به نقل از مسئولین ترکمنستان، اسوشتد پرس یک هفته قبل از امضای موافقت نامه نهایی انتقال گاز طبیعی ترکمنستان که قرار است در اخیر ماه می سال جاری بین ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هندوستان (تاپی) صورت بگیرد خبر داد.
پروژه انتقال پایپ لاین گاز بنابر تفاوت های جوانب موافقت نامه پیرامون فیس حق العبور یا ترانزیت و قیمت گاز از دیر زمانی بدینسو در حالت تعلیق قرار داشت. البته این تعلیق موضوع جدیدی نیست. پیشینه تاریخی آن به سال های ۱۹۹۰ می رسد که قرار بود انتقال پایپ لاین گاز از بحیره خزر به هندوستان از مسیر افغانستان و پاکستان امتداد یابد، ولی بحران و مشکلات امنیتی در افغانستان کار این پروژه را الی سقوط نظام طالبان در حالت تاخیر قرار داد.
این پایپ لاین به طول ۱۶۰۰ کیلومتر (۷۳۵ کیلومتر آن در مسیر افغانستان می باشد) از ذخیره گاز دولت آباد در جنوب ترکمنستان آغاز و در امتداد شاهراه هرات و کندهار الی کویته و ملتان پاکستان ادامه می یابد. این خط پایپ لاین در شهر فضیلکا که یک شهر بندری بین هند و پاکستان می باشد می انجامد.
جواد عمر، سخنگوی وزارت معادن اخیراً گفت که مطالعات تخنیکی این پروژه در سال ۲۰۱۲ آغاز شده و تا سال ۲۰۱۴ به پایه اکمال خواهد رسید. وی افزود که احداث این پایپ لاین الی سال ۲۰۱۶ نهایی خواهد شد.
به نقل از ژورنال امنیت انرژی، سالانه مقدار ۳۳ ملیارد متر مکعب گاز طبیعی از طریق این پایپ لاین انتقال خواهد یافت که از جمله ۳ ملیارد متر مکعب آن برای استقاده افغانستان تخصیص داده شده است در حالیکه سهم پاکستان و هندوستان هریک ۱۵ - ۱۵ ملیارد متر مکعب در نظر گرفته شده است.

فواید این پروژه:
بر اساس مطالعات بانک انکشاف آسیاسی که در سال ۲۰۰۸ تجدید شده است، هزینه اعمار این پایپ لاین بالغ بر ۷.۶ ملیارد دالر امریکایی می گردد که تمویل این هزینه را بانک انکشاف آسیایی مورد بررسی و ملاحظه قرار خواهد داد. ولی، خبرگذاری دان می گوید که تا حال هیچ مرجعی برای تمویل هزینه های این پایپ لاین حاضر نشده است و هیچ یک از سازمان های دخیل در این پروژه نیز اظهار آمادگی غرض تمویل آن را ننموده اند.
مرکز مطالعات پالیسی های بدیل کانادا (سی سی پی ای) اخیراً گزارشی را تهیه نموده است که طبق آن این پایپ لاین زمینه دسترسی برای انرژی را برای افغانستان فراهم خواهد نمود که در انکشاف و رشد اقتصادی کشور نقش به سزایی را ایفا می نماید. در صورت مؤفقیت، این بزرگ ترین پروژه انکشافیی خواهد بود که افغانستان تا کنون شاهد بوده است. اسوشیتد پرس به نقل از رییس جمهور ترکمنستان می گوید که فیس حق العبور این پایپ لاین سالانه بیش تر از یک ملیارد دالر عاید را برای افغانستان خلق می کند یعنی عایدی که شش در صد مجموع تولیدات داخلی کشور را که فعلا بر اساس آمار احصاییه مرکزی بالغ بر ۱۶.۳ ملیارد دالر است تشکیل خواهد داد.
رییس جمهور کرزی نیز گفت که این پایپ لاین زمینه اشتغال برای ۵۰ هزار تن از افغان های ما را نیز فراهم خواهد ساخت. این رقم فعلاً ۱۵ در صد مجموع سطح اشتغال کارمندان دولت را که بر اساس آمار ریاست احصاییه مرکزی بیش تر از سه صد هزار تن می باشند تشکیل می دهد.
یکی از فواید دیگر این پایپ لاین این است که ایالات متحده امریکا نیز از حامیان این پروژه می باشد. خبرگذاری پاکستان دفینس اخیرآ از تهدید وضع تعذیرات امریکا بالای پاکستان در صورتیکه پاکستان از انتقال گاز از ایران به کشورش ابا نورزد خبر داد. همچنان قیمت انتقال گاز پایپ لاین ترکمنستان نسبت به گاز ایران ۸ در صد پایین تر می باشد که برای کشورهای ذیدخل (پاکستان و هندوستان) که فرصت انتقال گاز ایران را نیز دارا اند بهتر خواهد بود.
براساس گزارش سی اف سی، این پروژه برای هرچهار کشور ذیدخل منافع آور بوده و زمنیه همکاری منطقوی را فراهم می سازد. ترکمنستان از طریق این پروژه می تواند مسیر صاداراتی خود را علاوه بر روسیه به سایر کشورها نیز باز سازد. پاکستان و هندوستان با استفاده از این گاز می توانند قسمت زیاد ضروریات انرژی خود را مرفوع سازند. علاوتاً انتقال پایپ لاین گاز در پاکستان زمینه اشتغال را نیز فراهم خواهد ساخت.

خطرات و چالش ها:
پایپ لاین گاز ترکمنستان باوجود منافع برای تمام جناح های طرف خطرات و چالش هایی را نیز همراه است. این چالش ها شامل خطرات امنیتی در ساحات افغانستان و پاکستان که گفته می شود خطرناک ترین ساحات خط پایپ لاین را تشکیل می دهد می باشد.
ژورنال امنیت انرژی اضافه می کند که اردوی ملی افغانستان چالش های فراوانی را در قبال تامین امنیت این پایپ لاین مواجه خواهند شد. براساس گزارش طلوع نیوز، زمانیکه پایپ لاین از طرف پارلمان افغانستان رسما منظور گردید، مقامات رسمی حکومت افغانستان پیشنهاد کردند که برای حفظ امنیت این پایپ لاین به ۷ هزار نیروی امنیتی ضرورت است. پاکستان نیز در مورد امنیت پایپ لاین ابراز نگرانی نموده است. به قول خبرگذاری نیوز که یک مرجع خبری پاکستانی می باشد، وضعیت امنیتی افغانستان امکانات عملی کردن انتقال این پایپ لاین را به مخاطره انداخته است و از اینروست که پاکستان و هندوستان پایپ لاین گاز ایران-پاکستان-هندوستان یا آی پی آی را به عنوان بدیل مدنظر گرفته اند.
علی الرغم وضع تعذیرات امریکا بالای ایران، پاکستان هنوز هم متعهد به دوام تلاش خود در امر تحقق انتقال پایپ لاین گاز ایران بوده است. اخیراً رییس جمهور پاکستان طی دیداری با معاون رییس جمهور ایران گفت: "تعهد پاکستان در تکمیل سریع پایپ لاین گاز ایران-پاکستان غرض رفع ضروریات روزافزون انرژی کشور ثابت خواهد بود".
از سوی دیگر ایران نیز در تلاش است تا مانع پروژه پایپ لاین گاز ترکمنستان گردد. حمیدالله فاروقی استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه کابل طی کنفرانسی خبری که از طرف مرکز مطالعات ستراتیژیک منطقوی افغانستان در ماه اپریل در کابل تدویر یافته بود گفت که پروژه انتقال گاز از مدت ۲۰ سال بدینسو مطرح بوده است، اما مداخلات کشور های همسایه و مشکلات امنیتی مانع انکشاف این روند شده است. به قول وی ایران رقیب اصلی افغانستان در این پروژه می باشد و سعی دارد تا خط پایپ لاین گاز را از مسیر کشور خود انتقال دهد.
تعذیرات امریکا بالای ایران و هم قیمت پایین گاز ترکمنستان می تواند فرصت های خوبی برای تحقق خط پایپ لاین گاز ترکمنستان باشد. ولی خطرات و چالش های امنیتی از سوی دیگر می توانند تهدیدی برای این پروژه محسوب شودند. بنابرین، دولت افغانستان و هم پیمانان آن به ویژه امریکا که حامی این پروژه نیز می باشد باید هرچه عاجل در قسمت تامین امنیت این پروژه برای هندوستان و به ویژه پاکستان اطمینان دهند، در غیرآن فرصتی را که افغانستان برای سال ها انتظار آن را کشیده است ممکن دوباره به دست نیاورد به ویژه زمانی که خروج نیروهای خارجی دارد آرام آرام نزدیک و نزدیکتر می شود و نگرانی های امنیتی نیز بیش تر.