|
16/03/2010
از نابودی مجسمه های تاریخی بامیان یک دهه میگذرد ولی تاهنوزهم اینکه دقیقاً کدام عوامل باعث گردید تا رهبری امارت اسلامی افغانستان فیصلۀ تخریب بت های بامیان را صادرنماید، واضح نیست. بامیان در سال 1998 به تصرف طالبان در آمد. با تصرف بامیان مفکورۀ از بین بردن بت ها، به دلیل اینکه آنها مخالف شریعت هستند، به میان آمد. اما گفته میشود که در آنزمان، این مفکور با مخالفت ملا عمر مواجع گردید. ملا عمر طی یک فرمان گفت که امارت مصمم است تا تمام آثار تاریخی را، بشمول بت ها، محفوظ نگهدارد ولی این فرمان تقریباً سه سال بعد به اساس یک فیصلۀ ستره محکمه و به تائید شخص ملا عمر باطل گردید. به گفتۀ وحید مژده، تحلیلگر مسایل سیاسی و یکتن از مشاورین وزارت خارجۀ زمان طالبان، " از این کار (تخریب مجسمه ها) نه تنها هیچ گونه نفعی عاید طالبان نشد، بلکه آنان را بیش از پیش منفور جامعۀ بین المللی و افکار
عمومی در داخل کشور ساخت."
پس چرا بوداها نابود شدند؟ آیا تخریب این مجسمه ها یک عمل مذهبی بود و یا هم سیاسی؟
پوهاند دکتورمحمد حسن کاکر(فوتو)، مؤرخ والای افغان که از آثار وی به سطح جهانی استفاده بعمل می آید، طی سفرای که برای کارهای تحقیقاتی خود در زمان حاکمیت طالبان به افغانستان داشت، گفتگوهای را با سران طالبان انجام داد. دکتورکاکربقول از ملا عبدالحی مطمئن، رئیس اطلاعات و کلتور قندهارکه به گفتۀ آقای مژده صلاحیت وی بلاتر از وزرای مستقر درکابل بود، در ارتباط به فیصلۀ تخریب بودا ها چنین مینویسد:
زمانیکه قدرت الله جمال وزیر اطلاعات و کلتور گردید، آثار موزیم کابل ( یکی آن مجسمۀ بودا) به نمایش گذاشته شد. بعداً دیده شد که برخی ازخارجی ها از بت ها (در جریان این نمایش) عبادت میکردند و کسی این خبر را به امیرالمؤمنین رسانده به وی گفت که اینک اکنون در دورۀ امارت تو ازبت ها پرستش بعمل میآید. او (ملاعمر) این موضوع را به ستره محکمه ارسال داشت و ستره محکمه، نظر به اینکه پرستش بت ها در اسلام ناروا است، فیصله نمود تا بت های بامیان نابود گردند. امیرالمؤمنین بعداً این فیصله را که با شریعت اسلامی برابر بود، تائید نمود و بت ها تخریب گردیدند.
نقش پاکستان درتخریب بودا ها
سعدالدین شپون (فوتو)، یکتن از نویسندگان شناخته شدۀ افغان، که در آنزمان درافغانستان بود و برای رادیوی صدای امریکا گزارش تهیه مینمود، گفته های فوق را نادرست میداند. او در یک تماس تلیفونی به نویسنده گفت: "کی بت ها را در قرن بیستم پرستش میکند؟". وی افزود، اینکه کسی بت بودا را در جریان نمایش آثار موزیم کابل پرستش نموده باشد، دور ازحقیقت است. آقای شپون دست پاکستان را درعقب فیصلۀ از بین بردن بودا ها دخیل میداند.
برخی از صاحبنظران دیگرافغان نیز به این باور اند که درتخریب بت های بامیان، کشور پاکستان نقش مهم داشته است. آنها به این عقیده اند که حکومت پاکستان و بخصوص سازمان استخباراتی آن، برای از بین بردن و یا تضعیف هویت افغانی، دست به تخریب این میراث فرهنگی زدند که ممثل هویت وعظمت تاریخی کشور بشمارمیرفت.
همچنان گفته میشود که استراتیژیست های آی اس آی میخواستند تا احساسات و جذبات اسلامی را در افغانستان و هندوستان تقویه نمایند، تا باشد از آن در قضیۀ کشمیر به نفع خود و به ضد حکومت هند بهره برداری نمایند. آنها همچنان میخواستند تا جذبۀ اسلامی را در میان مسلمانان هند زنده نگهدارند، تا آنها در مقابل هندوهای افراطی، از ارزشهای اسلامی خود دفاع نموده از تخریب مسجد جامع بابر در ایالت اوتراپردیش هند، انتقامگیری کنند.
به ارتباط تخریب مسجد جامع بابر، گفته میشود که قبل از تخریب بت های بامیان، هئیتی ازعلمای اسلامی هند با ملا محمد عمر در قندهار دیدن نمود و از او بحیث امیرالمؤمنین تقاضا نمود تا در جواب به تخریب مسجد جامع بابر کاری بکند. ملا عمر بعد از تخریب بت های بامیان امر قربانی یکصد رأس گاو را در مرکز و ولایات صادر نمود. آقای مژده در حالیکه دستور ملا عمر مبنی بر قربانی یکصد رأس گاو را "کفارۀ تأخیر در تخریب بت ها" میداند، میگوید: " اینکه چرا باید گاو ذبح شود معنی سیاسی خاص داشت."
قربانی یکصد رأس گاو توسط طالبان احساسات مذهبی هندوها را برانگیخت. این نیزگفته میشود که مصارف قربانی آن یکصد رأس گاو را "مؤسسۀ ظاهراً خیریۀ پاکستانی" بنام (الرشید ترست) پرداخت.
(ضرب مؤمن)، ارگان نشراتی طالبان در پاکستان، اولین نشریۀ بود که در مطلبی تحت نام "افغانستان، سرزمین بت شکنان!" شدیداً به دفاع و حمایت از عمل تخریب بت های بامیان برخاست.
دکتور کاکر بنقل از صاحبنظران افغان همچنان مینویسد که بعضی از رهبران پر نفوذ دولت پاکستان، قبلاً بسیاری از مجسمه های کوچک بودا، به شمول مجسمۀ نیم تنه یی امپراتور کنشکا را ازموزیم کابل به غارت برده بودند. از همین رو، آنها با تخریب مجسمه های بزرگ بامیان توسط طالبان، خواستند تا در آینده چنین تلقی گردد که افغانستان ِ تحت حاکمیت طالبان واقعاً "سرزمین بت شکنان" بود و امارت اسلامی افغانستان تمام بت های کوچک و بزرگ را نابود کرد.
پوهاند دکتر حسن کاکر سعدالدین شپون وحیــــد مژده
مخالفت وهابیت با بت ها
به اساس یک استدلال دیگر، تخریب بت های بامیان جزءِ از برنامۀ برخی ازعرب های وهابی پرنفوذ برای ترویج و تقویت وهابیت بوده است. وهابیت که فرقه ای از مذهب سنی حنبلی است و بنیانگذار آن محمد بن عبدالوهاب است، با مسایلی چون موجودیت و پرستش بت ها، شیعه ایزم، تصوف... سخت مخالفت دارد. طی سه دهۀ اخیر، دامنۀ وهابیت به حمایت و پشتیبانی همه جانبۀ عربستان سعودی در منطقه وسعت قابل ملاحظۀ یافته است. اکثریت مدارس دینی پاکستان، که طالبان زادۀ آنها اند، توسط عربستان سعودی و کویت طی سه دهۀ اخیر تمویل گردیده است. قابل ذکر است که منابع مهم عایداتی امارت طالبان همین وهابی ها بودند.
وحید مژده (فوتو) که در دورۀ امارت طالبان مامور وزارت امورخارجه بود، به این باور است که "نیروهای خارجی چون عرب ها و جنگجویان آسیای میانه بیش از طالبان از تخریب مجسمه های بودا شادمان بودند. آقای مژده می مینویسد، "... عناصر مذهبی در جهان عرب نیز این اقدام را تأیید کردند. اینها امامان بعضی از مساجد بودند که در بعضی از کشورهای عربی، مخصوصاً عربستان سعودی، در محضر نمازگزاران به تأیید اقدام طالبان پرداختند. یکی ازکسانی که از این اقدام طالبان به دفاع برخاست شیخ محمود عقلاء، ازروحانیون بلند پایۀ سعودی بود... عجیب این بود که تأیید بیشتر از طرف سلـــفی ها ابرازشد..."
آقای مژده درکتاب خود راجع به سلطۀ طالبان می افزاید: " تخریب مجسمه ها کاری بی برنامه نبود. این کار بخشی از برنامۀ حساب شدۀ بود که طالبان هرچندگاه یکبار بخشی از آن را به اجرا در می آوردند. طالبان به مشورت همکاران خارجی شان، به صورت وقفوی دست به اقداماتی در داخل افغانستان می زدند که با اصول قبول شدۀ بین المللی کاملاً در تضاد بود."
دلایل فوق نشان میدهد که تخریب مجسمه های بامیان توسط امارت طالبان یک عمل کاملاً سیاسی بوده است نه مذهبی که گویا آنها خلاف شریعت بودند. همچنان میتوان اضافه نمود که نقش دولتمردان پاکستان، منحیث طراحان اصلی حرکت طالبان، در تصمیم رهبری طالبان مبنی برتخریب بودا ها، مرکزی بوده است. /ختم/
|
