|
مضمونی
زیر عنوان ( نگرانی از « ابهام » در باز سازی پیکره های بودا ) که در این
شمارۀ اخیر سایت وزین و زیبای کابل ناتهه به نشر رسیده است، مطالعه شد.
از
طبق
نبشتۀ مذکور شماری از مقامات فرهنگی و پژو هشگران افغانی از تعلل و تأ خیر
در کار بازسازی مجسمه های بزرگ بامیان ابراز نگرانی نموده اظهار داشته اند
که گویا اگر امکانات و فرصت مناسبی که به کمک جهانیان برای بازسازی مجسمه
های بامیان هم اکنون میسر شده است از دست برود ( ضرری ) به
فرهنگ و تاریخ افغانستان وارد خواهد آمد و گو اینکه افغانستان با از دست
دادن این فرصت ( زیان جبران ناپذیری خواهد نمود) و فرصت مناسب کنونی را هیچ
وقت باز بدست نخواهد آورد. ایشان بعوض اینکه جواب این سوال را که ذهنیت
عامۀ ما را به خود مشغول داشته است ؛ منحیث اشخاص تراز اول کشور بدهند و به
قناعت دیگران بپردازند خود اطهار بی خبری نموده اند که میخواهم توجۀ جنابان
محترم،علاقمندان باستانشناسی افغانستان وهموطنان گرامی ام را در این ارتباط
به نکات مختصر زیر جلب نمایم:
علل
این تأخیر و تعلل کاملآ واضح است. کشور هایکه حاضر شده اند تا مجسمه های
بزرگ بامیان را دوباره احداث و باز سازی نمایند و نیز موسسۀ حفظ میراث های
جهانی یونسکو که ترمیم و حفاظت هر دو مجسمۀ بزرگ بامیان منحیث مواریث قبول
شدۀ فرهنگی جهانی
)
World cultural Heritage
)
به این موسسه تعلق میگیرد ؛ همه از فیصلۀ کمیتۀ هم آهنگی بین المللی (
ICC
) و موسسۀ میراث های جهانی (
WHC
) یونسکودر مورد بتعویق انداختن کار بازسازی دو مجسمه
بزرگ بامیان – الی مساعد شدن شرایط - اطلاع کامل دارند.
در اولین
سیمینار بین المللی احیای میراث های فرهنگی افغانستان که به اشتراک 107 تن
از نمایندگان کمیته های موسسۀ میراث های جهانی یونسکو و موسسۀ آی سی سی در
ماۀ مارچ2003 م. دایر گردیده بود فیصله بعممل آمد تا ابتدا آستحکام قسمت
پیشروی جدار ( تراش طبیعی یا نشیب عمودی کوه ) همراه
با
رواق های هر دو مجسمه و مغاره های مربوط آن دو ؛ در اولویت های عاجل و
ضروری قرار داده شود و با در نظرداشت این حقیقت که هر نوع تصمیم دایر بر
اعمار مجدد مجسمه های مذکور؛ وابسته به دولت ومردم افغانستان میباشد؛
توافق بعمل آمد که الی زمانیکه کمک های انسانی
برای مردم افغانستان ضرورت عاجل دانسته شود ؛ اعمار مجدد مجسمه های مذکور
از جملۀ اولویت ها محسوب نمیگردد. علاوتآ تأکید بعمل آمد که اعتبار ،
تمامیت و اهمیت تاریخی این منظر بزرگ ؛ باید به طریقۀ مناسبی تأمین گردد و
تأکید شد که اعمار مجدد مجسمه ها مستلزم غور و دقت بیشتر میباشد.
جهت آگاهی
بیشتر هموطنان عزیزباید افزود که موسسۀ یونسکو بتأسی از صلاحیت مفوضۀ دولت
افغانستان در خصوص هم آهنگی بخشیدن کلیه مساعی بین المللی برای حفظ و
نگهداشت میراث های فرهنگی افغانستان در سال 2002 م. اقدام به تشکیل یک
کمیتۀ هم آهنگی بین المللی (
ICC
)
نمود. این کمیته بریاست وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان متشکل از متخصصین
افغانی و بین المللی مربوط میباشد. هدف آن ؛ جمع آوری وجوۀ مالی و ارائۀ
سفارشات و پیشنهادات لازم میباشد تا انسجام
اقدامات مبنی بر تحفظ میراث های فرهنگی افغانستان به بلند ترین سطح و مطابق
به معیار های قبول شدۀ بین المللی؛ در ساحات کلیدی کشور مقدور گردد.
اقدامات متذکره نکات زیر را در میگیرد:
ایجاد یک
استراتیژی طویل المدت حفظ میراث های فرهنگی افغانستان .
ارتقای
ظرفیت کاری که تربیۀ کدر علمی و مسلکی بومی مربوط را در برمیگیرد.
تطبیق اصول
، مقررات و فیصله های کانونسیون میراث های جهانی (
WHC
).
جلو گیری
از قاچاق آثار تاریخی و فرهنگی افغانستان.
ثبت و سجل
آثار ، ساحات و آبدات تاریخی ، فرهنگی و هنری غیر جهانی افغانستان بوسیلۀ
انستیتوت باستانشناسی افغانستان و نصب لوحۀ تسجیل بر آن آثار ساحات و
ابدات.( در این ارتباط در شمارۀ آینده مضمونی که قبلآ نگارنده تهیه داشته
است غرض معلومات مزید علاقمندان این بخش از تاریخ و فرهنگ کشور
پیشکش خواهد گردید.).
احیای مجدد
موزیم کابل.
حفاظت از
ساحات تاریخی و فرهنگی جام ، هرات و بامیان. ( بامیان ؛ تألیف دریا، به
همکاری مرکز اسناد وتوریزم
)
Aachen - RWTH (
پوهنتون
Aachen)
(
جاپان. این رساله به کمک مالی سفارت امریکا در کابل به نشر رسیده است.).
رویهمرفته
احداث مجدد دو مجسمۀ بزرگ بامیان از لحاظ مالی و تخنیکی چیزی نیست که
جهانیان در پهلوی رساندن کمک های اولی و ضروری برای مردم افغانستان ؛ از
عهدۀ آن برآمده نتوانند. حقیقت اینست که اشتراک کنندگان سیمینار فوق الذکر؛
موضوع مشکل مالی و نیازمندی های ضروری و اولیۀ مردم افغانستان را بهانه
ساخته ؛ احداث و اعمار مجدد مجسمه های مذکور را بعلت تاریک بودن آیندۀ
افغانستان و ادامۀ تهدید طالبان بتعویق انداخته بودند. اشتراک کنندگان
سیمینار مذکور در واقع ازحقیقت تلخ نا امنی سرتاسری در کشور و تهدید طالبان
– این دشمنان سوگند خوردۀ ادیان دیگر بخصوص بودیزم و هندویزم که قبل از
ظهور دین مبین اسلام ؛ دین اکثریت مردم افغانستان کنونی یعنی پدران ما را
تشکیل میداد – و از دشمنی طالبان با فرهنگ پربار گذشتۀ این سرزمین و محو
کامل بقایای مادی آن فرهنگ واقف بودند و هستند و با درایتی که داشتند و
دارند این روز های دشوار افغانستان را که طالب حتی در داخل وزارتخانه های
ما در جوار ارگ ریاست جمهوری وزیران ما را میتوانند ترور نمایند پیش بینی
نموده بودند. آنها اکنون میدانند در شرایطی که هنوز در افغانستان دولت
مرکزی قوی با اردو و پولیس نیرومند و با هئیبت ملی که بتواند از سرحدات
افغانستان دفاع و از تخریبات و حملات طالبان و خرابکاران پاکستانی و ایرانی
جلو گیری کند؛ شکل نگرفته است و در شرایط کنونی که مردم این کشور بعلت
مداخلات ایران و پاکستان و تشتت و پراگندگی سیاسی و منقسم شدن به گروه ها و
دسته های مسلح متخاصم گونانگون زبانی ، نژادی ، قومی ، منطقه یی ، مذهبی و
غیره قادر به حفاظت همچو مواریث فرهنگی و تاریخی شان نیستند وهیچ یک از
کشور ها و یا نیروهای خارجی مسؤلیت حفاطت مجسمه های مذکور را بعد از
بازسازی بعهده گرفته و ضمانت کرده نمیتواند؛ بازسازی و احیای مجدد مجسمه
های مذکور هیچ سودی به جز جلب توجۀ دوبارۀ طالبان به این عجوبه های هنری
جهانی ببار نخواهد آورد و این بارطالبان با تبانی به کشور های ایران و
پاکستان که شکوه و عظمت فرهنگ پدران ما را دیده نمیتوانند نه تنها مجسمه
های بازسازی شده را بلکه رواق های بزرگ اطراف آنرا که مجسمه ها در داخل آن
رواق ها کنده شده است ؛ نیز یکجا منفجر خواهند نمود و جهانیان مانند دور
اول از دورنظاره گر و تماشاچی باقی خواهند ماند و بس.
کشور های
متعهد باید منتظر فرصت مناسب و شرایط لازم باشند و زمانی به این کار اقدام
نمایند که مردم و دولت افغانستان ونیز جهانیان در رأس موسسۀ حفظ میراث های
جهانی
(WHC)
یاworld
Heritage Convention)
)
یونسکو ازعهدۀ حفاظت دایمی و علمی مجسمه های باز سازی شدۀ بامیان برآمده
بتوانند.
در شرایط
کنونیکه هنوز خطر تهدید طالبان به شدت و قوت خود باقیست و طالبان پاکستانی
و ایرا نی به کمک خاد و نیرو های مسلح تنظیمی اسلامی مسلط
بر
کشور هر نقطه یی ازافغانستان را که خواسته باشند میتوانند هدف قرار دهند ؛
احیای مجدد و باز سازی مجسمه های بامیان به همان اندازه کار بیهوده و خطر
ناک میباشد که حفریات جدید جاری ساحات نزدیک این مجسمه ها در بامیان است.
خوانندگان
عزیزو گرانقدر ما مطللع اند از آوانیکه هنوز بوی و دود باروت از انفجار
مجسمه های بامیان در ساحه به مشام میرسید و هنوز طالبان بطور کامل از ساحۀ
بامیان عقب نرفته بودند که محترم زمریالی طرزی و همکاران فرانسوی ایشان در
اطراف نزدیک مجسمۀ کوچک بامیان بمنظور کشف مجسمۀ سه صد متری خوابیدۀ بودا ؛
حفریاتی را آغاز نمودند که تا کنون به وقفه ها ادامه داشته است که ایشان
باز عین همان آثار بودایی که به هزار ها اثر مشابۀ آن درگدام های مرطوب زیر
زمینی های موزیم کابل مانند خرمن کچالو گدام گردیده بود و بعلت نبود جای
برای حفاظت علمی و دایمی آن؛ همه شاریده و به کلوخ مبدل گشته بود از زیرخاک
که در آنجا برای تحقیق نسل های بعدی ما محفوظ بوده میتوانست؛ بیرون کشیده
اند. حاصل، نفع و نتیجۀ این حفریات پیش از وقت و تفننی چه بوده است و تا
کنون چند نفر سیاح و یا باصطلاح نویسندۀ مقالۀ فوق ( گردشگر ) از این
حفریات دیدن بعمل آورده و چه مقدار پولی از این بابت به مردم و دولت
افغانستان عاید گردیده است. مطمین باید بود که در اوضاع و حالات جاری و تا
زمانیکه امنیت کامل در افغانستان تأمین نشده است هیچ توریست و سیاح عاقلی
به افغانستان نخواهد آمد و در صورت لزوم با وسایل تخنیکی و تکنالوژی جدید
امروزی به بسیار آسانی میتوان مجسمه های مذکور را در داخل رواق های مربوط
هر کدام ؛ به شکل اصلی آن به نمایش گذاشت.
مردم
ما باید بدانند هر زمانیکه امنیت کامل در کشور تأمین و خطر تهدید طالبان
پاکستانی و ایرانی بکلی دفع گردید و هر وقتیکه دولت و مردم افغانستان از
لحاظ توان مالی و پرسونل علمی و مسلکی قادر به حفاظت و مراقبت علمی و دایمی
مجسمه های بامیان با شند ؛ جهانیان به بسیار آسانی میتوانند مجسمه های
مذکور را بازسازی نمایند و با گذشت هر چه بیشتر زمان فرصت ها و امکانات
بیشتر و خوبتری برای احیای مجدد مجسمه های
مذکورمساعد خواهد شد. مردم ما باید واقعیت های تلخ و مسلم موجود کشور شان
را در هر حال در نظر داشته باشند و بدانند که حفریات جدید بامیان ، پنجۀ
شاۀ در دامنۀ شهدای صالحین کابل و امثال آن بسیار پیش از وقت میباشد
به
جز اینکه آثار گرانبها این یادگار بی نظیر نیاکان ما را که هم اکنون در زیر
خاک از هرگونه تهدید در امان میباشد؛ در معرض تهدید و تخریب قرار میدهد و
به جز اینکه معضلۀ حفاظت و نگهداری آثار مکشوفه و ساحات حفریاتی مذکور درد
سر و باردوش
دولت و موسسۀ حفظ آبدات تاریخی افغانستان گردد هیچگونه حاصل دیگری ببار
آورده نمیتواند . قسمیکه در مقالۀ (یادداشتی برحفریات جاری دربامیان) که در
یکی از شماره های همین سایت وزین کابل ناتهه به نشر رسیده است گفته بودم ؛
بامیان ساحۀ نیست که تازه کشف شده و چیزی در مورد آن گنگ مانده باشد و
همچنان تحقیقات مزید و کافی در مورد عصر بودایی کابل قبلآ بعمل آمده است
که
در شرایط کنونی نیاز به هیچ نوع حفریاتی در افغانستان دیده نمیشود.
در
حال حاضروظایف و مکلفیت های متعددی در برابر باستانشناسان بومی و بین
المللئ و کشور های ذیعلاقه که خواهان خدمت وکمک به فرهنگ و باستانشناسی
افغانستان اند ؛ قرار دارد که به عوض حفریات جدید و احیای مجدد مجسمه های
بامیان باید به آن امور پرداخته شود:
آنچه را
که از قبل درعرصۀ باستانشاسی
در
دسترس داریم اگر بتوانیم بصورت درست و علمی آن غمخواری و مراقبت نماییم
بسیار است. تعداد زیادی از آبدات تاریخی ما
مثل
مینار جام که بیک طرف خم گردیده و امثال آن که در حال افتادن و فروپاشی
قرار دارد به ترمیم ، مرمت و دلسوزی جدی و عاجل نیاز دارد ؛ پیش از آنکه
بکلی از بین بروند باید برای نجات آنها کمک های بین المللی را جلب و اقدام
به کار نماییم . باز نمودن مجدد سرک موتر رو از میان میناره ها یا مصلی های
هرات خطر انهدام مصلی های مذکور را بیشتر ساخته است که باید برای مسدود
کردن آن هرچه زودتر اقدام گردد؛ ساحات زیادی تاریخی ما توسط زورمندان غصب
گردیده که باید از تسلط آنها بیرون آورده شود؛ تربیۀ کدر علمی باستانشناس ،
موزیم دار ، ترمیمکاران مسلکی آبدات تاریخی ؛ ترمیکاران شقوق مختلف آثار
تاریخی که کمبود آنها کاملآ مشهود است در صدر اولویت ها باید قرار بگیرد؛
محترم زمریالی طرزی بجای مصروف شدن در حفریات پیش از و قت و بی لزوم جدید
بامیان به ترجمۀ کتب مهم باستانشناسی که بوسیلۀ فرانسویان به زبان فرانسوی
نگاشته شده است مشغول گردند تا نسل جوان و مردم ما از محتوای آن کتب ارزنده
مستفید شوند؛ احداث یک موزیم علمی جدید با دیپوهای لازم مجهز و علمی در حال
حاضر کم از کم تنها در شهر کابل اشد ضرورت است. تعمیر فعلی موزیم کابل
عمارت بلدیه یا شاروالی عصر شاه امان الله خان در کابل بود که به منظور
موزیم احداث نشده است.
جدار کبیر
یعنی پرتگاه یا نشیب عمودی کوه که مجسمه های بزرگ با مغاره ها و غیره
ملحقات ساختمانی و تزیینی معابد بودایی بامیان درآن کنده شده است از سنگ
کانگلومیرات میباشد که چهل سال قبل به اثر درز های عمیقی که در آن بوجود
آمده بود آب به سر و تنۀ مجسه ها میریخت. دولت وقت افغانستان از بودجۀ
انکشافی خویش به کمک فنی و مسلکی هند و انستیتوت باستانشناسی و حفظ آبدات
تاریخی افغانستان برای جلو گبری از ریزش آب و تخریبات ناشی از آن اقدام
نمود و هزاران خریطه سمنت را بشکل دوغ آب سمنت در درز های مذکور انداخت تا
درز های مذکور را پر نماید. جدار کبیر بامیان در حال حاضر نسبت به سابق به
اثر انفجار و گذشت سی سال دیگر بیشتر آسیب پذیر شده ؛ لازم است تا در
استحکام هرچه بیشتر رواق های مجسمه های بزرگ مذکور کوشید ، از تخریبات و
فرسایش بیشتر مغاره ها و مخصوصآ فرسک ها ( نقوش دیواری ) مغاره ها و رواق
ها ( اگر باقی مانده باشد ) با استعمال ادویۀ لازم مورد نیاز محافظت و
مراقبت بعمل آورد.
طالبان با
انفجار دادن مجسمه های بامیان شهرت و آوازۀ مجسمه های مذکور را جهانی ساخته
و به اهمیت و ارزش آن دو مجسمه بیشتر از پیش افزوده اند.
در نبشتۀ
مذکور ( نگرانی از ابهام...) از سیمای زنانۀ مجسمۀ بودای 38 متری و سیمای
مردانۀ مجسمۀ 55 متری نیزسخن گفته شده است که از لحاظ مطالعات باستانشناسی
درست نیست . گوتامابودا همواره در چهرۀ بودا ویا بودیستوا ( شهزاده یی قبل
از رسیدن بمقام بودایی ) نشان داده شده است و همه میدانیم که وی
یک
مرد بود. مجسمۀ بودای کوچک 38 متری از لحاظ زمانی
کرونولوژیک ؛ ابتدا یا اول ؛ با یک اندام بی نتاسب ولی مجسمۀ بزرگ بعدها با
تناسب بسیار عالی ساخته شده است که هر دو مجسمۀ یک بودا میباشد. زن و مردی
مطرح نیست. رجوع شود به عکس های نمره 1-2 -3 -4 – 5 و 6 . در عکس ها و
رسامی مذکور دیده میشود که چهرۀ بودا در
مجسمه ها نشان داده نشده
و
قراریکه معلوم است این قسمت از چهرۀ بودا در هر دو مجسمۀ مذکور با نقابی که
از فلزات و جواهرات قیمتی ساخته شده بود پوشانیده می شد که نقاب های مذکور
در همان اوایل از میان برداشته شده و از بین رفته است.
پایان
عکس نمره 1
: مجسمۀ 38 متری بودای بامیان بعد از ترمیم توسط ترمیم کاران هندی و قبل از
انفجار.
عکس نمره 2
: مجسمۀ 55 متری بودای بامیان قبل از انفجار.
عکس نمره 3
: مجسمه های 38 و 55 متری بودای بامیان که در حوالی سالهای 1836 م. توسط
چارلس مأسون باستانشناس بریتانوی که در جمع عساکر هند بریتانوی وارد
افغانستان گردیده بود رسامی شده است
عکس نمره 4
: تیم ترمیم کاران جاپانی که در رواق مجسمۀ 55 متری بودای بامیان مصروف کار
اند تا رواق مجسمۀ مذکور را که به اثر انفجار طالبان آسیب پذیر گردیده است
استحکام بخشند. از سال 2002 م. بدینسو یک پروژۀ بین المللی در رابطه باحفظ
و نگهداری میراث های فرهنگی جهانی (World
Cultural Heritage (افغانستان
در هم آهنگی با
فعالیت های یونسکو از طریق صندوق مشترک یونسکو – جاپان روی دست گرفته شده
است.
عکس نمره
5:
تیم ترمیم کاران جاپانی که در رواق مجسمۀ 38 متری بودای بامیان مصروف کار
اند تا رواق مجسمۀ مذکور را که به اثر انفجار طالبان آسیب پذیر گردیده است
استحکام بخشند.
عکس نمره 6
: نگارنده نفر اول از راست در مقابل مجسمۀ 55متری بودای بامیان در سال 1354
ش.
|
