فیلسوف، نویسنده، شاعر و دیپلومات بزرگِ افغان علامه صلاح الدین سلجوقی (۱۲۷۴ ش - ۱۳۴۹ ش) در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی در مهد ادب و هنر، هرات باستانی چشم به جهان گشود. علامه سلجوقی با دانش دایرة المعارفی اش از نخبگان، نویسندگان، متفکرین و مفاخر افغانستان شمرده می شود، که از سجایا و ملکاتِ منحصر به فردی برخوردار بود. علامه سلجوقی ازمکتب فکری سید جمال الدین افغان متأثر بود. وی آثار، تراجم و کتاب های ارزشمندی برای مردم و میهن خویش به میراث گذاشته است که نام تعدای آنها در ذیل ذکر است. وی علاوه بر زبان مادری، به لسان های پښتو،‌عربی،‌ انگلیسی، فرانسوی، جرمنی و اردو نیز آشنایی و تسلط کامل داشت.
علامه سلجوقی با بانوی دانشمند و نامور افغان سناتور حمیرا ملکیار سلجوقی از دواج نموده بود.
این دانشمند و فرهنگی گرانمایه که درطول زندگی پربارش خدمات عظیم و مؤثر برای مردم افغانستان انجام داده بود درشانزدهم جوزای سال ۱۳۴۹ چشم از جهان بست و در شهدای صالحین کابل به خاک سپرده شد.
روحش شاد و بهشت برین مکانش. Naser Oria

افغان نومیالی او ستر فیلسوف،‌ لیکوال، شاعر او دیپلومات ښاغلی علامه صلاح الدین سلجوقی (۱۲۷۴- ۱۳۴۹) په ۱۲۷۴ لمریز هجری کال کښی د هنر او ادب زانګو، د هرات په لرغونی او تاریخی ښار کښی نړی ته سترګی پرانستی. د علامه سلجوقی افکار تر زیاد اندازی پوری د سیدجمال الدین افغان د فکری مکتب څخه متأثر وه. دا ستر لیکوال، متفکر، سیاستوال، شاعر او فیلسوف سربیره په خپلی مورنی ژبی، په پښتو، عربی، انگیلسی، فرانسوی، جرمنی او اوردو ژبو هم کامل تسلط درلود. هغه ډیر ارزښمند آثار او کتابونه لیکلی او ترجمه کړی دی چی د ځینی آثارو نومونه یی لاندی ذکر ښوی دی.
علامه سلجوقی د ستری او نومیالی میرمنی، سناتور حمیرا ملکیار سلجوقی سره واده کړی وه.
ښاغلی سلجوقی د ۱۳۴۹ کال د غبرګوړی د میاشتی په شپاړسمه نیټه له فانی نړی څځه سترګی پټی کړی او افغان نوی نسل ته یی ارزشتمن او تل پاتی آثار په میراث کیښودل.
ښاغلی سلجوقی په صالحینو شهداؤو کښی خاورو ته وسپارل ښو. روح دی ښآد او یاد دی تل پاتی وی.
***
معلومات بیشتر:
جنابِ صلاح الدین سلجوقی فرزند مفتی سراج الدین سلجوقی در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی در شهر تاریخی وباستانی هرات در یک خانوادهٔ منور، دانشمند و متدین چشم به جهان گشود.
در کودکی و نوجوانی به کسب دانش و آموختن ادبیات دری نزد پدرش بزگوارش پرداخت و همچنان در مدرسهٔ سلجوقی های هرات به آموزش اساسات و مقدمات دروس عربی و کسب علوم متداولهٔ آنزمان پرداخت که راگشاه فراگیری علوم پیشرفته شد. سپس به کشورهای هند، پاکستان و عربستان سفر نموده و در آنجا به آموزش زبان های اردو، انگلیسی و عربی پرداخت. وی در آموزش عرفان و فلسفه همت گماشت و به مقام رفیعی در فلسفه، عرفان،‌ الهیات و علوم مارالطبیعه دست یافت.
در سال ۱۲۹۴ هجری شمسی صلاح الدین سلجوقی بعنوان جوانترین مفتی در محکمهٔ شرعی هرات به حیث مأمور رسمی دولت مقرر گردید. وی در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی به حیث مدیر معارف هرات و همچنان در مقام مدیر مسؤل جریدهٔ "اتفاق اسلام" و جریدهٔ "فریاد" در زادگاهش خدمت نمود.
استاد سلجوقی در مکتب امانی منطق و ادبیات، در مکتب حبیبیه دری و عربی و در مکتب استقلال ادبیات دری را به فرزندان میهن تدریس نمود و در عین زمان عضو فعال دارالتالیف نیز بود.
جنابِ سلجوقی در پُست های مختلف دولتی به اجرای وظایف مهم با کمال صداقت و امانتداری پرداخته است. مدتی به حیث مدیر جریدهٔ "ثروت" و چندی منحیث مدیر مطبوعات وزارت امور خارجه ایفای وظیفه نموده است. وی به حیث منشی دارالتحریر شاهی، قونسل افغانستان در بمبئی، جنرال قونسل افغانستان در دهلی و مستشارِ سفارت افغانستان در کراچی خدمت نموده است. در سال ۱۳۲۸ در دورهٔ هفتم شورای ملی به عنوان وکیل منتخب شهر هرات به ولسی جرگه یا شورای ملی راه یافت.
در سال ۱۳۳۲ هجری شمسی مسؤلیت ریاست مستقل مطبوعات را به عهده گرفت .
علامه صلاح الدین سلجوقی از ١٣٣٣ تا ١٣۴١ به حیث سفیر افغانستان در مصر خدمت نموده و از همانجا متقاعد گردید.
علامه سلجوقی آثار فوق العاده ارزشمند اعم از کتاب ها،‌ رساله ها و مقالات متعددی در زمینه های ادب، هنر، سیاست، علوم اجتماعی، اخلاق، فلسفه، الهیات و ماورای الطبیعه را به زبان های دری و عربی به رشته تحریر آورده است.
لست شماری از آثار و تراجم مرحوم صلاح الدین سلجوقی:
۱. جبره
۲. آئینهٔ تجلی
۳. افکار شاعر
۴. تقویم انسان
۵. اشعار پراگنده
۶. نگاهی به زیبایی
۷. گوشهٔ از پیغام تو
۸. مقدمهٔ علم اخلاق
۹. تجلی خدا در افاق و انفس
۱۰. ترجمهٔ تهذیب الاخلاق ابن مسکویه
۱۱. نقدل بیدل، دپوهنی وزارت، د دارالتالیف ریاست، ۱۳۴۳
۱۲. محمد در شیرخوارگی و خُردسالی (سرگذشت یتیم جاوید) و دوازه سؤال فلسفی. کابل سال ۱۳۴۲
كتاب محمد در شیرخوارگی و خُردسالی که اثرمحمد شوکت التونی نویسندهٔ شهیر مصری در دو بخش تدوين شده است: حدود ۶٠٠ صفحهٔ كتاب به زندگی حضرت محمد (ص) اختصاص دارد و بيش از ٢٠٠ صفحهٔ كتاب به عنوان "پيغام تو" نوشتهٔ مترجم است كه به كتاب اضافه شده است. علامه سلجوق در اين بخش کتاب به ١٢ سؤال فلسفی درباره انسان و ماهيت انسان و نيز برخی رویداد های زمان پيامبر پاسخ می‌دهد.
نويسنده كتاب، شوکت التونی، در مقدمهٔ کتاب می نویسد كه هدف اصلی وی از تألیف اين كتاب پرداختن به زندگی حضرت محمد (ص) قبل از رسيدن به مرحله نبوت و پيامبری بوده است. وی كتاب را به شيوه‌ٔ داستانی تدوين كرده است و در مقدمه كتابش آورده كه در بلاد فرنگ هر روز برای فرزندان كوچكش قصه‌هايی از زندگی حضرت محمد را حکایت می کرد و مشاهده می‌ كرد كه فرزندانش با چه عشق و علاقه‌ ای به اين داستان‌ها گوش فرا می‌ دادند. پس به اين فکر شد كه چرا اين قصه‌ ها را برای همهٔ كودكان جهان نگويد و از آن بعد دست به قلم برد و به نوشتن زندگینامهٔ‌ پیامبر گرامی پرداخت که نهايتاً به تاليف كتابی حجيم درباره زندگی پيامبر اكرم(ص) انجاميد.
مولف در تدوين كتاب از منابعی چون قرآن مجيد، صحيح بخاری، صحيح مسلم، تفسير كبير امام فخر رازی، تفسيرطبری، سیرت النبی یا حيات محمد اثر محمدحسنين هيكل مدیر مسؤل روزنامهٔ‌ الاهرام، ام النبی اثر دكتر بنت الشاطی، و دهها منبع ديگر مراجعه و در نگارش كتاب به آنها استناد كرده است.
مترجم كتاب (علامه سلجوقی)، که از جمله چهره‌ های نامدار عرصهٔ علم، ادب، عرفان و فلسفهٔ افغانستان است و توانسته ضمن حفظ اصالت متن، کتاب را به زبان فصیح دری ترجمه و در خدمت مردم قرار دهد.
نامه مترجم (علامه سلجوقی) به مؤلف كتاب (شوکت التونی) و پاسخ صميمانهٔ وی به سلجوقی از جمله مطالب جالبِ كتاب است كه در ابتدای اين اثر ارزشمند و خواندنی گنجانیده شده است.
علامه سلجوقی، دارای سجایا و خصایصی منحصر به فردی بود که در دیگر افراد جامعه کمتر دیده می شود.
محترم غلام حبیب نوابی شاگرد استاد سلجوقی که شماری از نامه‌ های استاد عنوانی او نگارش یافته است، از دیدگاه خود، پیرامون خصوصیات فردی استاد سلجوقی، نکاتی را یادآور می‌شود که می‌توان آن را به‌عنوان دقیق ترین اطلاعات در مورد مرحوم علامه سلجوقی به شمار آورد:
"نویسنده شهیر ... دارای یک شعله سرمست از سرور و نشاط خاصی است ... و از این دارایی، گاهی زیاد پر حرکت و به وضع و حالت غیر متعارف و تمایزی به نظر می‌آید.
بسیار می‌نوشت و بسیار حرف می‌زد. نقد و تبصره داشت... بسیار وسیع حرف می‌زند، به آواز بلند می‌ خندد و بسیار می‌خندد. مرد مزاحی درجه اول است. هر نوع کلمات بی‌ پرده و امثله و ابیات هزل‌ آمیز از دهانش می‌پرد. کمتر آرامش و سکون خود را حفظ می‌تواند وقتی فکر کند... کوتاه کوتاه ولی سریع و تند قدم می‌زند. عرض و طول اتاق یا دهلیز یا صحن عمارت را گاهی به شدت می‌پیماید. "بسیار به سرعت، ولی روان و صاف حرف می‌زند و لهجه‌ اش از هرات... سررشته کافی دارد."
... در امور اداری و حسابی ... دلچسپی ندارد. به اجرای کارهای (امور خانه) مایل نیست"
نوابی می‌افزاید:
"در شیک پوشی درجه دوم است. کم غذا می‌خورد، به صحت و نظافت دیگران زیاد توجه دارد. کلاه کبودچه به سر می‌کند، موتر می‌ راند، در باغچه‌ اش گل و نهال می‌نشاند و ...
مهمان را دوست دارد و با گشاده‌ رویی پذیرایی می‌کند، ریشش را بکلی نمی‌تراشد. ازسرو پایش قیافه یک فیلسوف بسیار نظیف خوش بین و خوش طبع و زنده‌ دل و مهربان و بشردوست خوانده می‌شود."
شادروان علامه سلجوقی شخصیت متواضع، روشن ضمیر و سخاوتمندی بود. او زیاد میدانست و فراوان می نگاشت. اندیشمندی بود به تمام معنی فرهیخته، اموزگاری بود وارسته، خدمتگزاری بود مصدق که وظیفه اش را به درستی انجام میداد، امانت داری امین، شاعری بود نکته سنج و عالمی بود با دانش. او علاوه بر زبان مادری اش به زبان های پشتو، عربی، انگلیسی و اردو تکلم می نمود و مترجمی بود درستکار و نویسنده ای بود که حقایق را صادقانه بیان میداشت .
علامه استاد سلجوقی دوبار ازدواج کرد: بار اول، با "ميمونه" دختر سردار حبيب‌ الله خان از احفاد سردار پُردل خانِ قندهاریِ باركزايی پيوند زناشويی بست و از اين پيوند دارای دو فرزند شد: صديق سلجوقی كه "ديپلومات" است و فرزند ديگرش حامد سلجوقی كه نويسنده اشت.
ازدواج دوم علامه صلاح الدین سلجوقی با میرمن "حميرا ملكيار" بود كه به دانش پروری، نيكوكاری و خلوص عقيده شهرت داشت. میرمن حمیرا ملکیار سلجوقی که سناتور مشرانو جرگهٔ زمان سلطنت محمد ظاهر شاه بود، برخی از آثار استاد سلجوقی را به دست نشر سپرد و مسجد زيبايی در كنار منزلش در گذرگاه کابل جوار مکتب حبیبیه اعمار نمود.
علامه صلاح الدین سلجوقی ادیب،‌ نویسنده، شاعر، سیاستمدار، فیلسوف و عارف نامدار افغانستان، در ١۶ جوزای سال ١٣۴٩ هجری شمسی داعی اجل را لبیک گفت و در شهدای صالحين جوار بالاحصار تاریخی کابل به خاک سپرده شد.
روحش شاد،‌ یادش خدماتش جاودان و فردوس برین مقامش باد.
ناصراوریا - ۲۹ دسمبر ۲۰۱۷ میلادی - تکزاس