تعصب که کلمه ی عربی است، در لغت معنی سخت گرفتن و سختگیری، حمایت کردن ، جانبداری کردن رامیدهد.

تعصب هم مثل لغات وکلمات بیشمار دیگری، در وقت استفاده معنی دقیقتر پیدا میکند. منظور وهدف مشخصتر را ارایه میدارد. اگرمعنایی را که میخواهد دریک جمله ویا درنوشتۀ معینی برساند، خوب درک نشود ،تنها معنی لغوی آن میتواند مثبت ویا منفی تلقی شود. همچنان نزد مردمان مخالف بر اساس بینش وطرزفکر شان میتواند متفاوت باشد.

در بین روشنفکران ما وقتی گفته میشود که فلانی بسیار آدم متعصبی است، منظور این است که آن شخص در موقف و موضع خود چنان سخنگیر و محکم است که به دیگران احترام ندارد. تعصب را با این مفهوم همه روزه میتوان در اجتماع دید وشناخت. وطن ما اقسام وانواع تعصبات را دارا است. برای پیدا نمودن آنها که با صفت منفی شناخته میشوند، هر روز میتوان به هر طرف نگاه کرد.

نکوهش تعصب در ادبیات فارسی ما جای بلندی دارد. چند مثال را با این آرزو آورده ایم که وطن ما از سختگیری های متعصبانه فاصله بگیرد :

تعصب شـوم

ازنظر شیخ عطار:

ای  گر فتار تـعـصب  مانده  ای               دایمآ دربغض ودرحب مانده ای

گرتولاف ازعقل وازلب میز نی              پس چرا دم  از تـعـصب  میزنی

***

درتعـصب  می زند  جان  تو جـوش       مـرتصا راجان نبود چنین خموش

***

مولانای بلخی :

این جهان همچون درخت است ای غلام       مابراوچون میوه های نـیم  خام

سـخـت  گـیرد  خـامهـا مـر  شـاخ  را       زانکه در خـامی نشـاید کاخ  را

چـون بـپـخت وگـشت شیـرین لب گزان     سست گیرد شاخها را بعد از آن

سخـتگیـری  و تـعـصب  خـامی  اسـت      تاجنینی کارت خون آشامی است

***

در قرآن مجید کلام مشهوری آمده است که رهنمای خوبی برای دوری از تعصب است :

« لکم دینکم ولی دینی » 

« شما با کیش خود ومن با کیش خودم »

***

جامی:

از درون ، رنگ تـعـصب  بـزدای        بـهـر  خرد ، راه تامـل  بکشـای

***

ملک الشعرا بهار

میکنی بیچاره مادربه چندین جاعروس    وزتعصب،تیغ برروی برادرمیکشی

((|))((|))((|))((|))((|))((|))