|
کابل ناتهـ، Kabulnath
|
بشير سخاورز
آن گنج شايگان واين رنج نهان
مدت هاست كه به سبب درگيری با زندگی نتوانسته ام چيزی بنويسم و راستش را بگويم حال و هوای اين نوشته را هم در خود نمی بينم اما اگر روايت "چو می بينی كه نابينا و چاه ست" چون كيمای روانفرسايی مرا نمی آزرد می گذاشتم كه اين نوشته هم نانوشته بماند. البته بر مصداق اين روايت وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان همان نابينای جا مانده است كه از ترس نابينايی نه به طرف چاه می رود و نه راه را می تواند تشخيص دهد و من همان ملای يك چشم هستم كه با وصف آگاهی از يك چشمی و عيب خود می ترسم اگر به نابينای جا مانده آنچه كه من به نام چاه می شناسم نگويم نشود اين نابينا به راه افتد و به چاه سرنگون شود.
زبانزد انگليس هاست كه نبايد به اطراف بته كوبيد پس می روم به سر مطلب و می خواهم بگويم كه در سال 1984 ميلادی وقتی به لندن آمدم چشمان شگفت زده ام شاهد گنج شايگانی شد كه آن را در يكی از ايوان های بزرگ موزيم بريتانيا گذاشته و به آن عنوان داده بودند "گنجينه ی آمو دريا."
من كه از آثار طلا تپه و كشف آن آگاهی داشتم و نوشتار مفصلی در ارتباط با كشف اين گنج را در مجله ی هنر نشر كرده ی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان در زمان داوود خان خوانده بودم متوجه شدم كه ممكن مشابهت هايی ميان اين دو گنجينه وجود داشته باشد زيرا كه هر دو نه چندان دور از كنار رود آمو به دست آمده بودند. البته حدس مرا داستان آمدن گنجينه ی آمو دريا به موزيم لندن تقويت بخشيد چونكه نوشته بودند كه اين گنجينه را سرافسر انگليس به نام اف.سی.برتون كه از جانب انگليس ها در سال 1880 ميلادی به حيث افسر سياسی در افغانستان كار می كرد از بازرگانانی خريد كه كاروان آنها در ميان راه كابل- پيشاور مورد هجوم دزدان قرار گرفت و اين افسر سياسی بازرگانان را از كشته شدن به دست دزدان نجات داد و بازرگانان به پاس اين بزرگواری افسر انگليس حاضر شدند تا بخشی از گنجينه را كه در مجموع تعداد شان به 170 می رسيد به افسر انگيلس واگذارند.
بعد ها بخش بزرگتر اين گنجينه را در بازار های راولپندی می يابند كه يكی از باستانشناسان انگليس آنها را خريداری و به موزيم بريتانيا اهدا می كند.
اين كه تا چه حد داستان موزيم بريتانيا حقيقت است يا خود ساخته زياد سبب درد سر من نشده است اما آنچه مرا آزار می دهد خاموشی دولت های افغانستان از زمان يافت اين آثار است كه هيچگاهی از دولت بريتانيا نپرسيده اند كه اين آثار چگونه به دست آنها رسيده است؟ در حالی كه كشور همسايه ی ما تاجيكستان با تلاش پيگير می خواهد نسبت هايی بين اين آثار و تاجيكستان بدهد و كسی كه بيشتر از ديگران با پايداری به پويايی اين نسبت پرداخته رئيس جمهور تاجيكستان است و او از انگليسها خواسته است كه گنجينه ی آمو دريا را به تاجيكستان برگرداند.
حتا اگر داستانی را كه در موزيم بريتانيا ارائه داده اند بپذيريم نمی توان از اين امكان چشم پوشيد كه گنجينه ی آمو دريا از افغانستان باشد به ويژه كه اين آثار نخست در افغانستان به دست افسر انگليس آمده است و دوم اين كه آثار گنجينه ی آمو دريا مشابهت های زيادی با آثار گنجينه ی طلا تپه دارند و ممكن از جايی نه چندان دور از تاشقرغان به دست آمده باشند با وجودی كه آگاهيم تمدن يونان باختری در دو طرف رود آمو يعنی افغانستان و تاجيكستان امروزه ظهور داشته است. سوم اين كه باستان شناسان بريتانيايی در اين كه آثار آمو دريا از تاجيكستان است در شك اند و همين موضوع هم سبب شده است كه گنجينه ی آمو دريا را به تاجيكستان نسپارند. اين همه ماجرا پرسش هايی را ايجاد می كند:
1- آيا داستان موزيم بريتانيا حقيقت دارد؟ 2- اين گنجينه دقيقأ در كجا پيدا شد و چگونه به دست افسر انگليس و باستان شناس انگيس افتاد؟ 3- گنجينه ی آمو دريا از زمان هخامنشی هاست يا مدنيت يونان باختری؟ 4- اين آثار چه مشابهت هايی با آثار طلا تپه دارند؟ 5- چه چيزی سبب شده است كه تاجيكستان گنجينه ی آمو دريا را مال تاجيكستان بداند؟ 6- چرا دولت افغانستان و كارشناسانش خاموشی اختيار كرده اند؟
نمی خواهم كه خودم را از صاحب نظران آثار باستانی به شمار بياورم اما وظيفه ی خود دانستم كه صاحب نظران را از نگرانی خود برای حفظ يادمانهای كهن ميهن ما آگاه سازم و می خواهم دفتر را با روايتی از عارف بزرگی ببندم.
حافظ وظيفه ی تو دعا گفتن است و بس دربند آن مباش كه نشنيد يا شنيد
پانوشتها:
برای معلومات بيشتر متن دانشنامه ی موزيم بريتانيا را كه به زبان انگليسی است بخوانيد. همچنان سايت فارسی بی بی سی را ببينيد :
The Oxus treasure The Oxus treasure is the most important surviving collection of Achaemenid Persian metalwork. It consists of about 170 objects, dating mainly from the fifth and fourth centuries BC. This was the time of the Achaemenid empire, created by Cyrus the Great (559-530 BC), when Persian control stretched from Egypt and the Aegean to Afghanistan and the Indus Valley. The Treasure seems to have been gathered together over a long period, perhaps in a temple. It includes vessels, a gold scabbard, model chariots and figures, armlets, seals, finger-rings, miscellaneous personal objects, dedicatory plaques and coins It was found on the banks of the River Oxus, probably at the site of Takht-i Kuwad, a ferry station on the north bank of the river. In May 1880 Captain F.C. Burton, a British political officer in Afghanistan, rescued a group of merchants who had been captured by bandits while travelling between Kabul and Peshawar. They were carrying with them this rich collection of gold and silver objects. Burton bought from them a gold armlet, now in the Victoria and Albert Museum. Other pieces from the Treasure subsequently emerged in the bazaars of Rawalpindi. Some of those now in The British Museum were acquired by Major-General Sir Alexander Cunningham (1814-93), Director General of the Archaeological Survey of India, and others were obtained by Sir Augustus Wollaston Franks, who was both a curator in the Museum and a generous benefactor. In due course Franks bought Cunningham's share of the treasure, and eventually the entire Oxus treasure was bequeathed by him to The British Museum.
Search and Index A to Z © 2000 The British Museum
************ |
