|
ســلام ايشــور داس عــزيز،
امـيدوارم خـوب و خـوش باشــي. نامــهء زيبابت را با چـند پرسـش
پيوسـت آن خواندم. يادداشت کنوني، پاســخ کـه نه، به گـفتهء
فـــرنگيهـا "به آواز بلند انديشــيدن" در همــان زمينه هــاسـت:
آگـاهـــي مــن از زبان عــربي به اندازهء شــرم آوري کــم است.
واضحــاً اگــر تعـمــق ميکــردم، ميتوانســتم جـملهء متذکــره
را اين نـوع تحـــرير کنم: "معلـومــات اينجــانب در مــورد لســان عــربي
به حــد خجــالت آوري قــليل اسـت!"
برگــرديم به "اهــل هـنود" يا "اهــل" و "هــنود":
واژهء
عـــربي "اهــل" چـندين برابرنهــاد فــارســي دارد: شـايســته، ســزاوار،
خـانواده، افـــراد خـانواده، خــاندان، دودمــان، گــروه، نــژاد، خـويش،
باشــنده و ...
بارهـــا شـــنيده و خــوانده ايم: فـــرزند اهـل [و صـالــح]، اهــل کـار،
اهــل بيت، اهـل هـــرات، اهــل تشــيع، اهــل تقـيه، اهـل تســنن، اهـل
سـنت، اهــل کتاب، و ...
کلمــهء
عــربي "هـنود" نيز ســايه روشــنهايـي دارد. شـــماري آن را جــمع
"هـندو"، برخــي جمـع "هــندي" (مـــردم هند) و گــاه کســاني آن را جمــع
"هـنـد" ميــپندارند.
ريشـــه يابي و دســترســي به درســتترين پاســخ، نيازمند پژوهـــش ژرفـتر
است. شــايد با ســنجش ســرســري زيرين نيز بتوان لايه هــاي بيروني هـر
گــزينه را بررســي کرد:
1)
اگــر "هـنـدي" شــناسـهء
يگانهء
همــه باشــندگان ســرزمين هـنـدوســتان باشــد، مـيتوان گـفت "هـنود"
يعـني هـنـديهـا. به سـخن ديگـر اين نام چـتر فــراگيري ميشــود براي
هندوها، سـکهـ ها، بـوداييها، عيســويها، مســلمانها و پيروان چـندين کيش
پيدا و پنهان ديگـــر آن نيمقــارهء
ســوزان.
آيا باورمــندان برون از آيين هــندو، مثلاً بوداييهــا و مســلمانها
را ميتوان "هــنود" نامـيد؟ آيا آنهـــا آمــاده خــواهند بود
خــود را "هنود" بخــوانند؟ چـنين نيز ميتوان پرســيد: آيا هندوها و ســکهـ
ها خـواهند پذيرفت "مســلمين" نامـيده شــوند؟ بدون شـک، پاســخ هــر سـه
پرســش "نه" اسـت.
2)
اگــر بر بنياد قــواعــد دســتور زبان عـــربي، "هـنـود" جمــع "هـنـدو"
باشــد، و از ســوي ديگـر خـوشــبينانه ترين برابرنهــاد "اهــل" يعني
"دودمــان" يا "گـــروه" در کنارش بنشــيند، ديـده ميشــود کــه گـفتن
"اهــل هـنـود" دســتکم از نگــاه گــرامـــر نادرسـت نيسـت. (نادرســتي
اين ســاختار در جــاي ديگــري که در آينده نـزديک به آن پـرداخـتـه
خـواهــد شــد، نهــفته است.)
در برخــورد همگـــذارانه (مـقايســوي) و ســختگـيرانه، نارســايي ترکيب
"اهــل هنود" از روزنهء
ديگــري آشــکار ميشــود: اگــر کـاربرد ترکيب "اهــل هنود" درسـت باشــد،
بايد ســاختارهــاي "اهــل مســـلمانها"، "اهــل بـوداييها" و "اهــل
يهودها" نيز رســـايي داشـته باشـند؛ در حـالي که مـيدانيم چـنان نيسـت و
نميشــود.
با اين ســنجه، آمــيزهء
"اهــل هــنود" در مقــولهء
"اغــلاط مشــهور" مــي آيد. ناگـفته پيداســت کــه اغــلاط مشهــور در
بســياري از زبانهــاي جهــان جــاي بدي خـوش کـــرده اند. دور نــه نزديک،
"انــواع پرزه جـات"، "کــارخانـجات/ کارخــانه جات جـنگلک"، "روزنامـــه
جات طهـــران"، "ســير بنفشــه جات" و ... در ايــران و افغانســتان
گويندگـان و شــنوندگان کمــي ندارند.
شــگفت نيست اگـــر اصطلاح نازيـبندهء
"اهــل هـنود" در "ســراج الاخـبار" از چشــم تيزبين محمــود طــــرزي نيز
دررفته اسـت.
3)
اگـر آنگـونه که ظاهــراً پذيرفــتني مينمـايد، "هـنود" جمـع "هـند"
باشــد، ضريب پرســش_انگيز شــدن اين صيغــه چند چندان بالا ميپرد. نخســت
اينکه جهــان چند کشــور به نــام "هـند" دارد؟ گـيريم پاســخ "بيشتر از
يک" باشــد، در بهــترين حـالت باشــندگان همه ســـرزمينهايـي به نام هند
"اهـــل هنود" ميشوند، نه هندوهــاي برونمــرزي.
4)
کداميک درسـتتر است: "هندوهـا" يا "هندوان"؟ گــرچه هــر دو در متون کهـــن
به کار رفته اند، ولــي از آنجــايي کـه "هندوان" به معناي "هندوســتان"
نيز آمــده، گمان ميبرم "هندوهــا" درســتتر باشــد.
اگــر تا اينجــا بيراهه نيامــده باشــم، کـاربرد "افغـانهــاي هـنـدو" يا
"هندوهـــاي افغــان" يا "هندوهــاي افغانســتان" را رســاتر از "اهــل
هـنـود" مـيدانـم. (آنهــايـي که از گفتن واژهء
"افغان" پرهيز دارند، چه خــواهند گفت: "افغـانســتانيهاي هـندو" يا
"هـندوهـاي افغانســتاني"؟)
5)
در نامــهء
ديگــر به اين نکته هــا خـواهــم پرداخت: آيا گـفتن "اهــل هنود" همــواره
از ســوي هــمـه گويندگان "اهــانت آميز" است؟ چــرا نمــايندگان آگــاه
"هندوهــاي افغــان" در يکي از پيشـنهادهاي تاريخــي که به شــاه امان الله
پيشــکش ميشــد، خــود را "اهــل هـنود" خــوانده اند؟ نادرســتي کاربرد
اصطـــلاح "اهــل هـنود" و نامهــا و برچســپهاي ناشــايست همــانند آن
ريشــه در کــدام زمينه هــا دارد؟ و چـنـد گپ ديگر....
يـار زنــده،
ايمـيل رســنده ...
با مـهــــــر،
صبورالله ســياه سـنگ
hajarulaswad@yahoo.com
ريجـاينا/ کانادا، ســوم جون
2008
|
