاثر از شاعر امريكايى والت ويتمان بود. ريحانى امتياز يكى از آغاز
گران شعر منثور را در ادبيات عربى دارد.
ريحانى نخستين داستانش را در سال ١٩١١ به نام "كتاب خالد" در زبان انگليسى
نوشت كه حاصل تجربه هاى زندگى اش به حيث يك مهاجر در امريكا بود. او نخستين
كسى است كه اشعار شاعر و فيلسوف شهير و نابيناى قرن دهم ميلادى ابوالعلا
معرى را از عربى به انگليسى ترجمه كرد. از جمله ى مجموعه اشعار ريحانى به
انگليسى مى توان ازين ها نام برد:
سنبل و عنبر (١٩٠٥)، سرودِ صوفيان (١٩٢١) و ناله ى دره ها (١٩٥٥).
ريحانى از نخستين شاعران مهاجر عربى امريكايى است كه در امور سياسى سهم
گرفت و بين دنياى عرب و امريكا هميشه در رفت و آمد بود. ريحانى در سخنرانى
هايش شعار دموكراسى امريكايى و استقلال طلبى عرب را از ترك هاى عثمانى و
كشور هاى اروپايى سر مى داد. هدف كارش ساختن يك پل بين شرق و غرب بود.
بيشتر مقاله هاى وى شامل معرفى جامعه ى عرب به خوانندگان امريكايى بود كه
در نشريه هاى معتبرى چون نيو يارك تايمز ، هار پر، ماهنامه اتلانتيك و نيشن
به چاپ مى رسيد. اثرش به نام ساختن عرب مدرن در سال ١٩٢٨ شرحى است در باره
ى چگونگى به ميان آمدن خانواده ى آل سعود.
گرچه ريحانى تحصيل دانشگاهى نداشت ولى درجه ى دكتوراى افتخارى را از
دانشگاه ايلوناى بدست آورد. در عمر فرهنگى اش بيشتر از بيست و چهار اثر
آفريد كه نصف آن به زبان انگليسى است. وى بعد از جدا شدن از همسر امريكايى
اش دوباره به فريكه برگشت و در سال ١٩٤٠در همانجا درگذشت.
درود بر سنايى،
روح و روان را ماهتاب،
رهنما و راهياب.
درود بر عطار،
شاهِ پرندگان،
واژه هايش،
مُشك بوى و خوش خوان.
درود بر ابن عربى،
زبانِ حقيقت،
چشمِ پيامبر،
در مهربانى، در عطوفت.
درود بر رابعهِ بصري(١)،
جانِ جهان،
دوستدار غيبگويان، شاعران،
شاخه ى گل،
از زمين - تا بلندى، تا فضا،
شكوه و فر،
زير پاى كبريا.
درود بر غزالى،
بافندهِ نور، سازندهِ بال،
براى پرواز، براى وصال.
درود بر حلاج،
غواصِ حقيقت،
مرواريدش،
زينت بخشِ عبادتگاه،
خونش،
شاهد و گواه،
براى "انالحق" گفتن ها.
به جلال الدين محمد بلخى، همه درود ها!
به نسيمِ هميشه مست،
كه پرده ها را بگسست،
گر چه هرگز به ميخانه نرفت،
مگر هميشه تنها،
رقص ميكرد،
در حضورِ خدا.
درود بر شمسِ تبريزى،
كه شاعران را،
با سنبل و با ياسمن،
غذا ميداد.
و با روحش،
در يك سفره طعام مى خورد،
و در ديوانش، هيچ حرفى از آن نگفت.
درود بر فريد(٢)، عاشقِ بيمار،
و عاشقِ بيدار،
قلبِ آفتاب،
روحِ شراب و نوازشگر تاك،
ميهمانِ ميخانه ى حق،
هم ساقى و هم پياله و هم شراب.
همه در حضورِ حق تعالي
الله هو الله هو
با جامه هاى آبى
الله هو الله هو
غرق در شبنمِ صبحگاهى
الله هو الله هو
(١) رابعه اهل بصره اولين شاعر صوفى قرن دوم هجرى.
(٢) مراد از عمر بن على بن الفارض (الفريد) شاعر بلند مقام صوفى در زبان
عربى در قرن شش هجرى است.
