صدايم کن کجايي !

و نوشادعلي هم به جاويدگان پيوست

از ايشور داس

افغانستان مقدس، براي صنعت فلمسازي هندوستان بازار خوب و افغانها دوستان خوب و حقشناس هنرمندان عرصه هاي گوناگون آن صنعت بوده اند. به نسلي که من تعلق دارم و يک نسل پيشتر از من، سيمنا را بهترين وسيله تفريح و آرامش خاطر پذيرفته بودند.

دگرگوني هايي که زمان در بخش فلمنامه ها و موسيقي فلمي هند بوجود آورد، آوانيکه به سليقه ي تماشاگر پيشين که به ساخته هاي پيشين همنوا و همآهنگ بود، سازش نميکرد به حسرت و ايکاش مي گفت که فلم قديمي و موسيقي قديمي يار و همدم بود حالا که نه خاطرم از داستانش و نه روحم از موسيقيش بهره ميگيرند.

در عرصه موسيقي به اصطلاح قديمي فلم هاي هندي، نام نوشاد علي که به اختصار نوشاد گفته ميشد، پيوندي ناگسستني دارد. وي از تصنيف هاي شکیل بدایونی، شليندر، حسرت جيپوري، حسرت بهوپالی، جانثار اختر و مجروح سلطانپوري آهنگ هايي ساخته است که در ذهن مردم ماندگار اند و از ظرافت ها و درونمايه هاي با ارزشي بهره برده اند که در برابر آنها آهنگسازان امروز عجز و ناتواني خود را ظاهر ميسازند.

بنابر غنای شخصیت هنری نوشاد، شماري زياد آوازخوانان افغاني، احمدظاهر، ناشناس، عزيزغزنوي، مسحور جمال ساخته هاي وی را کاپي خوانده اند.

نوشاد علي در دسمبر سال ١۹١۹ ديده به جهان کشود. در ١۹٣۷ در تلاش کار به شهر بمبي آمد. او کارهاي را که در عرصهء موسيقي فلم انجام داده است به مثابهء سرمايه معنوي صنعت فلمسازي و کارزار موسيقي هند به شمار ميرود.

او موسيقي بيشتر از هفتاد فلم را تخليق کرد و آخرين فرآوردش موسيقي فلم «تاج محل» از ساخته هاي اکبرخان برادر فيروز خان و سنجي خان است که در سال روان براي تماشاگران سينما در هند و پاکستان به نمايش گذاشته شد.

آقاي من موهن سنگهـ، نخست وزير هند از موسيقي اين فلم چنان افسون گرديد که براي نوشاد تقديرنامه ويژه تقديم داشت.

نوشاد به جوايز بيشمار دولتي و هنري به شمول عاليترين نشان دولت هند «پدم شري» دست يازيده بود.

شاه جهان، مغل اعظم، انمول گري، آن، گنگا و جمنا، بيجو باورا، داستان و امر فلم هايي اند که از موسيقي هردل عزيز بهره مند بودند و شهرت و محبوبيت فراوان براي آهنگساز آنها يعني نوشاد کمايي کردند.

سال گذشته نوشاد در يک مصاحبه اختصاصي با بخش زبان اردو راديوي بي بي سي اظهار داشت که:

سال ١۹٣۷ بود که به شهر بمبي آمدم. جيب هايم خالي بودند، براي بودوباش کاشانه ي نداشتم، ولي اراده آهنين کارکردن و کاريافتن مرا همراهي ميکرد و همواره از خدا ميخواستم که آرزويم را برآورده سازد.

در قصبه ي «دادار» تياتر خداداد و سينماي «برادوي» بودند. که حالا تخريب شده است. در روند روز در جستجوي کار بودم و شام ها بر پياده روي رو بروي همان سينما مي خوابيدم. پسانتر در آرکستري مشتاق حسين، به صفت پيانو نواز کارکي يافتم. آهسته آهسته راه و روشني برايم چهره نماياندند و چندي بعد مصروفيت خوبتري منحيث دستيار آهنگساز کيم چند پرکاش نصيبم شد.

شانزده سال بعد فلم بيجو باوار که آهنگساز آن من بودم در همان سينماي «برادوي» به نمايش گذاشته شد و موفقيت چشمگيري را نصيب شد. روز محفل معرفي فلم به همان محلي که هرشب آنجا مي خوابيدم، نگريستم چشمهايم پر اشک شدند، درين اثنا فلم ساز بيجو باورا آقاي وجي بهت بسويم ديده گفت: درين روز خرسندي شما گريه ميکنيد؟ برايش گفتم:

عبور از آن پياده رو به اين سو شانزده سال زندگيم را در بر گرفت.

 
در زمان درازي که نوشاد سلطان موسيقي فلمي هند بود، آوازخوانان زيادي به صنعت فلمسازي هند تقديم داشت. کارهاي او که همواره از آميزه هاي موسيقي کلاسيک هندوستان بهره مند بودند، کم نظيرند. کاربرد آلات موسيقي کلاسيک و قديمي که اکنون کمتر کسي به نام و نواختن آنها بلديت دارد، ويژگي کارش بود. هميشه تجربه هاي جديدي را در کار آهنگسازي فلمي به عمل مي آورد که موجب مؤفقيتش و ستايش علاقمندان موسيقي ميشد.

لتا منگيشکر آوازخوان بي بديل هندوستان، در مورد نوشاد گفت:

با کارکردن با آهنگساز معروف نوشاد، من آوازخواني را آموختم، تلفظ دقيق واژه ها را فرا گرفتم. نحوه کار او منحصر به فرد بود و او باعث شهرت و محبوبيت آوازخوان هاي زياد به شمول خودم شده است.

آهنگساز مشهور هندوستان آقاي خيام (آهنگساز فلم کبهي کبهي) عقيده دارد که جدو جهد انفرادي نوشاد باعث آن شد که عمردرازي را در چکامه بلند موسيقي هندوستان تکيه داشته باشد. برخلاف اراده خانواده اش نواختن آرمونيه را آموخت و بعد از کاريابي در بمبي نخستين بار موسيقي فلم «پريم نگر» را ترتيب کرد و گام به گام به قله هاي شامخ عرصه موسيقي راه يافت.

نورجهان، سهيگل، لتامنگيشکر، محمد رفيع، مکيش، منادي، شمشاد بيگم، مهندر کپور و کشور کمار کساني اند که استعداد بزرگ نوشاد در شهرت افزايي آنها نقش اساسي داشته است.

گفتني است جدوجهد، روزگار ناخوشايند و کم بدبختيش را هرگز فراموش نکرده بود، با آنکه به مقام عالي هنري و حيثيت و اعتبار اجتماعي برخوردار شد، انسان فروتن و متواضع بود.

نوشاد اين آهنگساز معروف جهان سينماي هندوستان روز جمعه پنجم مي در شهر بمبي درگذشت. او از مدت دوسال به اين سو بيمار بود. دوهفته پيش، ناگهان حمله قلبي بهش پيش آمد و در بيمارستان آن شهر بستري گرديد ولي حمله يي که روز جمعه بالايش آمد باعث شد که او اين جهان فاني را وداع گويد. سه پسر و شش دختر از بازماندگانش اند.

روانش شاد و بهشت برين جايش باد.

اشاره:

1-    با سپاس فراوان از بخش اردوی سايت بی بی سی که عکس هایی را به امانت گرفتم.

2-     صدایم کن کجایی! برگردان مصرع آهنگی "آواز دی کها هی" از فلم انمول گری است که در سال ١۹٤٦ تهیه و موسیقی آن را نوشاد ترتیب کرده بود.

***********