پیش درآمد

اکثرهموطنان گرامی و به خصوص آنانی که به هنر موسیقی علاقندی دارند، هرکدام به نوبۀ خویش تعریفی در زمینه موسیقی داشته و دارند، شاید بعضی ها به این نظر باشند که موسیقی اصلا تعریفی ندارد ویا بهتر گفته شود پدیدۀ یست که به تعریف نمی گنجد زیرا اگر موسیقی را تعریف کنیم بسیاری از ابعاد گستردۀ خود را از دست میدهد. تعدادی هم می گویند موسیقی صدای خوش و دلپذیریی است که به دل انسان چنگ می زند.

 اکثریت به این عقیده هستند که ، موسیقی غذ ای روح است .

 اما استاد محمد حسین سراهنگ سرتاج موسیقی افغانستان، موسیقی را چنین تعریف میکند:

 «موسیقی علمیست که آلات ونغمات، درازی وکوتاهی، رقت و غظلت، شدت وخفت ، وثقل و توافق و تناظر آواز را بیان میکند. یابه عبارت متخصرتر موسیقی علم ساز و آواز است . » (1)

دربارۀ پیدایش موسیقی که درکدام قرن ویا درکجا نظم گرفت ویابرای بار اول آواز موسیقی چگونه ودرکجا شنیده شده است، معلومالت دقیقی در دست نیست. چنانچــــه تحقیقات مردم شناسی گویای آن است که انسانها در هرجای که زیست نموده اند، با موسیقی بلدیت داشته و هرانسان به شکلی از اشکال آوازی کشیده ویا آوازو طرزی را با خویش زمزمه کرده است .

درزمینه تاریخ موسیقی استادان وهنرمندان و دانشمندان افغانستان، آثار گران بهایی دارند که میتوان از کتاب « سرکذشت مــــوسیقی معاصر افغانستان » نوشتۀ استاد عبدالوهاب مددی ، « قانون طرب » تألیف استاد محمد حسین سراهنگ ، ونوشته ها مقالــه هـــــای متعددی از داکتر عنایت الله شهرانی نام برد.

 نظر به شواهد تاریخی که دانشمندان ما نیز در آثارخویش یاد آوری نموده اند، موسیقی در زمان آریانای کهن، خراسان ،ودرعصر « ویدی » و « اوستا » وجود داشته « نــَی » و « سرود » را قدیمترین آلات مــــــوسیقی افغانستان می شمارند.

موسیقی درافغانستان فراز و نشیب متعددی را پشت سر گذاشته است .برخی از انسانها، زمانی آنرا حرام خوانده مانع فعالیت های هنری هنرمندان شدند. گاهی موسیقی به دربارشاهان راه یافته مورد تقدیر قرار گرفته است؛ وزمانی هم از همه مهمتر که در هم جوشی با عرفان، با گسترده ترین ابعادش تجلی کرد که تا امروز نیز مانده گار است .

تا جایی که معلوماتی در بارۀ خرابات یا بزرگترین مکتب موسیقی درافغانستان در دست است، این گذردر عهد پادشاهی تیمورشاه اعمار گردیده و تعداد معدود از آواز خوانان درآن جای داده شدند. زمانیکه امیرشیرعلی خان به هند برتانوی سفرکرد در موقع بازگش به سوی افغانستان، تعدادی ازهنرمندان هندی با وی به کابل آمدند که نخست دربالاحصارکابل وبعد ها در کوچۀ خرابات یا کوچه خواجه خوردک کابل مسکن گزین شدند.

خرابات با داشتن خانه های گلی ونمناک، کوچه و پس کوچه های تنگ و تاریک، نخستین مکتب موسیقی افغانستان به شمار می رود. ماهرزمانی که بخواهیم در زمینۀ مکتب موسیقی ویا موسیقی درافغانستان ویا در باره معرفی و زنده گی نامه هنر مندان و استادان مسلکی موسیقی و اهل طرب چیزهایی بنویسم؛ ویا از آنها یاد واره یی داشته باشیم، نمیتوانیم نام گذر خرابات ویا خواجه خوردک کابل را از یاد ببریم . زیرا نام خرابات با موسیقی افغانستان سخت گره خورده است. این گذرِ مرطوب ، تنگ و تاریک ، منزلگۀ پرورش اهل طرب، سازوسرود، هنر و هنر مندان کشور ما می باشد.

 ساکنین این دیار با زمزمه های روح پرور وسرود های شادی آفرین شان سالیان متمادی سکوتهای مردم مارا لبریزاز فریاد های خوشی و شادی وسرشار از سرور فراموش نا شدنی ساخته اند .

هنرمندان چیره دست واستادان ممتازی چون استاد محمد قاسم افغان ، استاد محمد حسین سراهنک ( بــابــای موسیقی افغانستان) ، استادچاچه محمود چشتی ( پدر استاد هاشم ) استاد نتو ، استاد نبی گل ، استاد رحیم گل، استاد رحیم بخش، استاد شیدا، استاد محمد هاشم ، استاد محمد عمر، و دیگران از آنجای سر برآ اورده اند.

این هنر مندان ممتاز و گل های سرسبد موسیقی افغانستان، مربی دلسوز وغمخوار برای شاگردان خویش بودند. هرکدام در رشتۀ آوازخوانی، تک نوازی، غزل سرایی و کلاسیک به تدریس شاگردان می پرداختند.

 جناب بزرگوار عبدالوهاب مددی، در کتاب « سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان »، استاد قاسم افغان، استاد غلام حسین، استاد نبی گل و استاد محمد حسین سراهنگ را ستونهای چهارگانه موسیقی معاصر افغانستان دانسته چنین مینویسد :

این چهار استاد بزرگ وتوانا، در بخشی ازبخش های موسیقی متداولۀ عصر ما تخصص ومهارت منحصر به فردی داشته اند . هرچند دیگراینان درمیان ما نیستند،اما نام هریک شان در راس یک سبک هنری خاص ثبت تاریخ موسیقی کشور ما شده است .« 2 »

به این دلیل بهتر آن خواهد بود که درصفحات آینده، هر یکی ازاین هنرمندان نامور کشور را به صورت جدا گانه معرفی نماییم. گرچه این کارباید توسط صاحبنظران و دست اندرکاران موسیقی و دانشمندانی که از موسیقی آگاهی کامل دارند صورت بگیرد، اما من، منحیث یکی از علاقمندان موسیقی افغانستان و بنابر تجربۀ کار هفده ساله در رادیو وتلویزیون افغانستان وهم بدلیل داشتن تماس وخاطره هایی که از هنرمندان محبوب دارم و همچنان با تجارب نشرات چندین ساله تلویزیون وفصلنامه رنگین، برآن شدم که به قدر توان مطالبی رابنویسم .

 امید وارم اهل خبره در تکمیل و تداوم این موضوع همکاری نمایند .

 رویکرد ها :

 1ـــ قانون طرب. تالیف استاد محمد حسین سراهنگ

 2 ــ سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان . نوشته جناب عبدالوهاب مددی.