خرابات نخستین مکتب موسیقی
در افغانستان

(۱۵)

استاد عبدالمحمد هماهنگ

هنرمندی که نیم قرن است آواز می خواند

    حاجی عبدالمحمد ویا بهترگفته شود استاد عبدالمحمد هماهنگ، نام آشنا وپرآوازه برای همه علاقمندان هنرموسیقی می باشد. وی بیشتر از نیم قرن است که با صدای صاف و رسای خویش  دردل مردم جا دارد. اگرچه برف پیری بر سرش باریده است، ولی هنوز که هنوز است، صدایش طراوت ایام جوانی را دارد و  شنونده گان و وعلاقمندانش  وی را فر اموش نکرده است.

عبدالمحمدکه به بچه طلا نیز شهرت دارد، درسال 1316هجری خورشیدی درگذر خواجه خوردک یا خرابات امروزی دیده به جهان کشود. پدرش طلامحمد نام داشت از اینرودرآغاز، دربین دوستان و هم درگذر خرابات بنام « عبدالمحمد بچه طلا» یاد می شد.

در اوایل ،پدر هماهنگ آوازخوانی می کرد و بعدها منحیث دلربا نواز، درگروه های هنری سهم می گرفت. زمانی که عبدالمحمد دوره طفولیت راگذشتاند، پدرش وی را نزد محمد غازی جهت فرا گرفتن هنرطبله نوازی  به شاگردی نشاند و بیشتر از چارسال  باانگشتان کوچکش  بروی  زیر  وبم طبله هنر آفرینی کرد، زیر ا پدر ش می دانست که یک هنرمند به خصوص هنرمندی که بخواهدسراینده شود نخست باید به تال های طبله بلدیت داشته باشد و موقع خواندن  بداند، که طبله نوازکدام تال را مینوازد ویا آهنگ که می خواند با کدام تال خوانده شود ویا به اصطلاح می چسپد .

 هماهنگ نخست نزد استاد رحیم بخش  زانو زد وازآن استاد گرامی آموزش های مقدماتی را فرا گرفت. مدتی زیادی دوام نکرد که وی  به حلقه شاگردان استاد شیدا  پیوست. استاد شیدا  از آواز ر سای عبدالمحمد حظ می برد  بنا ً تخلص « شیدایی » را بروی گذاشت ومدت زیادی بنام عبدالمحمد شیدایی هنرنمایی  کرد. سرانچام  عبدالمحمد نزد استاد محمد حسین سراهنگ سرتاج موسیقی افغانستان « گــُر» ماند واستاد سراهنگ تخلص هنری اش را از « شیدایی به هماهنگ » تبدیل نمود و تا اخرین روزهای که استاد حیات داشت از وی استفاده کرد وبه معلوماتش دربخش موسیقی کلاسیک به خصوص در غزل خوانی افزود

خوب به خاطر دارم که دریکی ازمحافل موسیقی که درکوچه خرابات کابل برپا شده بود و درآن محفل استاد فتح علی خان نیز حضور داشت، درجمع هنرمندانی که مجرایی دادند یکی هم عبدالمحمد هماهنگ بود که راگی را به زیبایی خواند که مورد علاقه شرکت کننده گان محفل قرا گرفت زمانی که هماهنگ محفل را ترک میگفت، فتح علی خان ، هماهنگ را درآغوش کشیده وهنرش راتحسین کرد « 1 »  عبدالمحمد هماهنگ  بعداز آنکه فریضۀ حج را ادا نمود بنام حاجی هماهنگ شهرت یافت .  با اجرای آهنگ های شاد درمحافل خوشی هموطنان ومجالس رسمی  روزبروز دردل مردم جای بیشتر پیدا می کرد و به علاقمندانش افزوده شد. حاجی عبدالمحمد هماهنگ طی مصاحبه یی که بایکی از بر نامه ها داشت، گفت: که زمانی دولت درکابل  آزادی زنان را اعلام داشت و زنان می توانستند بدون چادری  دراجتماع داخل شوند،  وی که درهمان روز درباغ زنانه کابل برنامه داشت، ازطریق مکروفونی که دراختیار داشت، آن آزادی را برای خانم ها تبریک گفت  . « 2 »

عبدالمحمد هماهنگ در طول فعالیت های هنری اش از مقام وزارت اطلاعات و فرهنگ  و رادیو افغانستان به اخذ چندین جایزۀ هنری نایل آمده است :

جایزه درجه دوم در آوازخوانی کلاسیک درسال 1336 هجری خورشیدی  از وزارت مطبوعات وقت.

 جایزه درجه اول در آوازخوانی  فولکلوریک  درسال 1342 از ریاست رادیو افغانستان .

جایزه هنری به اساس آرای مردم درسال 1347 هجری خورشیدی  از رادیو افغانستان .

جایزه اول آوازخوانی  درماه اسد سال 1362 هجری خورشیدی  از کمیته دولتی کلتور رژیم وقت . « 3 »

به یاد دارم که درسال های 1348 هجری خورشیدی  رادیو افغانستان برنامه موسیقی غزل داشت و دراین برنامه  هنرمندان ممتاز به رادیو افغانستان آمده و برای نیم ساعت  غزل های ناب را ثبت می کردند و این برنامه بعداز ختم اخبار فارسی یعنی حوالی ساعت 9 شب ازطر یق  امواج رادیو انتشار می یافت .دریکی از روزها  نوبت استاد هماهنگ بود که جهت ثبت به رادیو بیایید .هماهنگ درحالی که چپن سبز وپیراهن دنبان سفید  در بر داشت ، وارد استدیو های رادیو شد. با چشمان اشک آلود به متصدی برنامه  گفت که امروز من غزل نمی خوانم؛ بلکه می خواهم  آهنگ فلکلوری  « آهسته برو  » و هم یک چاربیتی « شمالی »  رابخوانم .

متصدی برنامه قبول کرد و استاد عبدالمحمد هماهنگ   درحالیکه  چشمانش پرنم بود با یک سوزی که در دل داشت این دو آهنگ را خواند و چه زیبا خواند که تا امروز در آرشیف رادیو افغانستان موجود است . « 4 »

 استاد عبدالمحمد هماهنگ به اثر جنگ های داخلی  افغانستان را ترک گفته به کشور  همسایه پاکستان مهاجر شد .در ایام مهاجرت هم مردمش را فراموش نکرده جهت اجرای کنسرت ها به کشور  های  امریکا ، آلمان ، استرالیا ، فرانسه ، هالند ، کانادا ، پولند و مسکو سفر نموده و کنسرتهای را اجرا نموده است .

با مساعد شدن  اوضاع  برای بازگش به وطن ، بعداز سال 2001ع.  دوباره به افغانستان برگشت . شکر خدا را که  فعلا درافغانستان سکونت دارد.  چندی قبل نسبت مریضی قلبی که حاید حالش شده بود جهت تداوی به هندوستان رفت و بعداز عملیات قلب دوباره به وطن برگشت  .

رویکرد ها :

خاطره نویسنده .

مصاحبه استاد هماهنگ با رادیوبی بی سی

سرگذشت موسیقی معاصرافغانستان  نوشته استاد مددی