تظاهرات دیروز ملایان کابل و هشدارهای گستاخانه ی آنان به دولت برای برچیدن بساط جامعه ی مدنی، یک پیام نگران کننده می باشد. ملایان پایتخت با این حرکت و مانور گروهی خود نشان دادند که در آرزوی تجدید عصرِ "ملای لنگ" هستند.
درست پس از ۹۱ سال قیام "ملای لنگ" علیه اصلاحات امیرامان لله خان و با هدف عقیم گذاشتن اقدامات نو گرایانه ی آن شاه تجدد خواه و مدنیت طلب، این بار ملایانِ مستِ کابل، شمشیر بدست گرفته اند تا بازهم تاریخ تاریک اندیشی را تکرار کنند. باید باور کنیم که این خیزِ ارتجاعی، زنگ خطری جدی برای نهال دمکراسی و تغییرات مدنی ماست. جامعه ی مدنی و نیروهای دمکراسی خواه باید این زنگ خطر را صرفا یک مانور سیاسی ندانند و دست کم نگیرند و با اتحاد و دوراندیشی و حرکت های سنجیده و منسجم، خودرا برای یک مبارزه ی سخت و دوامدار آماده کنند.

فراموش نکنیم که شعاع بُرد تغییرات مدنی و آگاهی های سیاسی کنونی جامعه، حد اکثر تا محلاتی در مرکز کلان شهرها تنیده است اما بخش عظیمی از روستاها و مناطق هنوز هم در انقیاد اندیشه های ارتجاعی ملایان باقی مانده اند که پتانسیل نیرومندی از خشونت و رجعت به عصر ملای لنگ همچنان در روان جمعی این توده ها نهفته است.
بنابراین، تقویت روند دمکراتیک و مدنی و مقابله ی موثر با نیروی ارتجاع نیازمند در نظر گرفتن چند امر اساسی می باشد:
۱. برنامه ریزی بنیادین و بسترسازی فرهنگی و نوسازی ذهنی و اجتماعی در میان توده های اسیر در چنگال نیروی مسلط ارتجاع.

۲. تعاملِ مثبت و موثر با دولت و حمایت از مشروعیت این نظام که بتواند نیرو، انگیزه و اقتدار لازم برای حفاظت از دستاوردهای دمکراتیک و مدنی و خنثی کردن قدرت و تأثیر ملایان مرتجع را داشته باشد. تضعیف این دولتِ درگیر بحرانِ درونی، مهمترین امید و نیروی سخت افزار مقابله با ارتجاع را کم جان ساخته و بدین ترتیب میدان را برای مانور و جولان گری نیروهای عقب گرا و خشونت پیشه بازتر خواهد کرد.

۳. برقراری ارتباط و گفتگوی موثر با آن گروه از روحانیون میانه رو و با نفوذ که معقول تر می اندیشند و درک و منش روشن تر و عقلانی تر نسبت به مفاهیمی مانند دمکراسی و آزادی و جامعه ی مدنی دارند. پیدا نمودن وجه مشترک و جلب حمایت این دسته می تواند موثر ترین روش در راستای مقابله با نیروهای تند رو و مشروعیت بخشیدن به مبارزات مدنی و دمکراتیک به حساب آید.
۴. پرهیز از حرکت های نمایشی، انجوگرایی های پروژه ای و فرصت طلبانه، شعارهای تحریک آمیز و رفتارهای تندروانه که می تواند بنزینی باشد برآتشی که ملایان می خواهند بیفروزند. طرح یک گفتمان آگاهی بخش و دمکراتیک و عقلانی و برخورد سنجش گرانه و هوشیارانه با باورها، احساسات و واقعیت های جامعه ی مذهبی و بسته می تواند روند مبارزه ی مدنی و فرایندهای دمکراتیک را از ناکامی و شتابزدگی محافظت نماید.

۵. ایجاد یک ستاد مشترک استراتژیک و دایمی مرکب از تمامی نمایندگان جامعه ی مدنی، زنان، روشنفکران، نویسندگان، فرهنگیان، اساتید دانشگاه و روشنفکران برای مدیریت بحران ها و تدوین و تبیین پلان کاری و برنامه ریزی و سیاست گذاری های کلان در امور فرهنگی، سیاسی و فعالیت های مدنی.