آیا گاهی به ذهن تان خطور نموده که اولین اخبار آزاد و غیردولتی را کی و در چی زمان طبع و نشر کرد؟
جریدهٔ ملی "انیس" اولین اخبار آزاد و غیردولتی بود که به همت غلام محی الدین "انیس" در ۱۵ ثور سال ۱۳۰۶ هجری شمسی در کابل به زیورچاپ آراسته و منتشر شد.
غلام محی الدین انیس مردِ قلم و اندیشه از پیشگامان مطبوعات و ژورنالیزم افغانستان، مؤسس و اولین مدیر مسؤل روزنامهٔ ملی انیس بود. (سال های فعالیت از ۱۳۰۶ الی ۱۳۱۷ هجری شمسی)
خانوادۀ غلام محی الدین انیس از مُقُر ولایت غزنی بود و پدرکلانش هنگام زمامداری امیر عبدالرحمن خان مجبور به ترک وطن شده و به کشور مصر رفت.
جد محی الدین انیس طبیب چشم بود و بعداً پسرش غلام نقشـبند که پدر محی الدین انیس بود، راه پدر را دنبال نموده و داکتر چشم شد.
غلام محی الدین انیس در مصر بزرگ شده و در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی به تشـویق محمد اسـمعیل مشـهور به افندی که در آن زمان از طرف دولت افغانسـتان برای خریدن ماشـین های طباعتی یا چاپ به مصر رفته بود، به افغانسـتان آمد و مدت دو سـال در مدرسـه سـعیدیه هرات اقامت گزید.
انیس که به زبان عربی تسـلط کامل داشـت هنگام اقامتش در هرات به آموزش زبان و ادبیات دری پرداخت.
محی الدین انیس در هرات به تحریر و طبع کتاب "ندای طلبهٔ معارف" پرداخت و گفته می شود که این کتاب رومان گونه، نخسـین اثریسـت که در کشـور به طبع رسیده اسـت.
انیس از هرات به کابل آمد و ملاحظهٔ اصلاحات و ریفورم هایی را که شاه امان الله جهت تسریع انکشاف زندگی اجتماعی و رشد و ترقی افغانستان براه انداخته بود از یک سو، و مشاهدهٔ دلچسپی، همنوایی و حمایت همه جانبهٔ مردم از دولت و شاه از سوی دیگر، وی را در شرکت در این پروسه ملی بیشتر علاقمند ساخت.
می گویند زمانی که محی الدین انیس در سرای عبدلرحیم معروف به سرای روغن کش ها در ده افغانان کابل دفتر اخبار خویش را افتتاح کرد و این خبر به شاه امان الله خان رسید که افغانی بعد از سال ها مهاجرت به وطن عودت نموده و می خواهد اخباری را به نشر بسپارد، شاه امان الله به دفتر او آمد و گفت: "تصمیم شما که خدمت در راه بیداری مردم و ترقی مملکت است موجب خوشی ما گردیده با چنین همت عالی که دارید من هم به شما کمک می کنم در این راه پیش بروید".
انیس از این لطف شاه امان الله سپاسگزاری نموده و وعده سپرد که از طریق نشر اخبار "انیس" جهت تنویر افکار مردم و آشنایی آنان با دنیای معاصر، تعمیم عدالت و حیات قانونمند در کشور و فراهم ساختن زمینهٔ ارتباط فکری آنان با مردم جهان از طریق نشر خبرها و مقالات علمی و سیاسی، خدمت خواهد کرد.
در سال ۱۳۰۳ هجری شمسی اولین نظامنامهٔ مطبوعات به نشر رسید، و به اساس آن به هر افغان واجد شرایط، اجازهٔ نشر جریده داده شد که افکار و نظرات خویش را بطور آزاد به اطلاع مردم برساند.
بعد از انتشار این نظامنامه،‌ انیس اولین جریدهٔ غیرحکومتی بود که در ۱۵ ثور ۱۳۰۶ هجری شمسی (مطابق ۵ می ۱۹۱۷ میلادی) به صورت آزاد و مستقل به سرمایهٔ شخصی غلام محی الدین انیس انتشار یافت.
با انتشـار نخسـتین شـمارۀ جریده انیس و توضیح مرام و اهداف نشـراتی آن، از یک طرف کفایت و احاطۀ نگارندۀ آن در مسـلک ژورنالیزم آشـکار گردید و از جانبی اولین قدم در راه ایجاد روزنامه نگاری به مفهوم واقعی آن در افغانسـتان گذاشـته شـد.

انیس به سلسلهٔ نشر مضامین اجتماعی و انتقادی در شماره ۲۷ سال دوم نشراتی خود به تاریخ ۲۱ حمل ۱۳۰۷ هجری شمسی مضمونی را تحت عنوان "یک نفر پاسبان بیدار خواب" به نشر رسانید که در آن دستگاه پولیس مورد انتقاد قرار گرفته بود و از یک تعداد سرقت های خطرناک تذکر داده شده بود.
نشر اين مضمون باعث شکایت مامور پلیس توپچی باغ شد که به اثر آن به تاریخ ۲۴ حمل به سـاعت ۱۱ قبل از ظهر انیس به محاکمه کشـانیده شـد. پلیس دفتر جریدهٔ انیس را مهر و لاک نموده و این مصادره تقریباً سی سـاعت دوام کرد. بنا بر آن نشـر شـمارۀ بیسـت و هشـتم جریده انیس به تاخیر افتاد. روزی که انیس از نشـر باز ماند، موضوع به غرض آگاهی مشـترکین و مشـتریان ذریعۀ اعلانی که در پردۀ سـینما کابل انداخته شـد، ابلاغ گردید. با اطلاع از مصادرۀ انیس و محاکمه و توقیف غلام محی الدین انیس از طرف مامورین دولت مظاهرۀ وسـیعی سـازمان داده شـد.
تظاهر کنندگان با شـعار های احتجاج آمیز به دفتر والی کابل رفته و رهایی محی الدین انیس و ختم مصارۀ جریدۀ او را تقاضا کردند. والی کابل ناگزیر با مامورین از در مسـالمت پیش آمده رهایی انیس را وعده داد. چون پافشـاری مامورین و مظاهره ادامه یافت، و مقامات عالیه دولت از آن اطلاع یافتند، لذا محمد ولی خان دروازی وکیل مقام سـلطنت شاه امان الله به اسـتقبال مظاهره کننده گان رفت و از آنان معذرت خواسـت و به امر او انیس از زندان آزاد شد.
با رهائی انیس از زندان مضمون مظاهره تغییر یافت و تظاهر کننده گان در حالی که محی الدین انیس را روی شـانه های خویش برداشـته بودند، به دفتر جریده بازگشتند.
محی الدین انیس نسـبت به خود و جریدۀ انیس در شـماره ۲۸ انیس چنین ابراز شـکران می نماید:
"به عارفین قدر عرفان مطبوعات و دوسـتداران انیس از کافۀ جوانان و مامورین دولت و از کافۀ منورین سـکنۀ کابل مخصوصاً کلبۀ معارف که جوقه جوقه به اداره تشـریف فرما شـده اظهار اسـتمداد و آمادگی کمک به یک جریدۀ ملی می نمودند شـکر بل اظهار تعهد و خلوص و وفاداری می نمایم چه این تظاهرات شـان بهترین شـاهد بود که این ملت با شـعور، قدر و قمیت جراید خود را میداند."
با رویداد محاکمۀ انیس متوجه می شـویم که: همان طوری که محی الدین انیس با تاسیس و نشـر جریدۀ انیس در تاریخ ثقافت و مطبوعات کشـور فصل جدیدی را باز نموده و بنیانگذار رونق مطبوعات آزاد و غیر حکومتی گردید، به همانصورت محاکمۀ او بحیث نخسـتین محاکمۀ مطبوعاتی در تاریخ ژورنالیسم افغانسـتان صفحۀ دلچسـپی را باز نمود. صفحهٔ که در جامعۀ مترقی و نو بنیاد عصر امانی التفات به آزادی افکار و خواسـته های مردم را از یکطرف و بیداری شـعور سـیاسی در جامعه را از جانب دیگر منعکس می سـازد. و این نکته از نتیجۀ محاکمه و تظاهرات مردم و عکس العمل مقام وکالت سـلطنت به خوبی مشـهود اسـت.
غلام محی الدین انیس سـر انجام در تاریکی روزگار و اختناق بعد از سـقوط دولت جوان امانی به مرض توبرکلوز یا سـل مبتلا می شـود. با آنهم انیس دسـت از مبارزه بر نمی دارد. او به جرم حق طلبی و آزادی خواهی در دورۀ حبیب الله کلکانی مشهور دورهٔ سـقاوی و بعداً در زمان زمامداران آل یحی به سـرنوشـتی اسفناکی روبرو گردید.
غلام محی الدین انیس در سال ۱۳۱۷ هجری شمسی در محبس دهمزنگ کابل جهان فانی را وداع گفت و جسدش را در قبرستان عقب زندان در هدیرۀ معروف "پردیسی ها" دفن نمودند.
روح این انسان والا و مشعلدار روشنگری شاد و بهشت برین مکانش باد