مقدمه :
بازیافته های اثار تاریخی به خصوص دوره بودایی در روستای عینک ولسوالی محمد آغه ؛ فصل تازه یی در تاریخ افغانستان و به خصوص در شناسنامه ولایت لوگر گشوده است . این ولایت بنابرعقاید هندوشاهان و برهمن شاهان « عبادتگاه » بوده است . که شاهان کابل بعد از مراسم تاج پوشی در بالاحصار کابل ؛ حتما" به معابد ولایت لوگر رفته و مراسم عبادت و قربانی را به جا می آوردند .از روستای عینک الی سکاوند یا سجاوند معابد بیشماری وجود داشته است که به مروردهور از بین رفته و یا زیر خاک مدفون اند.
بنابر نوشته های مرحوم احمدعلی کهزاد معبد شونا سجاوند و معابد گندهارا به هم ارتباط نزدیک داشت و برهمنان هندویی این معبد را مورد احترام و نیایش خویش قرار میدادند . ناگزیز باید بنویسیم که آتش پرستان هندویی کشورمان ، روابط با آریایی هایی قلب افغانستان که سوریا و مهر و رودرا ، سوتری ومیترا را پرستش مینمودند و از آنها متاثر گردید ه بودند ؛ داشتند .
بقرار البیرونی سومین پادشاه برهمن شاهی « کملـو» نام داشت که آنرا « کـلمو» هم تلفظ میکنند. از روی یکی از حکایات دلچسپ محمد عوفی در جوامع الحکایات معلوم میشود که مشارالیه معاصر زمان عمرو لیث صفاری ۲۶۵-۲۸۷ هـ ق= ۸۷۹ - ۹۰۰ م میزیست و سلطنت میکرد. اگرچه مولف جوامع الحکایات او را درین وقت به صفت رای هندوستان یاد کرده ولی هنوز علاقه های ننگرهار و لغمان و تگو و نجرو پختیا (سمت جنوبی) تا حوالی نزدیک کابل جزء قلمرو او بود. این مساله از روی فتح «سکاوند» (لوگر) معلوم میشود زیرا محمد عوفی شرح میدهد که عمرولیث صفاری شخصی را بنام «فردعان» شحنهء زابلستان مقرر کرد و او با چهار هزار سوار آمده و سکاوند را گرفت و بتکدهء معروف آنرا که در اقصأ هند شهرت داشت ویران کرد.(۱)

اما هندو ها و سکهـ های امروزی ولایت لوگر:
هندو و سکهـ ها یکی از باشنده گان دیرینه ولایت لوگر است که قبل از کودتای ۷ ثور سال ۱۳۵۷ هـ ش زندگی مشترک با دیگر هموطنان خویش داشتند. تعداد آنها به ۱۵۰ فامیل میرسید و کتله بزرگ در حدود ۱۰۰ خانوار در برکی راجان حیات به سر میبردند و به تعداد ۳۰ فامیل در ولسوالی چرخ و بقیه آنها در قلعه امیر، گوور و کلنگار زندگی داشتند . ( ۲)
هندوان این ولایت برای عبادت خویش در برکی راجان معبد و یا مندر یا دهرم شال یا درمسال نیز داشته؛ که تا امروز پا برجا است .
معبد یا مندر شیو پوهانی ولایت لوگر که در کتاب مهابهارت و اثار باستانی همیشه به املاء « لهوگر» آمده است همچنان معبد چشمه گنگ و معبد سکاوند را صفحات تاریخ در حافظه سپرده اند . (۳ ) هندوها و سکهـ های این ولایت مانند سایر اقوام در برپایی مراسم مذهبی خویش آزاد بوده اند . هیچ ممانعت در برگزاری مراسم خاص درروستای های این ولایت به خصوص در کنار چشمه های پادخواب و همچنان چشمه قلعه پادخوابی برای شان به وجود نیامده بود.و تا چند دهه قبل مراسم مذهبی خویش را برپا می نمودند.
اکثرهندوان و سکهـ های لوگر مصروفیت تجارت و دوکانداری و همچنان معاملات پولی داشتند که در بدل سود و مفاد برای هموطنان لوگری خویش قرض میدادند . با وجودیکه مفاد این پول بیست در صد بود ( ۴) و اکثرا" بنابرمجبوریت و ضرورت حاضر بودند که این مفاد را بپردازند.
ضمنا" هیچ نشانه از مردم آزاری و اذیت آنها در این ولایت دیده نمیشود. مشغولیت انها چنانکه گفته شد دوکانداری و صرافی و معامالات پولی بود . دوکانها و مغازه های چه در ولسوالی برکی برک و یا بازار برکی راجان و یا بازار چرخ در امنیت کامل وجود داشت .
روابط وحس مسؤولیت این مردم مانند همه باشندگان ولایت لوگر مسالمت آمیز بوده است . اما بعد از کودتای هفت ثور شرایط نه تنها برای هندوان سخت گردید بلکه سایر اقوام به مضیقه و فشار سیاسی و نظامی و حتی اقتصادی قرار گرفتند و یکی بعد دیگر ، منزل و کاشانه خویش را رها نمودند. تعداد آنها کمتر گردید اما در این دو دهه اخیر که شرایط امنیتی در ولسوالی های ولایت لوگر دگرگون گردیده است ؛ حضوروموجودیت هندوان و سکهـ ها در لوگر مجددا" با شرایط دشوارتر مواجه شد و آنها را مجبور به ترک دیار و ماواء نمودند.
اما امروز فقط درمسال انها پا برجا است بقیه دوکانها و منازل شان یا به کرایه داده شده است و یا متروک مانده است . اکثریت انها به ولایت ننگرهار و ولایت کابل رخت سفر بسته اند.

زیر نویسها :
۱ - کهزاد - احمد علی ، برهمن شاهان کابلی یا کابل شاهـان برهمن ، از سالنامه کابل ۱۳۲۳ هـ ش ، کابل ناتهـ ، ش ۴۶، س ۲۰۰۷ م . به نقل از جوامع الحکایات نسخۀ قلمی موزه کابل.
۲ - آدمک - لودویک، گزیتر جغرافیایی ، ج ۶ ، ص ۵۱۸ .
۳ - داس - ایشر، ما باشندگان دیرینه این سرزمین، استوکهولم ، ۲۰۰۳ م ، ص ۴۳ .
۴ - آدمک ، اثر قبل الذکر، ص ۵۱۸ .