به سلسله معرفی هنرمندان موسیقی سنتی افغانستان میپردازم به یکی از دوتار نوازن مشهورکشور ، که بیش از 50 سال و شاید هم بیشتردر گروهای هنری درکابل و هرات دوتار مینوازد او برای اجرای کنسرت دوتار بارها به خارج ازکشورمسافرت نموده و درطول عمرگرانمایه اش صد ها دانش آموز را تعلیم دو تار داده است این هنرمند محبوب گدا محمد دوتار نواز مشهورکشور میباشد .

استاد گدا محمد فرزند سیدو خان  پدر اش به موسیقی آشنایی نداشته ، و بگفته او دوتار را نزد استاد امیرجان خوشنواز و کریم جان هراتی فرا گرفته است درچند دهه اخیرهر وقت سخن از موسیقی سنتی هرات برده میشود ، نام گدا محمد دوتار نواز نیز درکنار استاد امیرجان که به اکثر آلات مویسقی سنتی افغانی به خصوص رباب و دوتار آشنای دارد و نام های استادان ورزیده ای مانند  استاد کریم ، استاد رحیم خوشنواز ، استاد غلام محمد عطایی رباب نوازان مشهور افغانستان که غیر ازاستاد  کریم همه درگذشته اند برده میشود.

استاد گدا محمد دوتار نواز مشهور افغانستان را دراخیر ماه اکتبر سال جاری در محفلی در ولایت هرات دیدم که با استاد جواد تابش غزلخوان افغانستان که در ولایت هرات به آموزش هنر آوازخوانی مشغول میباشد ، دوتار مینواخت قبل ازآن که با او به صحب بپردازم بیش از 40 دقیقه را عرق در شنیدن صدای تار که روح و روان انسان را نوازش میدهد فرا دادم او را سه سال بود ندیده بودم  او چنان مشغول نواختن دوتار بود که  چشمانش  به سیم های دوتار دوخته بود و کمتر به اطرف خود نگاه میکرد و چنان مینمود که غرق در شنیدن تاری است ، که انگشتان معجره آسایش آنرا به صدا در آورده  بود  .

با توقف کوتاهی که در نواختن دوتار داشت ، با او داخل صحبت شده ، و ازاو خواهش نمودم از سالون بیرون برویم تا صدای همدیگر را بهتر بشنویم .

استاد گدا محمد فورا مرا شناخت و از احوال و کارم پرسید او میدانست که من  با هنرمندان ارتباط نزدیک دارم وهمینطور صحبت آغاز شد او که به آرامی حرف میزد و موهایش سفید شده بود از کار هایش و مسافرتهایش به اروپا سخن میگفت از گدا محمد پرسیدم چند سال دارد ؟ گدا محمد لحظه فکرد کرد و گفت شاید 70 ساله باشم شاید هم بیشتر خدا بهتر میداند او همچنان به آرامی حرف میزد .

ازکارهای هنری اش پرسیدم او مرا با خود به دوران سالهای 1970 میلادی برد و از خاطرات آن دوران که با جان بیلی و همسرش ورونیکا درهرات آشنا شده بود سخن را آغاز نمود .

جان بیلی و خانم اش که اهل انگلیستان میباشند درسال های 1970 به هرات آمدند جان بیلی علاقه زیادی به فرا گرفتن دوتار ورباب داشت جان دوتار را نزد گدا محمد دوتار نواز مشهور هرات و رباب را نزد استاد محمد عمر استاد ربات افغانستان  فرا گرفت آنها دو سال یا اندکی بیشتر را در هرات به فرا گیری موسیقی سنتی هرات و تحقیقات و پژوهش در رابطه با آشنایی موسیقی هرات پرداخته ،  زبان فارسی نیز فراگرفته بودند   .

خانم جان بیلی ورونیکا  ترانه های محلی هرات را با لحجه محلی هراتی فرا گرفت بود او همچنین  دایره را نزد خانم زینب یاد گرفت و چندین آهنگ محلی را درهرات خوانده است که همه از طریق رادیو و بعد ها از طریق تلویزیون بخش شده او نوشته ها و مقالاتی زیادی در مورد زندگی زنان و ده ها مقاله در مورد موسیقی سنتی هرات به رشته تحریر در آورده است .

هروقت از موسیقی محلی و معرفی هنرمندان دردهه 70 در ولایت هرات سخن بمیان میآید بدون شک نام پروفیسور جان بیلی و کتابی که او درسال 1972 در رابطه با (موسیقی افغانستان و هنرمندان حرفوی شهرهرات ) به زبان انگلیسی به رشته تحریر در آورده است ، یاد میشود این کتاب را آقای نصرالدین سلجوقی محقق و پژوهش گرافغان مقیم آیرلند ترجمه نموده ، و وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان درسال 2010 میلادی درکابل آنرا به چاپ رسانده است .

جان بیلی درحال حاضردر(دانشگاه گولد اسمیث ) لندن مشغول تدریس موسیقی سنتی افغانستان میباشد او امریت دیپارتمنت موسیقی افغانستان را درآن دانشگاه به عهده دارد .

استاد گدا محمد تا حال چندین بار برای اجرای کنسرت به انگلیستان ، فرانسه ، آلمان وسویس اشتراک نموده که بعضی از کنسرت های شان ازطریق تلویزیون و رادیو نیز نشر گردیده است .

استاد گدا محمد ازآخرین مسافرت خود جهت اجرای کنسرت درسپتمبر سال روان در لندن که ازطرف  سفارت افغانستان در لندن و شورای فرهنگی و مرکز هنری بریتانیا  تحت نام فستیوال فرهنک افغانستان دعوت شده بودند .

 محقق و پژوهشگر آفغان آقای نصرالدین سلجوقی در ترتیب و همآهنگی این کنسرت نقسش سازنده ای داشته است .

با مصاحبه تلفونی که با آقای سلجوقی در رابطه با فستیوال موسیقی سنتی افغانستان درلندن داشتم وی جزئیات مسافرات هنرمندان افغانی را چنین توضیح داد .

جای مسرت است که ادارات سیر موسیقی آسیا به همکارای شورای فرهنگی ومرکز هنری بریتانیا  درسال روان فستیوال فرهنگی را تحت نام فستیوال فرهنگ افغانستان از تاریخ شانزدهم الی بیست هشتم اکتبر درشهرهای مختلف  برگزارنمودند ، که راه اندازی همچو برنامه ها باب خوبی خواهد بود برای معرفی میراث های فرهنگی افغانستان در حوزهء هنر موسیقی افغانستان برای آگاهی جامعهء اروپا.

 از آنجائیکه شهر هرات در وادی حاصلخیز غرب افغانستان همواره مرکز هنر و فرهنگ در جهان محسوب میشود تصمیم برآن شد تا موسیقی شهر هرات در این فستیوال معرفی گردد روی این ملحوظ از جمعی از هنرمندان محلی آن ولایت دعوت بعمل آمد تا در فستیوال مذکور اشتراک نمایند که هنرمندان مذکوردر یک تور فرهنگی از تاریخ هفدهم سپتامبر2010 میلادی الی بیست وهشتم  به اجرای پنج کنسرت درشهرهای مختلف انگلستان بشمول لندن پرداخته وهمچنان هنرمندان درچند کلاس تربیتی در مدارس مختلف بریتانیا شاگردان را از موسیقی و وسایل موسیقی آگاهی داده و به اجرای موسیقی و معرفی آلات موسیقی ستنی افغانستان و به خصوص هرات  پرداختند .

هنرمندانی که درین فستیوال اشتراک دارند عبارت بودند از واحد (واحدی) اهل هرات مقیم هامبورگ جرمنی هارمونیه نواز و غزلخوان – نعمت الله حسین زاده و مینا امانی محلی خوان  – استاد گدا محمد دوتار نواز ازهرات ، وحید احمد  دل آهنگ از هرات رباب نواز، استاد یوسف محمود پسر استاد آصف از کابل مقیم لندن.

بتاریخ 25 سپتامبر در یک محفل قصه خوانی وداستان سرائی داستانهائی افغانی که بیشتر جنبه دینی – فرهنگی  داشت به لسان انگلیس به حاضرین ارائه شد وهمچنان یک محقق ایرانی در مورد زندگینامه امیر علیشیر نوائی و هنر میناتور صحبت نموده و پروفیسور جان بیلی استاد دانشگاه گلولد سمیت لندن در مورد سیر موسیقی افغانستان و هنر موسیقی درهرات به ایراد سخن پرداخت .

بتاسی از همین آگاهی رسانه های متعددی چون رادیو و تلویزیون بی بی سی و سایر رسانه ها با هنرمندان افغانی  مصاحبه ها ی داشتند وهم قرار است فیلمی از رویداد فستیوال مذکور تهیه گردد.

با ذکر مراتب فوق باید متذکر شد که فستیوال مذکور همزمان با تجلیل از سالروز استقلال افغانستان که بتاریخ شانزدهم سپتامبر در سفارت جمهوری افغانستان درلندن بحضور جمعی از سفرای کشور های مختلف نمایندگان ادارات دولتی وغیر دولتی با ارائه کنسرت افتتاح  ومورد استقبال حضار قرار گرفت.

این گزارش را بیاد استادعزیز گدا محمد دوتار نواز مشهور شهرعاشقان و عارفان یعنی هرات باستان به رشته تحریر در آوردم .

محمود منجم زاده برلین آلمان