واینک با صمیمت و خلوص حرفهای و سخن های کوتاه از زندگانی هنریم خدمت تقدیم میدارم.

درسال (1314ش. - 1935 ع) درگذر شوربازارکابل تولد شده ام .

در مکتب ابتدایی نمره اول تا صنف 4درس خواندم. بعد به مکتب غازی رفتم. از آنجا  بعد از صنف 9 در مکتب تجارت داخل درس شدم.

در سال 1965 با استفاده ازیک  بورس تحصیلی از طرف وزارت مطبوعات درشق موسیقی به یوگوسلاویا رفتم.

از طفولیت به موسیقی علاقمند بودم .برادرم مرحوم محمدابراهیم نسیم مشوقم بود. روحش شاد باشد. از او چیزهای زیادی را یادگرفتم . یادم میاید که تقربیا ً درسن 6 ساله بودم که به موسیقی علاقمند شده بودم.

در صحنۀ بلدیۀ گروپی منظم شده بود که در آن استاد افندی پیانونواز، استاد ننگیالی ترومپت نواز بودند، استاد سرمست ماندولین مینواخت. استاد نوشاد اکوردیون نواز بود و یونس (یکی ازنواسه های استاد قاسم بزرگ مرحوم)، طبله نواز آن گروپ بود. گروپ هفتۀ 4 بار در روزهای پنجشنبه وجمعه (2 بار) وشنبه مشغول ساز و آواز بود. پیش ازینکه درامه یا انترکت شروع شود، اول با صدای دهل و سرنی که در حقیقت یک نوع اعلان بود، توجه مردم به صحنه جلب میشد.

از خواننده های صحنه نام میبرم: من حسین ارمان، .عبدالرحیم ساربان، محمد ابراهیم نسیم و امین آشفته در وقفه های درام و انترکت که پرده کشیده میشدآوازخوانی میکردیم تا مردم خسته نشوند .

ساعت 5 عصردرام شروع میشد. استاد افندی ساعت 4 میامد. پیانو مینواخت. من نیز یک ساعت وقتتر میامدم ونزد او می نشستم. افندی انسان بسیار جالب و روزگار دیده بود. خاطره های خود را از او وقصه های را که برای من کرده است، در آینده بخیر نشر میکنم. او آهنگ های جالبی برای ما میساخت.  مثلا ًآهنگ " سرشب تا سحر در بین جنگل"، را برای ساربان و برای من " دونرگست مست ناز است لیلا" را او ساخته است.

در قسمت درامه ها این اشخاص حصه داشتند:

استاد یوسف کهزاد، مقدس نگاه درامه نویس واکتور . وزیرمحمد نگهت، محمد ابراهیم نسیم، حمید جلیا رشید جلیا (به حیث مدیر جلیا)،اکرم نقاش، یوسف بهروز، ستار بیچاره، محمد نسیم اسیر، .ولی لطیفی،  تواب لطیفی درامه نویس واکتور.

من و ساربان هم بیت میخواندیم وهم هنرپیشه بودیم . معاون مدیریت را ساحر هروی عهده داربود.

حالا که به گذشته ها فکر میکنم، مشکلات وبدبینی ها در برابر هنرمندان هیچ فراموشم نمیشود. مشکلات زیادی وجود داشت. اول این را بگویم که ما را به نام مسخرۀ صحنه یاد میکردند و سازنده ( با لحن ازاردهنده اش) میگفتند. اگر کدام گفت وگو ومسأله یی با ما رخ میداد این گپ که : سرت اگر در اسمان باشد پایت در ریسمان است، که حتماً سر زبان میامد. یا اینکه برو تو که سازنده هستی !

این نوع برخورد تنها از طرف مردم عوام و نافهیمده ها نبود، فهیمده ها وتحصیلکرده ها هم چنین میگفتند. چند مثال میاورم:

وقت پایان کورس یا مکتب احتیاط بود، مطابق رسم،هرکس به اندازه که دلش میخواست یا داوطلبانه چند چند افغانی از جیب خود بیرون میاورد و برای عسکرهایی که ترخیص میشدند اما پول کرایۀ خود را نداشتند، کمک میکرد. مامور صاحب وزارت خارجه یک "شانزده پولی ".داد با عادت شوخیی که هنوز هم دارم، بطرفش روی خود را دور داده گفتم: یک پیسه دادی؟. بسیار قهر شد وبا عصبانیت گفت: تویک سازنده استی و الله اگرمجبوری عسکری نشستن در پهلوی همدیگر نمی بود، ننگ میکردم درپهلویت بنشینم.

دستم را بردم طرف جک چای که سرش چپه کنم، اما دوستی دستم را گرفت ومانع شد.او یک آدم عادی نبود، تحصیل کرده  بود وقتی پیش منورین کشورما این ذهنیت وجود داشت، آدم میتواند بقیه مردم واطراف وطن را فکر کند که مقابل آواز خوان چه ذهنیتی داشتند. فکر میکنم همه هنرمندان درین قسمت خاطره های دارند که حکایت از مشکلات آنوقت هادارد.

مثال دیگر: یکروز در بین مصاحبۀ رادیویی از خدمات و زحتهای خوانندگان و نوازندگان خرابات یاد کردم. گفتم که باید بسیار احترام شوند و قدر شان را خوب بفهمیم که بیرق هنر موسیقی وطن ما را بلند کردند .

فردای یا پس فردای مصاحبه مرحوم استاد شیدا را در رادیو دیدم . بغل خود را بازکرد و رویم را بوسید. گفت :

" آرمان، می فهمی که بخدا درعروسی ها رفته ایم و برایشان ساز کرده و مجلس شان را گرم کرده ایم اما چه ها که ندیده ایم. استاد ادامه داد وگفت که، هر قسم توهین وپیشامدهای بد و زشت را دیده ایم. روزی شده که پسر صاحب مجلس عروسی در پهلوی تخت سازنده ها ایستاده شده، پدرش با غالمغال او را دور کرده و گفته که فلان وبهمان از پیش سازنده ها پس شو!"

اما من مایوس نشدم، حتی فرزندانم را بسوی موسیقی تشویق کردم. بالاخره باید آدم قبول کند که مثل هر نوآوری هنر موسیقی هم با عادات وسنن سابقه روبروی میشود. ولی هنرمند باید راه خودش را پیش بگیرد. همان پشتکار هنرمندان وطن بود که پسان ها یک عالم تغییرات بوجود آمد.

یک مسأله دیگر هم بود. وقتی وزارت مطبوعات بورس هایی را برای تحصیل موسیقی اختصاص داد، کسی حاضر نمیشد که برای تحصیل موسیقی به خارج برود. من از بورسی استفاده کردم که به یوگوسلاویا بود. درسال 1965 آنجا.مسافرت کردم.

در بازگشت اولین آهنگی را که با گیتار خواندم،آهنگ دست از طلب ندارم . . . است که خوش مرحوم احمدظاهر نیز آمد وگفت که آن را من نیز میخوانم.

پیشتر از مشکلاتی که سر راه ما بود یاد کردم، پسان ها که تأسیس مکتب موسیقی مطرح شد، باز هم در مکتب موسیقی مردم اولادهای خود را نیاوردند. برای اینکه مکتب موسیقی از بین نرود و باید تحصیل درست موسیقی در کشور جای پیدا کند، ما یک عده اولادهای خود را بردیم. محترم وهاب مددی، سرمست، ننگیالی، من، اسمعیل خان اعظمی، نوشاد، عبدالرحیم ناله فرزندان را خودرا شامل مکتب موسیقی کردند .

من پیشنهاد کردم که بسوی خراباتیان عزیز مراجعه نماییم که خوشبختانه نتیجه داد. یکی از خراباتی های بزرگوار استاد لالا کبیر دلربا نواز، دختر خود را داخل مکتب موسیقی کرد.

ولی طوریکه همواره گفته ام، ما را در شگفه ژاله زد . بهرحال دو دوره را برای تحصیل روان کردیم که جای ما را بگیرند .

وبالاخره دربدری وسرگردانی و مهاجرت شروع شد. وآن هم در ایامی که فلک موی سفید را به نقد جوانی برای ما هدیه کرده بود. به خیل مهاجرین پیوستم . آمدم سوئیس.

وقتی به سوئیس آمدم وپناهندگی دادم، پولیس پرسان کرد که چرا سویس آمدی ؟ گفتم که توفان شد ازین شاخه گرفتم . بعد گفتم که نزد خانمم و دخترم که پیشتر ها اینجا آمده اند، آمده ام .

خوش وقت هستم که فرزندانم خالد آرمان ومشعل آرمان در سوئیس در رشتۀ موسیقی سمت استادی دارند. آرزویم این است که موسیقی ما رشد نماید ساز های اصیل و موسیقی ما که با آلات خود ما معرفی شده است، از بین نرود. من درین قسمت بسیار زیاد نگران ودر تشویش هستم. برای رفع این تشویش است که در همین کشورهای غربی هم کوشش می کنیم که الات وسازهای ما که اصیل اند فراموش نشوند و شناخته شوند. امروز بسیاری از جوانان و هنرمندان دیگری کار خود را با آرگن آسان میکنند. اما اگر این وضع ادامه پیدا کند، شک ندارم که یکروز اثری از موسیقی والات خود ما نخواهدبود . با کار " اسامبل د کابل" عایدی بدست ما نمیاید. اما همان نیت پاک نگهداری موسیقی وطن را هدف قرار داده ایم. نباید فکر شود که خدا نکرده تنگ نظری میکنم ویا مخالف آلات موسیقی غربی هستیم. قطعا ًاینطور نیست.

در خاتمه اگر درسخنان بالا که بسیار بصورت خلاص گفته ام، نام ویا نامهایی فراموشم شده باشد، عفو خواسته در اینده آن را اصلاح میکنم.

حسین آرمان