|
سعی و کوشش اصلاح طلبان امور در سالهای صدارت سردار شاه محمود خان، از بسا جهات سزاوار تأمل بیشتر است. آنها از روزنه های ایجاد شده که بر جامعه اندک نوری تابید، صادقانه بهره جستند. پنداشته می‌شود که هوز همۀ ابعاد کوشش های آن عزیزان به گونۀکه شایسته است، شناخته نشده باشند. اما هر برگی که ازانتشار نا یافته ها در دست میرسد وباری که نوشتارو گفتاری از آنها به عنوان دست اول باردیگر دیده وخوانده می شود،به زوایای ناشناخته وکمتر ره برده به آنها التفات بیشتر میابیم
آنچه در پایان ازشادروان سرور جویا یا از یک تن از مصمم ترین وجانبازان ترین اصلاح طلبان و عاشق مشروطیت واستبداد ستیزی تجدید انتشار می بیند،شاید نه تنها به تاریخچۀ بلدیۀ انتخابی کمک نماید ؛ بلکه بهره گیری از نشریات رسمی را ازطرف آنها نیر نشان بدهد.
هنگام ابراز نظرپیرامون موفقیت اصلاح طلبان در انتخاب ریاست وکارمندان بالارتبۀ بلدیه، یک نتیجه‌گیری بیش از همه فراز میاید وآن این است که گسست انحصار سنتی خانوادگی- درباری ودر مقابل راه یافتن تصورات وافکار وطرزالعمل منورین وغمخوارن رشد مردم وجامعه، نحستین جلوۀ خویش را در همان انتخابات بلدیه به نمابش نهاده است .
این گزارش شادراون سرور جویا در کنار صدها برگ منتشر شده ویا روی انتشار ندیده، سرانجانم قامت بلند اما به خون خفتۀ آن عزیزان را ر سا تصویر تواند کرد.
ن.مهرین
----------
یکی از مؤسسات مهم وبزرگی که در بهار 1327 در پایتخت مملکت ما روی کار آمده وبصورت عصری وبی سابقۀ اساس گرفت همانا بلدیۀ جوان وجدید شهر کابل است جای انکار نیست که ما از دوره های بسیار پیشتر وقدیمتری نتنها در شهر کابل بلکه در تمام ولایات حتی به بعضی محلاتی هم دارای مؤسسات بلدیه بوده‌ایم . ولو این مؤسسات با اسمای مختلفی از قبیل مندوی وگنج و بلدیه یاد شده وبصورت گوناگونی در زیر ادارۀ حکام مندوی یا عامل ها وضابط ها ویا روسائی دایر شده بکار افتاده است . ولی انصافآچنین بلدیه که باثر انتخابات اهالی شهری بصورت آزادی رائ تقسیم تعرفه واصول عصری دنیای امروزی تسیس شده وهم بسیستم پارلمانی اداره شود، تاکنون نداشتیم بجرئت میتوانم بگویم این بلدیه ملی موجودۀ ما فقط وفقط مولود سعی وعمل جوانان آزادیخواه این شهر و عطیۀ شاه جوان وهمراهی صدراعظم آزادی پسند این دوره بوده است وبس .
متأسفم که ضیق وقت ومصروفیتهای شدیدۀ بنده مانع نگارش واقعات مفصلی است که این بلدیه را بوجود آورده وتا آخر سال بکار انداخته است وآنرا میگذاریم به مورخین موظفی که تاریخ عمومی وطن را مینویسند. فعلآ به همین قدر اکتفا می‌ورزم که تقریبآ از عرصۀ سالی متجاوز از تاسیس این بلدیه بین هموطنان جوان وحساس متمکن این شهر ولوله های شکایت آمیزی از وضیعت موسیسۀ بلدیه آنزمان ورد زبانها شده هر فردی به نوبۀ خود بهر محفلی هر چه میخواستند گفتند ومتعاقبآ هر چه می‌دانستند به جراید نوشتند . مقارن آن دوران حکومت متبوعه نیز از اداره واوضاع بلدیه متأثر گشته وبغرض تبدیل وضیعت بلدیه ها بصورت عموم در مملکت هیئت کار آزموده وصلایت داری را گماشتندتا قوانین واصول موضوعۀ گذشته را رسیدگی کرده وتعدیلاتی را که لازم بدانند بجا آورده واز صحۀ شورای ملی بگذرانند.
گویا مساعی مشترک جوانان حساس ومباشرین خیر خواه حکومت موجودیت یک بلدیه ملی وجدیدی را در کابل ایجاب کرده تقریب اواخر حمل 1327 طوریکه از نوشتۀ منتشرۀ 27 حمل روزنامۀ اصلاح ظاهر است والاحضرت شاه محمود خان صدراعظم ملاقات شاغلی تره کی را پزیرفته واشاره فرمودند تا توسط مطبوعات بمردم حالی کنند که رئیس بلدیه کابل از افراد برجسته شهر کابل جستجو وانتخاب نمایند واز آن ببعد مقالات مفصل ومبسوطی در تخنیک انتخابات وتوصیه هائی که رئیس بلدیه چطور شخصیتی باید داشته باشد به جراید منتشر گردید.
مخصوصآ از نشرات 31 ثور روز نامۀ انیس بوضاحت هویدا گشت که صدراعضم به هیئت مطبوعاتی فرموده بودند باید بلدیه انتخابی باشد نه انتصابی وبه ارشاد آنها قانون بلدیه تدوین یافته واز هردو اتاق پارلمانی گذشته بامضای اعلیحضرت رسیده وبرای آگاهی عامۀ ملت بمعرض نشر هم گذاشته شد .
به تعقیب این فرمایشات ونشریات جراید، بلدیۀ قدیمه نیز برای برای انتخابات ترتیبی گرفته چنانچه رسمآاعلام کردند که روز 15الی 19 ثور اهالی نواحی پانزده گانه شهر درمساجد جامع مربوطۀهرناحیه بروز های معینه اجتماع کرده وکمیته های انتخابات را به صورت موقت وبطرزیکه در اصول نامه بلدیه نشان داده معین نمایندودر همان 19 ثور روئسای کمیته های انتخابی واعضای شان تمامآ معرفی گردید.
در خلال این احوال جوانان منور شهر وعلاقه مند به خدمت ملی در هر ناحیه به تعداد بسیاری خودشانرا به وکالت داوطلبانه کاندید کرده واحساسات با حرارتی در جرایدنشان میدادند.وفراموش نشود که بدوآ هیئت مطبوعاتی وپسانترجوانان طالب العلم فاکولته ها ومکاتب از صنوف بلند ونهائی در تبلیغات برای تعیین وکلاورئیس بلدیه سهم کافی گرفته وخدمات قابل قدری انجام دادند. تا آنکه روئسای انتخابی در ختم ترتیبات مقدماتی خودشان را به 12 جوزا در بلدیه مجلسی منعقد کرده و15 جوزا را روز انتخابات تعیین نمودندونظر به آنکه عامۀ مردم در این روزملی خود آزادانه شرکت جسته بتوانند آنروز را از ساعت 12 به بعد رخصتی عمومی اعلان کردند. ولی بعد ها نظر به معذوریتی آنرا بروز 22جوزا به تعویق انداختند واز 22جوزا تابه 24 جوزا سه روز انتخابات به پایۀ تکمیل رسیده صندوقهای رأی گیری در بلدیه سپرده شد ، وترتیبی که
سابقآ گرفته شده بودنتایج ظاهر واز پانزده ناحیه شهر باملحقات آن به تعداد پنجاه نفر وکیل اصلی وپنجاه نفر هم وکیل احتیاطی اعلان گردید.روز 25 جوزا در اولین جلسه که عموم وکلای شهر در صالون بلدیه انعقاد دادند، بند اول اصولنامه بلدیه آقای سیدجلال خان وکیل ناحیه پنجم را منحیث کبرسن به حیث ریئس جلسه قرار داده وسرورجویارا منشی مجلس تعین کردند. درحالیکه شاغلی غلام فاروق خان وزیر داخله وشاغلی رشتیا کفیل ریاست مطبوعات اصولآبه حیث مشاهد حضور داشتند.رای گیری شروع وشاغلی غلام محمدخان ریئس شرکت برق را که از وکلای ناحیۀ سیزدهم بود با آنکه در آن جلسه حضور نداشته است نظر به اهلیت وفعالیت او با اکثریت مطلق به ریاست بلدیه برگزیدند. ونسبت به انتخابات منشی ها ومعاونین چنان اندیشیدند که برای چندروز تا بر گشت رئس بلدیه از خارج معطل بوده ودر ین مدت قلیل کفالت بلدیه را به آقای عزیز الله خان رئیس بلدیه سابق تولید نماید،بلکه
مذاکرات مجلس تصویب شده وعصر همان روز از صحۀ همایونی گزارش یافت.
قریب یک هفته از این تجویز نگذشته که تنقیدات واعتراضات حساسین اهالی نسبت بکفالت رئیس سابقه در جراید انشاء یافت وبه احتمال اینکه مبادا برگشت رئیس بلدیه جدید به طول انجامد به روز های 6و7 سرطان جلسه عمومی وکلا در ریاست بلدیه دایر شه وباز در نتیجه رأی گیری با اکثریت آرا ، شاغلی میرمحمدصدیق خان وشاغلی عبدالله خان وکلای ناحیه 12 معاونی _شاغلی حسین خان نهضت وکیل ناحیه یازده وشاغلی حاجی قلندر خان وکیل ناحیه هشتم بمنشی بلدیه انتخاب شده وشش نفر دیگر از وکلای شهر که مرکب از شاغلی براتعلی خان ،جویا وکلای ناحیه یازده شاغلی صالح محمد خان وکیل ناحیه نهم شاغلی سید احمدخان وکیل ناحیه چهارمشاغلی حسن خان کریمی وکیل ناحیه اول شاغلی میراحمد خان انجنیر وکیل ناحیه ششم باشند حسب مراتب بکثرت آرابه عضویت منتخب گشته وانجمن بلدیه را متشکل ساختند وشاغلی میر محمد صدیق خان که معاون اول
گفته میشد وبر حسب تصویب جلسه عمومی عهده کفالت را نیز دارا بوده، امور بلدیه را زیر اداره گرفته وبامعاون منشی های انجمن در حدود وظایفی که اصولنامه برای هرکدام تعیین نموده بود، بکار آغاز نمودند.ولی متأسفانه کفالت شاغلی میرمحمد صدیق خان از دوهفته بیشتر دوام نورزیده آنهم در اثر تعهداتی که قبلآ به دیپوی تعاونی کرده بودندوهم بنسبت بعضی معاذیر شخصی که به صورت دایمی وهر روزه نمی توانستند به بلدیه مصروف باشند در جلسۀ 23 سرطان استعفای خودرا از عهدۀ معاونی وکفالت پیش کرده وخود طالب عضویت انجمن گشتند در همان جلسه شاغلی صالح محمد خان عضوانجمن بر حسب کاندید خودشان وتصویب مجلس به معاونی او،شاغلی میر محمد صدیق خان بار دیگر بعضویت انجمن موقع گرفتند وهم عهدۀ کفالت به شاغلی دکتور عبدالله خان که به معاونی سابقه دارتر بودند تفویض گردید وکلای منتخبه بلدیه دوباره به کار ادامه دادند چون انجمن دایمی بلدیه درجلسات اولی خویش
علاوه بر عضویت انجمن وظایف نشریات را نیز به بنده موکول فرموده بودند، منهم جریانات را در آغاز کار که اواسط سرطان باشد، الی آخر سال مرتبآ ومسلسلآ در جراید ، گاه در اصلاح وگاهی در انیس وزمانی به هر دوجریده برای آگاهی همشهریان انتشار داده‌ام .
برای آنکه بلدیه را همشهریان عزیز گاه خاموش وکاه با شروشور دیده اند؛ اینجا تشریحات دیگری نیز لازم می‌افتد که از نقطۀنظر وظیفه نشراتی خودم عرضه بدارم. مثلیکه در این روز ها راجع به فعالیتهای غیر مرئی بلدیه مقاله نوشتم بتائید آن درین جاهم به جرأت میگویم این بلدیه را اساسآ یک بلدیۀ سراسرفعالی باید شناخت ولو در اوایل وقت که وکلای جدید امورات را تسلیم گرفته وبادیدن بودیجه، پرده از روی کارهای آن برداشتم. یک موسسۀ بی نهایت فقیر وبی بضاعتی بود که به تقریب نزده یک افغانی عواید وهشتاد لک افغانی معاش ومصارف آن معین شده یک قسمت قرضه به آن ضمیمه شده، از آنهم گذشته بچندین جاده های مختلفی کار پخته کاری راه افتاده وبه تیکه داران یک مقدار قلیل پول پیشکی داده شده وکثیر آن باقی‌مانده بود که بلدیه موجوده از پرداخت بقیه عاجز مانده بود. کارکنان جدیدبلدیه با مشکلات ودستبندی های
قانونی یک مدتی را وقف ترتیب بودیجه وکارهای معوق ماندۀقدیم نمودندتاآنجه را مهمتر دانستند به کار انداخته واز غیر مهم آن برای موقت صرف نظر کردند مدارک عایداتی سنجیدند وبرای جشن استقلال که در پیش رو داشتند ترتیبات دیگری گرفتن، که حقایق آن پر تفصیل است تا در اواخر میزان که شاغلی غلام محمد خان رئیس جدید وارد شد وچوکی ریاست شانرا اشغال کردند، انجمن بلدیه لازم دید برای پیشرفت امور وسرعت کار در تشکیلات بلدیه نیز وسعتی بدهند . گویا در جلسه30 میزان از انجمن بلدیه آقایان حاجی قلندر خان منشی رابه مدیریت تنظیفات ،حسن خان کریمی را بمدیریت تفتیش ومحمدحسین خان نهضت منشی بلدیه رابحیث آمرتحریرات معین کرده وضمنآ شعبۀمامورین را نیز به نهضت سپردند. وعلاوه براین، توسعۀتشکیلاتی نظر به اهلیت ،فعالیت وصداقتی که بر جناب رئیس بلدیه دیده میشد،نتنها انجمن بلدیه؛ بلکه مجلس عمومی عزل ونصب مامورین وتا اندازۀ مصارفات رانیز به او
اختیارات داده ودر جریان امور دست آزادی برای او قایل شدند. این بود که در عرصۀقلیلی با تمام مشکلات موسمی ،بلدیه توانست کارهای بسیاری را بصورت محسوس ومشهود براه بیاندازد . حتی در اخیر سال خوشبختانه انجمن بلدیه توانست به 30حوت بودیجۀمرتبه را بمجلس عمومی وکلاتقدیم نماید. وما برای تمام اجرات از شعب مختلف مدیریت ها های اداری عایداتی تعمیری ،تفتیشی،طبی نمایشاتی ،تا به ترافیک که در این اواخر به بلدیه سپرده شده وبه اندک زمان تغییر وضعی دیده، اوراق علیحده ترتیب داده ودر ذیل این رقیمه تقدیم مینمایم که بعد سلسله . تشکیلاتی اجراآتی را نیز برای آگاهی عامه نشر نماید.
سالنامۀ کابل 1327
1328 -
صص598-601
|
