|
إنا لله وإنّا إلیه
راجعون.
شب گذشته - تقریبا 12 ساعت قبل از همین لحظه - ، جلد نخست کتاب " پر طاووس"
اثر شادروان مولانا حنیف بلخی را ، به هدف تصحیح و ترتیب و دیزاین جهت چاپ
، مطالعه می کردم، زندگینامهء استاد بختانی را مولانای مرحوم چنین نگاشته
بود:
"بختانی
این سخنور با درد وسوز که گاهی خود را به عنوان خدمتگار و زمانی به تخلص
بختانی یاد میکند شاعر خوش قریحه وً اکثر روی سخنش جائب وطنش بوده،
بالخاصه از جدائی و هجران آن دردمند می باشد. اگر چه در باره چند چون زندگی
او متاسفانه معلوماتی به دست نیست، اما از طرز و طرح سخنش دانسته می شود که
سخت شیفته میهن و سرزمین آبائی اش بوده، محبت آن را از همه ترجیح می دهد.
اینک یک نشیده سوزان او که به یاد میهن سروده و وسیله آن درد دل خویش را
برملا ساخته است:
غربت آباد خیال
خاک میهن گفتم و مشک ترم آمــــد به یاد
توتیای چشـــم حسن منظــــرم آمــــد به یاد
تا به نور مهــــر او جــــــان و تنـم تابنده شد
پرورشــــگاه دل غــــم پرورم آمـــد بــه یاد
تا کــه خون دل ز راه دیده شد سیل سرشک
در تمـــاشا موج لعل و گوهــــرم آمـد به یاد
تا ثبات از کـــوه و از دریا تلاش آمــــوختم
سخت کــوشیهای جسم و جوهرم آمد به یاد
کــــوه و دریا چیست؟ کیهان نیز افتاد از نظر
تا گیاه و کاه آن بــــوم و برم آمــــــد به یاد
صد گلستان جلوه گاه خارخشک دشت اوست
همت آن مـــــردم گل پرورم آمـــــد به یاد
غربت آبــــــاد خیالم آنقـــــدر ویرانه نیست
تا وطن گفتم نگاه مـــــادرم آمــــــد به یاد
کشـــور ویران ما، «بختانیا» بس دلــــرباست
زنده شد تا دل به مهــــرش، دلبرم آمد به یاد."
با مطالعهء نبشتهء بالا، اینجانب آن را در مورد معرفی شخصیت پروفیسور
بختانی ،کافی ندانسته، در پینوشت صفحهء مربوط ، این عبارات را افزودم:
"نام کامل این شاعر و نویسندهء بزرگ پروفیسور عبد الله بختانی خدمتگار و
متولد روستای "بختان" در سال 1304 هجری خورشیدی است. " بختان" مربوط سرخرود
ننگرهار است. استاد بختانی از چهره های مشهور اهل مطبوعات افغانستان بوده،
به زبان های فارسی و پشتو شعر می سراید و نویسندهء کثیر التألیف افغانستان
است که شمار آثار چاپ شدهء او از یک صد عنوان افزون است. استاد بختانی به
زبان های روسی و عربی نیز آشنایی کامل دارد و کتاب هایی را از این دو زبان
به ویژه از زبان روسی به پشتو وفارسی ترجمه کرده است. استاد بختانی مدت ها
مدیر مسئول روزنامهء "ننگرهار"، "هیواد" و "ماهنامهء " زیری" در کابل بوده
است. موصوف سال ها ،به حیث عضو پشتو تولنه خدمت کرده و آخرین وظیفهء رسمی
او قبل از بازنشستگی با رتبهء علمی "سرمحقق" در اکادمی علوم افغانستان بوده
است. استاد بختانی در آغاز تاسیس " ویش زلمیان" (جوانان بیدار) عضو فعال آن
جنبش و از آشنایان و دوستان نزدیک محمد موسی شفیق نخست وزیر افغانستان به
شمار می رود . استاد بختانی اکنون که کتاب " پر طاووس" در قاهره ، زیر چاپ
می رود، در خیر خانهء کابل سکونت دارد و مشغول نگارش خاطرت خویش در بارهء
تاریخ نهضت "ویش زلمیان" می باشد. از آثار مشهور استاد بختانی تذکرهء
شاعران زبان پشتو در پنج جلد می باشد . فاضل."
امروز که سری به فیسبوک ها زدم ، دریافتم ، آن دانشمند کمنظیر، امروز به
رحمت ایزدی پیوسته است. من که بارها فیض صحبت و دیدار پروفیسور بختانی ،
نصیبم شده است و سه عنوان کتاب موصوف را از زبان پشتو به زبان فارسی ترجمه
و به چاپ رسانده ام، وفات او را ضایعهء بزرگ به افغانستان و فرهنگ پربار آن
میدانم. از بارگاه خدای خبیر به استاد بختانی بهشت برین و به دوستان،
ارادتمندان و خانوادهء آن مرحوم مغفور ، به ویژه به فرزند رشید استاد
بختانی ، سرمحقق عبد الرحیم بختانی، پاداش و شکیبایی، آرزو دارم. - إنّا
لله وإنّا إلیه راجعون.
برخی از آثار پروفيسور خدمتگار
( کتاب ها و رساله ها )
چاپ شده :
١. په اسلام کښې د ښځو حقوق
٢. مصايب الدخان ( د تمباکو زيانونه )
٣. اراده ( روحيات )
٤. شعر او ادب – د پښتو د معاصر شعر او ادب تيوريکي څيړنه -
٥. د زړۀ راز – د شعرونو لومړی مجموعه
٦. پښتانه د علامه اقبال په نظر کښې
٧. ميرزا عبدالرحيم رحيمى ( احوال و اشعار )
٨. پښتني خويونه _ ادبي تولنپوهنيزه څيړنه
٩. د ملنگ جان خوږې نغمې
١٠. خوږې ترخې _ د ادبي او انتقادي نثرونو مجموعه
١١. علمي از ميښتونه په ساده و سايلو _ ساينسي درسي مرستيال،
١٢ . راز _ د شعرونو دوهمه مجموعه
١٣. دشوروي اتحاد سفر (يونليک) -
١٤. پښتو کلي څلورم توک
١٥. شرنگ _ د شعرونو درېيمه مجموعه
١٦. معاصر اديبان _ تذکره _
١٧. توربريښ
١٨. پښتو لندې کيسې
١٩. د خوشحال خان ختک ربا عيات
٢٠. د پښتو تولنې ریيسان او غړي ( تذکره )
٢١. ابربهارى
٢٢. مرغلرې _ د ادبي نثرونو مجموعه
٢٣. د پښتو پت _ د لنډو د استانونو مجموعه
٢٤. د خواجه عبدالله انصاري ژوند پېښې
٢٥. ديونس خيبري ديوان
٢٦. دپادري هيوز کليد افغانى
٢٧. پښتانه شعرا ء څلورم ټوک
٢٨. پښتانه شعراء- پنځم ټوک.
٢٩. پښتانه شعراء – شپږم ټوک
٣٠. پښتانه شعراء – اووم ټوک
٣١. د افغانستان سفر
٣٢. پښتو چاپي آثار
٣٣. د گلوکر
٣٤. د چکوسلواکيې او پوليند سفر (يونليک)
٣٥. يوه هفته په اوزبکستان کښې (يونليک)
٣٦. څورب او خوار
٣٧. د زړه آواز
٣٨. شفق _ د شعرونو مجموعه
٣٩. تذکرة الشعرا ء
٤٠. د باچا خان ليکونه لومړى توک
٤١. زمونږ وطن د جرگو وطن _ تاريخي
٤٢. د سولې اوآز ادی قهرمان خان عبدالغفار خان _ تذکره _
٤٣. د بابا مشالونه _ د باچا خان وجيزې
٤٤. د اخلاص هديه
٤٥. د سولې او تفاهم د ليارې مبلغ _ دوکتور سعيد افغانى
٤٦. سوله او سلام د اسلام په رڼا کښې
٤٧. د خان عبدالغفار خان اندونه او انځورونه
٤٨. د پاکستان اسلامي ماهيت . . .
٤٩. د ملي ادب او ژور ناليزم خادم
٥٠. فراقنامه _ منظومه
٥١. زما استاد الفت
٥٢. خوشحال خان او يو څوفرهنگيالي خټک
٥٣. ادبي سوغات
٥٤. گلنامه _ بولـله _
٥٥. د ملي ادب او ژور ناليزم يو هير شوى خدمتگار شمس الدين قلعتکى
٥٦. ترنم دل _ مجموعۀ اشعار درى
٥٧. ويرنې _ د شعرونو مجموعه
٥٨. خدمتگار د فقير خېل په کتب خانه کښې
٥٩. د علم قراءت ضابطه
٦٠. د قرآن شريف ځينې خطي نسخې
٦١. د بياض ديوان
٦٢. زه ، ملنگ جان او خوږې نغمې
٦٣. د باچا خان ليکونه _ دوهم توک
٦٤. بشريت مجبور ورنجور در آستانه هزارۀ سوم ميلادى
٦٥. پښتو پالنه او ژب څيړنه
٦٦. حماسه ويونکى مبارز شاعر اجمل خټک
٦٧. د سيد جمال الدين افغان د ژوندانه هدف
٦٨. د هيلې د هيلی سپين وزر
٦٩.ددين ستورى مولانا نجم الدين دهډي آخوانزاده
٧٠. د سپين غره په لمنو کښې
٧١. شجرۀ پير پتان
٧٢. د گلکڅونو په ارمان
٧٣. پير افغانان
٧٤. بازتاب رويداد هاى تاريخى در سروده هاى اولسى پشتو
٧٥. دوه ادبي ليکونه
٧٦. د کوشاني دورې ځينې يادگارونه
٧٧. د حج سفر _ کيسې او خاطرې _
٧٨. فخر افغان او افغانستان
٧٩. د نارنج بهار
٨٠. ابن سينا اديب طبيب
٨١. يودوه گوتې کاغذ
٨٢. رنگين غوندې عذاب
٨٣. تذکره نويسی معاصر به ارتباط شعر درى در افغانستان .
٨٤. سيدو ملنگ
٨٥. د خدمتگار يوه ادبي موندنه ( کشف )
٨٦. د ستر خدايي خدمتگار وياړلي يادونه
٨٧. د بينا د ماشومانو لوبې
٨٨. د خدمتگار د زړه آواز – د اشعارو کليات –
٨٩. رساله (تعاملات حقوقيه و جزایيه ملى - نگارش عبدالرحمان پژواک . )
٩٠- مناجات کُن فيکون و شعر هايى از شاعران نامور و گمنام
٩١. د خدمتگار د ژوند سفر – لومړی دوره -
٩٢. د خدمتگار د ژوند سفر- دوهمه دوره-
٩٣- د عشق سوغات – د کمين کليات –
٩٤. ديوان خليفه قاسم قاسمي چهار باغي
٩٥- د عبدالقدوس پرهېز- ادبي ليکنې
٩٦- د غرونو پژواک
٩٧- راحت زاخيلى- د ناراحتې تولنې شاعر
٩٨- د ښاغلي پرهېز ((ژمني گلونه))
۹۹- د دین څو ستوري
۱۰۰- د ادب څو ستوري
101– مولانا منصور انصاری
١٠۲. افغان ، افغانستان او اقبال .
۱۰۳- محمد موسی شفیق له امامت نه تر صدارته
۱۰4- مقایسه نثر خواجه عبدالله انصاری پیر هرات و با یزید انصاری پیر
روشان.
ناچاپ :
١٠۵. د دين ستوري- (کار لاندې).
١٠۶. د کتابو کتنه _ بيبليو گرافي .
١٠۷- پښتانه شعراء – اتم توک (د کار لاندې) .
١٠۸. در گسترۀ ادب درى ، پژوهشهاى ادبى .
١٠۹. د ملي شاعر ژوند او هنر ( د ملنگ جان په باره کښې )
١۱۰. د هېواد د بيا رغولو په هيله _ تولنيزې سياسي ليکنې .
١۱۱. د احمد گل شاعري .
١۱۲. د ملک نعيم سندري .
١۱۳. د خاطراتو دفتر .
١۱۴. فِغانستان _ د شعرونو مجموعه .
١۱۵. تشد د او نفرت _ څلوريزې .
١۱۶. د زړه زخمونه _ بوللـه .
١۱۷. د ميراث ضابطه _ فقهي .
١۱۸. د عراق سفر .
١۱۹. د بن سفر .
١۲۰. چکچکستان زنده باد ! ( خاطرې )
١۲۱. د خدمتگار د کتابخونې خطي او نادرې نسخې بېبليو گرافي
122. تازه گلونه _
١۲۳. د مرغلرو لتون _ ادب څيړنه
124- دستور وانجمن _ څيرې او څيړنې
د کار لا ندې :
125- افغاني نومونه .
126- د خدمتگار د ژوند سفر درېیمه برخه .
***
دناچاپو دچاپ لپاره د علم او ادب د مينانو د مرستې په هيله .(خدمتگار)
فضل الرحمن فاضل با استاد بختانی |
