هر دولت اردویی دارد، اما اردوی پاکستان، دولتی را در اختیار خویش دارد.
در این شوخی مروج در پاکستان حقیقتی قابل تأملی نهفته است. آژانس خبر رسانی "رویترز" قیمت امپراتوری - تجارتی اردوی ۶۰۰ هزار نفری پاکستان را ۱۵ میلیارد دالر امریکایی تخمین نموده است.
شش دهه و اندی که از حیات دولت پاکستان می گذرد، بیش از نیم آن را نظامیان بالای این دولت حکومت کرده اند. اگر چه ظاهراً قدرت در این کشور در دست حاکمیت ملکی قرار دارد، اما اردو به مثابۀ پُر نفوذ ترین نیرو، منجمله در عرصۀ اقتصادی باقی مانده است. پاکستان یکی از بی ثبات ترین کشور های روی زمین می باشد که در عین حال سلاح اتومی نیز دارد.
عملیات نیروهای خاص امریکا که منجر به از بین بردن "اوسامه بن لادن" گردید، واقعیتی را برملا ساخت که بسیاری از پاکستانی ها بر آن باور نداشتند:
اردوی پاکستان نه تنها غرق فساد است، بلکه نیرویی است غیر مثمر. معلومات دست داشته نشان می دهد که نظامیان پاکستانی از حملۀ قوای بحری امریکا صرف زمانی آگاهی یافتند که در نزدیکی منزل سرکردۀ "القاعده" هیلیکوپتر کوماندوی امریکا از نوعی "بلک هوک" سقوط کرد. زمانیکه طیاره های اف ۱۶ قوای هوایی پاکستان به هوا بلند شدند، قوت های کوماندوی امریکا قلمرو پاکستان را ترک کرده بودند.
واقعۀ مذکور اذهان عامۀ پاکستان را متفرق ساخت:
برخی خشمگین گردیده تأکید می کنند که امریکایی ها استقلال کشور شان را نقض نموده است... دیگران از آن ناراض هستند که " اتوسامه بن لادن" بیشتر از ۵ سال در همجواری پایگاه نظامی و در فاصلۀ دو ساعته از مقر ادارۀ پُر قدرت "آی. اس. آی." به سر می برده است....
دو دلیل می تواند به موضوع وضاحت بیشتر بدهد: یا نظامیان پاکستانی مخفیانه "بن لادن" را نگهداری می کردند، یا هم آنها آنقدر کم ظرف و غیر مسلکی هستند که از حضور " اوسامه " در زیر زنخ شان بی خبر بودند. در هر حال، تصور آنکه گویا در عقب ادارۀ ملکی و مفسد پاکستان سازمان پر قدرت، همه کاره و مثمر، یعنی اردوی این کشور که ستون فقرات دولت را تشکیل میدهد قرار دارد و متحد امریکا می باشد، مبالغه آمیز از آب بدر آمد.
حقایق فوق الذکر تحلیلگران را در داخل و بیرون از پاکستان وامیدارد تا پدیدۀ " اردوی پاکستان " را با دقت بیشتر تحلیل و ارزیابی نمایند. مانند هر کشور دیگر، که در حالت آماده باش! دایمی و در خصومت با همسایگانش قرار میداشته باشد، اردو در چنین اوضاعی نه تنها موظف به انجام وظایف دفاعی بوده، بلکه مکلف به تطبیق اهداف گوناگون و گسترده می باشد.
از سال ۱۹۴۷ بدینسو، یعنی پس از آنکه پاکستان از بدنۀ نیم قارۀ هندوستان جدا ساخته شده و به حیث دولت مستقل عرض اندام نمود، اینکشور سه بار با هند جنگیده است. با در نظرداشت نفوس عظیم هند، که به مراتب بیشتر از پاکستان می باشد (آمار رسمی منتشرۀ سازمان ملل متحد نشان میدهد که نفوس هند در سال ۲۰۲۰ چین را عقب گذاشته و جمعیتش به یک و نیم میلیارد انسان تقرب خواهد کرد).
اسلام آباد ۲۶% در آمد خالص داخلی خویش را که غیر قابل برداشت برای اقتصاد آن است برای نگهداری ماشین نظامی خود به مصرف میرساند. مبلغ فوق الذکر کمک های چندین میلیارد دالری امریکا را در بر نمی گیرد که بخاطر آموزش، تجهیز، اعاشه و اباطۀ اردوی پاکستان در اختیار پاکستان قرار میدهد.

دوستی با دشواری ها

طی سالهای " جنگ سرد " پاکستان یکی از متحدین مهم ایالات متحدۀ امریکا در آسیا بود. هند از این نقش محروم بود، چون اقتصاد مشابه به کشور های سوسیالیستی داشته و به اتحاد شوروی نزدیک بود. هنگام هجوم قوای اتحاد شوروی بر افغانستان، اردوی پاکستان نقش کلیدی را بازی کرد: در کمپ های آموزشی در قلمرو اینکشور عملاً اردوی " طالبانی " ایجاد گردید. " آی اس آی " در آن دوره نفوذ و نیرویی را کسب کرد که نتیجتاً آنرا به قوتی جدی سیاسی در داخل کشور مبدل ساخت.
دولت پاکستان در اثر نفوذ و مدیریت " آی اس آی " برخلاف انتظارات " واشنگتن سلاح اتومی را بدست آورد.
عبدالقادر خان، ایجادگر بمب اتومی پاکستان در اثر حمایت ادارۀ " آی اس آی " به عرضۀ خدمات اتومیک خود به رژیم های مستبد و خشن دنیا از لیبیا تا کوریای شمالی پرداخت. دیکتاتور آنزمان لیبیا معمر قذافی حین یکی از معامله گری ها با غرب افشاء ساخت که جزئیات و عناصر تولید سلاح اتومی به آنکشور از پاکستان مواصلت کرده اند. از همان روز به بعد در مورد " قادر خان " معمولاً گفته میشود که موصوف در توقیف خانگی قرار دارد، در حالیکه وی در حقیقت تحت حمایت "آی. اس. آی." به سر می برد.
اگر بپذیریم که " بن لادن " را حلقاتی در پاکستان مخفیانه حمایه و نگهداری می کردند، بدون شک حلقات مذکور مربوط ادارۀ استخبارات نظامی این کشور، " آی اس آی " بوده اند. در این صورت در رابطه به مثمریت این اداره نظریات میتواند مختلف باشد. از یک سو " آی اس آی " نتوانست از مهمان خود (اسامه) پاسداری نماید. " از جانب دیگر مأمورین "آی. اس. آی." پنج سال مکمل امریکایی ها را فریب میدادند، در عین حال از آنها پول بخاطر مبارزه با تروریزم نیز بدست میاوردند!
موضعگیری رسمی ادارۀ ملکی اسلام آباد که تحقیقات در رابطه به سانحۀ " ایبت آباد " را به راه انداختند عبارت از آن بود که: " مسلکی بودن و فنی بودن نظامیان پاکستانی، کمتر از مسلکی بودن و فنی بودن نظامیان امریکایی نبوده، امریکایی ها نیز طی سالهای متمادی قادر نبودند " اسامه " رهبر " القاعده " را دستگیر کنند... "

تحلیلگران مسایل سیاسی امریکا و اروپا تردیدی ندارند در مورد آنکه " آی اس آی " منافع متضاد با آنها را در افغانستان دنبال میکند. بطور مثال " آی اس آی " آرز