توماس ترانسترومر

برندهٔ جایزه نوبل سال 2011 در ادبیات

حامد علی پور 

به ادامهٔ معرفی برندگان جایزه نوبل در ادبیات که در شماره های قبلی به آن پرداختیم، درین شماره به معرفی توماس ترانسترومر، برندهٔ جایزه نوبل در سال 2011 می پردازیم. همانطوریکه در اولین ترجمه درین مورد ذکر کرده بودم، مراسم هدیهٔ جایزه نوبل در اوایل ماه دسامبر هر سال صورت می گیرد. من با معرفی مختصری از زندگی و آثار ایشان که از منابع مختلف جمع آوری کرده ام، وعده می دهم که در آیندهٔ نزدیک به برگردانی سخنرانی ایشان هم دست خواهم یازید. فهرست آثار ایشان را که در آخر این نوشته ملاحظه می کنید، عمداً در زبان های اصلی گذاشته ام تا خوانندگانی که به این زبان ها آشنایی دارند به ذوق خودشان آن آثار را بجویند و بیابند.

در مورد این بزرگوار، ملعومات بسیار در شبکه انترنت وجود دارد. در زبان فارسی یک معرفی کوتاه در سایت ویکیپیدیا است که خوانندگان می توانند به آن مراجعه کنند. در آخر آن مقاله پیوست (link) های دیگری وجود دارد که خواننده را به این نویسنده آشناتر خواهد ساخت. به نقل از چند خبر، تا به حال بعضی از آثار ایشان توسط مترجمین ایرانی به فارسی ترجمه شده است و چندین آثار ایشان در آینده به فارسی ترجمه خواهد شد.  در این لینک می توانید شعری از توماس ترانسترومر را به ترجمهٔ فارسی بشنوید. در شروع این "پادکست" شعر شاعر دیگری پخش شده است و در دقیقهٔ نهم شعر توماس ترانسترومر شروع می شود.

توماس ترانسترومر به تاریخ 15 اپریل سال 1931 در شهر ستاکولهم به دنیا آمد. مادرش هلمی نام داشت و معلم مکتب بود. پدرش گوستا نام داشت و به شغل خبرنگاری می گماشت. ترانسترومر در دانشگاه ستاکولهم به تحصیل در رشته تاریخ ادبیات و شعر و تاریخ دین و روانشناسی پرداخت. در سال 1956 از دانشگاه فارغ شد و در سال 1957 به سمت یک استاد همکار (اسیستانت) در دانشگاه سایکومتریک ستاکولهم به کار پرداخت. در سال بعدی با مونیکا بلاد ازدواج کرد. در میان سالهای 1960 و 1966 او در یک مرکز بهبودی برای نوجوانان به نام روکستانا به حیث روانشناس به کار پرداخت. در سال 1980 در انستیتوت کارگری در شهر واستیراس به کار گماشت. ترانسترومر در سال 1990 سکته قلبی کرد که در اثر آن تا حدود زیادی قدرت تکلم خود را از دست داد.

او برای مدتی در مجله ها و اخبار های متعددی اشعار خود را به نشر می رساند تا اینکه در سال 1954 مجموعهٔ شعری خود را به نام "هفده شعر" به نشر رسانید که یکی از بهترین آثار آن دهه شمرده شد. در اشعار او علاقمندی به طبیعت و موسیقی خوانده می شد که بعداً این عشق و علاقه در ساحات دیگر زندگی اش نیز رخنه کرد. او در سال 1958 کتاب "رازها"، در سال 1962 کتاب "بهشت نیمه تمام"، و در سال 1966 منتخب اشعار خود را به نام "پنجره ها و سنگ ها" به نشر رسانید. او با نشر این آثار جایگاه خودش را به عنوان یکی از بهترین شاعران نسل خود در انظار خوانندگان و منتقدین به اثبات رساند.

کتاب "بالتیک" که در سال 1975 به نشر رسیده است صحنه های پراکندهٔ از زندگی او را در مجمع الجزایر استاکهلم به نوشتار می گیرد. ترانسترومر در دوران کودکی خود در تابستانها درین شهر که خانهٔ پدرکلان او در آن واقع شده بود می آمد. خاطرات او از دوران کودکی و نوجوانی در دهه های 30 و 40 در کتاب خاطراتش به نام "خاطرات به من نگاه می کنند" به نشر رسیده است.

ترانسترومر دردههٔ شصت میلادی توسط رابرت بلای به خوانندگان انگلیسی زبان در امریکا معرفی شد. بعد از آن، اشعار او در سطح جهانی شهرت پیدا کرد. اشعار او تا به حال به بیش از شصت زبان ترجمه شده است. ترانسترومر غالباً ترجمهٔ اشعار خود را به زبانهای دیگر انجام می دهد. یکی از مجموعه اشعار او به نام "تفسیرها" در سال 1999 به نشر  رسیده است.

آنچه در پی می آید فهرست آثار ایشان به زبان های مختلف است.  امیدوارم خوانندگانی که به این زبان ها آشنایی دارند به یکی ازین آثار دسترسی پیدا کنند و این رشته را که بنده باز کرده ام به پیش ببرند و به آگاهی جویندگان شعر جهانی بپردازند.  به این امید.

 

آثار به سویدنی

Poetry collections

17 dikter. – Stockholm : Bonnier, 1954

Hemligheter på vägen. – Stockholm : Bonnier, 1958

Den halvfärdiga himlen. – Stockholm : Bonnier, 1962

Klanger och spår. – Stockholm : Bonnier, 1966

Mörkerseende. – Göteborg : Författarförlaget, 1970

Stigar / Tomas Tranströmer, Robert Bly, János Pilinszky ; övers. av Tomas Tranströmer tillsammans med Géza Thinsz. – Göteborg : Författarförlaget, 1973

Östersjöar. – Stockholm : Bonnier, 1974

Sanningsbarriären. – Stockholm : Bonnier, 1978

Det vilda torget. – Stockholm : Bonnier, 1983

The Blue House = Det blå huset / translated from the Swedish by Göran Malmqvist. – Houston, TX. : Thunder City Press, 1987

För levande och döda. – Stockholm : Bonnier, 1989

Sorgegondolen. – Stockholm : Bonnier, 1996

Fängelse : nio haikudikter från Hällby ungdomsfängelse (1959). – Uppsala : Ed. Edda, 2001

Den stora gåtan. – Stockholm : Bonnier, 2004

Tomas Tranströmers ungdomsdikter / utgivna och kommenterade av Jonas Ellerström. – Lund : Ellerström, 2006. – 2., utök. uppl. 2011

مجموعه اشعار

Kvartett : 17 dikter ; Hemligheter på vägen ; Den halvfärdiga himlen ; Klanger och spår. – Stockholm : Bonnier, 1967

Dikter 1954-1978. – Stockholm : Bonnier, 1979

Dikter. – Stockholm : MånPocket, 1984

Samlade dikter : 1954-1996. – Stockholm : Bonnier, 2001. – Ny utg. 2002 och 2005

Dikter och prosa 1954-2004. – Stockholm : Bonnier, 2011

متفرقه

Minnena ser mig. – Stockholm : Bonnier, 1993

Tolkningar / redaktör: Niklas Schiöler. – Stockholm : Bonnier, 1999

Air mail : brev 1964-1990 / Tomas Tranströmer, Robert Bly ; en bok sammanställd av Torbjörn Schmidt ; översättning av Lars-Håkan Svensson. – Stockholm : Bonnier, 2001

 

آثار به انگلیسی

Twenty Poems / translated by Robert Bly. – Madison, MN. : Seventies Press, 1970

Night Vision / selected and translated from the Swedish by Robert Bly. – London : London Magazine Editions, 1972

Windows & Stones : Selected Poems / translated by May Swenson with Leif Sjöberg. – Pittsburgh : University of Pittsburgh Press, 1972

Elegy ; Some October notes / translated from the Swedish of Tomas Tranströmer. – Rushden : Sceptre, 1973

Citoyens / translated from the Swedish by Robin Fulton. – Knotting, Bedfordshire : Sceptre Press, 1974

Baltics / translated by Samuel Charters. – Berkeley : Oyez, 1975. – Translation of Östersjöar

Baltics / translated from the Swedish by Robin Fulton. – London : Oasis Books, 1980. – Translation of Östersjöar

How the Late Autumn Night Novel Begins / translated by Robin Fulton. – Knotting, Bedfordshire : Sceptre Press, 1980

Truth Barriers : Poems / translated and introduced by Robert Bly. – San Francisco : Sierra Club Books, 1980. – Translation of Sanningsbarriären

Selected Poems / translated by Robin Fulton. – Ann Arbor, MI. : Ardis Publishers, 1981

The Truth Barrier / translated from the Swedish by Robin Fulton. – London : Oasis, 1984

The Wild Marketplace / translated by John F. Deane. – Sandymount, Dublin : Dedalus, 1985. – Translation of Det vilda torget

Tomas Tranströmer : Selected Poems, 1954-1986 / edited by Robert Hass. – New York : Ecco Press, 1987

The Blue House = Det blå huset / translated from the Swedish by Göran Malmqvist. – Houston, TX. : Thunder City Press, 1987

Collected Poems / translated by Robin Fulton. – Newcastle upon Tyne : Bloodaxe Books, 1987

For the Living and the Dead / poems translated from Swedish by John F. Deane. – Dublin : Dedalus, 1994

For the Living and the Dead : New Poems and a Memoir / edited by Daniel Halpern. – Hopewell, NJ : Ecco Press, 1995

For the Living and the Dead : A Bilingual Edition / translation from the Swedish by Don Coles. – Ottawa, Ont. : BuschekBooks, 1996

New Collected Poems / translated by Robin Fulton. – Newcastle upon Tyne : Bloodaxe Books, 1997

Sorgegondolen = The Sorrow Gondola / translated from the Swedish by Robin Fulton. – Dublin : Dedalus Press, 1997

The Half-Finished Heaven : The Best Poems of Tomas Tranströmer / chosen and translated by Robert Bly. – Saint Paul, MN. : Graywolf Press, 2001

The Deleted World. – Bilingual ed. / new versions in English by Robin Robertson. – London : Enitharmon Press, 2006

The Great Enigma : New Collected Poems / translated from the Swedish by Robin Fulton. – New York, NY : New Directions, 2006

The Sorrow Gondola = Sorgegondolen / translated by Michael McGriff & Mikaela Grassl. – København : Green Integer, 2010

 

آثار به فرانسوی

Baltiques : et autres poèmes, anthologie (1966-1989) / traduit du suédois par Jacques Outin ... – Pantin : Le Castor astral, 1989. – Traduction de: Östersjöar

Œuvres complètes : poèmes, 1954-1996 / traduit du suédois et préface par Jacques Outin ; avertissement de Kjell Espmark ... ; postf. de Renaud Ego. – Bègles : Le Castor astral, 1996

Les souvenirs m'observent / traduit du suédois et postface par Jacques Outin. – Bègles : Le Castor astral, 2004. – Traduction de: Minnena ser mig

La grande énigme : 45 haïkus / adaptés du suédois par Jacques Outin ; préface de Petr Kral ; photogr. de Lucien Clergue. – Talence : Le Castor astral, 2004. – Traduction de: Den stora gåtan

Baltiques : œuvres complètes 1954-2004 / traduit du suédois et préfacé par Jacques Outin ; avertissement de Kjell Espmark ; postface de Renaud Ego. – Paris : Gallimard, 2004

 

آثار در هسپانوی

Postales negras / traducción: Roberto Mascaró & Christian Kupchik. – Stockholm : Ediciones Inferno, 1988

El bosque en otoño / traducción de Roberto Mascaró. – Montevideo : Uno/Siesta, 1989

Para vivos y muertos / versiones de Roberto Mascaró ; con la versión de Bálticos de Francisco Uriz. – Madrid : Hiperión, 1992

Góndola fúnebre / versión castellana de Roberto Mascaró. – Concepción : Ed. Literatura Americana Reunida (LAR), 2000

29 jaicus y otros poemas = 29 haiku och andra dikter / versión castellana y prólogo de Roberto Mascaró. – Montevideo : Ediciones Imaginarias, 2003

Poemas selectos y Visión de la Memoria / versión castellana: Roberto Mascaró. – Caracas : Bid & Co., 2009

El cielo a medio hacer / traducción y selección de Roberto Mascaró. – Madrid : Nórdica Libros, 2010

 

آثار به آلمانی

Gedichte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Hanser, 1981

Gedichte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Heyne, 1983

Formeln der Reise / Aus dem Schwedischen nachgedichtet von Friedrich Ege, Hanns Grössel, Richard Pietrass, Pierre Zekeli. – Berlin : Verlag Volk und Welt, 1983.

Der wilde Marktplatz : Gedichte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Hanser, 1985. – Originaltitel: Det vilda torget

Der Mond und die Eiszeit : Gedichte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Piper, 1992

Schmetterlingsmuseum : fünf autobiographische Texte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – Leipzig : Reclam, 1992

Für Lebende und Tote : Gedichte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Hanser, 1993. – Originaltitel: För levande och döda

Sämtliche Gedichte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Hanser, 1997

Die Erinnerungen sehen mich / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Hanser, 1999. – Originaltitel: Minnena ser mig

Gedichte / Ausgewählt von Raoul Schrott ; aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Hanser, 1999

Einunddreißig Gedichte / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel ; ausgewählt von Heiner Boehncke. – Stade : Ed. Goldberg, 2002

Das große Rätsel : Gedichte. – Zweisprachige Ausgabe / Aus dem Schwedischen von Hanns Grössel. – München : Hanser, 2005. – Originaltitel: Den stora gåtan

Ungdomsdikter / Jugendgedichte. – Münster : Kleinheinrich, 2011

 

متفرقه

Fulton, Robin, The Poetry of Tomas Tranströmer. – London : Academic Press, 1973

Espmark, Kjell, Resans formler : en studie i Tomas Tranströmers poesi. – Stockholm : Norstedt, 1983

Bergsten, Staffan, Den trösterika gåtan : tio essäer om Tomas Tranströmers lyrik. – Stockholm : FIB:s lyrikklubb, 1989

Karlström, Lennart, Tomas Tranströmer : en bibliografi. – Stockholm : Kungl. bibl., 1990-2001. – 2 vol.

Bankier, Joanna, The sense of time in the poetry of Tomas Tranströmer. – Ann Arbor, MI. : UMI, 1993

Ringgren, Magnus, Det är inte som det var att gå längs stranden : en guide till Tomas Tranströmers Östersjöar. – Stockholm : Bokbandet, 1997

Schiöler, Niklas, Koncentrationens konst : Tomas Tranströmers senare poesi. – Stockholm : Bonnier, 1999

Ringgren, Magnus, Stjärnhimlen genom avloppsgallret : fyra essäer om Tomas Tranströmer. – Uppsala : Ed. Edda, 2001

Sjöberg, Fredrik, Tranströmerska insektsamlingen från Runmarö. – Lund : Ellerström, 2001

Ett drömseminarium = Traumseminar = Unenäoseminar = Seminar snov = Seminár snov = Seminarium oniryczne = Sapnu seminars = Yumeno semunaru / [redaktör: Richard Pietrass]. – Visby : Östersjöns författar- och översättarcentrum, 2002

Nielsen, Birgitte Steffen, Den grå stemme : stemmen i Tomas Tranströmers poesi. – Viborg : Arena, 2002

Rönnerstrand, Torsten, "Varje problem ropar på sitt eget språk" : om Tomas Tranströmer och språkdebatten. – Karlstad : Karlstad Univ. Press, 2003

Slyk, Magdalena, "Vem är jag?" : det lyriska subjektet och dess förklädnader i Tomas Tranströmers författarskap. – Uppsala : Uppsala universitet, 2010

Bergsten, Staffan, Tomas Tranströmer : ett diktarporträtt. – Stockholm : Bonnier, 2011