دریغا حسرتا!
امروز کاندید اکادیمسین پوهاند میرحسین شاه یکی از اساتید پوهنتون کابل و ستاره تابناک تاریخ و دانشمند شناخته شده افغانستان غروب کرد و جامهء ابدیت برتن و به دیار فردوس رخت بست . ( ۲۵ می ۲۰۲۰ م )
پوهاند میرحسین شاه یکی از استادان طراز اول پوهنتون کابل که تمام عمر خویش را در تدریس و تحقیق و پژوهش و ترجمه آثار و مقالات متعدد وقف نمود . در کشور امریکا وفات نمودند .
پوهاند میرحسین شاه فرزند میر عبدالجواد آغا در سال۱۶ جدی ۱۳۰۳ هـ ش مطابق ۶ جنوری ۱۹۲۵ م در گذر ده خواجه شهر قندهار دریک خانواده روحانی و علمی زاده شدند. تحصیلات ابتدایی خویش را در مکتب نمره ۲ شهر قندهار که بعداْ به مکتب احمد شاهی مسمی گردید و تحصیلات متوسطه و ثانوی را در لیسه احمشاه بابا در شهر قندهار و بعدا در لیسه حبیبیه کابل ( صنف ۱۱ و ۱۲ ) و تحصیلات عالی خویش را در پوهنځی ادبیات پوهنتون کابل و ( درجه مافوق لیسانس یا ماستری ) در پوهنتون لکنهو هند ( پوهنتون علیګره) به پایان رسانید.
استاد سالیان متمادی علاوه از تدریس ، مناصب معاونیت و ریاست پوهنځی ادبیات و علوم بشری پوهنتون کابل ، امریت دیپارتمنت تاریخ و عضو هیئت علمی در کمیته های علمی و شورای علمی پوهنتون کابل ، وزارت تحصیلات عالی ، وزارت اطلاعات و کلتور و اکادمی علوم افغانستان را داشت و هرگزاز پژوهش و ترجمه قلم برزمین نگذاشت. اثار متعددی نگاشت و به پژوهش گرفت و ترجمه نمود : تاریخ افغانها در هند، تاریخ علوم در قرون وسطی (شرق میانه و آسیای مرکزی) ، آرشیف شناسی، تاریخ تسلط مغول ها در افغانستان، تاریخ قرون وسطی هند، نامه های پوهاند میرحسین شاه با دانشمندان خارجی و داخلی و ترجمه های مانند تعلیقات حدود العالم من المشرق الی المغرب، تاریخ هند در قرون وسطی، سهم مسلمانان در جغرافیه، بحثی در احوال و آثار بیدل ، زندگی میر علی شیرنوایی، انگلستان و افغانستان و بیشتر از صد مقاله که به پژوهش گرفته و یا ترجمه نموده اند.
در پهلوی آنهمه تآلیفات استاد یکی از مهم‌ترین اثری که ترجمه نمودند ، کتاب تعلیقات حدود العالم من المشرق الی المغرب بود و یقین دارم بزرگان تحقیق با من همنوا هستند که سبک ایشان در ترجمه‌ اثار علمی متفاوت از ترجمه دیگر دانشمندان بوده است . استاد چنانکه خودشان همیشه یاد مینمودند که مترجم باید کاملاً به متن وفادار باشند، که این روش فضا را برای بازآفرینی ادبی و هنری فراهم می‌کند . همچنان مهم‌ترین ویژگی ترجمه‌های استاد را، آشنایی و تسلط کامل با زبان های فارسی دری، پشتو و انگلیسی دانست بنابران این ویژگی اهمیت آثار تحقیقی و ترجمه های شان به خوبی نشان میدهد.
 

وظایف اداری:

ـ معلم در لیسه احمدشاه قندهار ۱۳۲۸-۱۳۳۱ هـش
ـ شمول درکدر پوهنځی ادبیات پوهنتون کابل ( اواسط سنبله ۱۳۳۴ هـ ش)
ـ معاون پوهنځی ادبیات و علوم بشری (۱۳۴۰ـ ۱۳۵۰ هـ ش)
ـ ترفیع به رتبه پوهاندی (۱۳۴۵ هـ ش)
ـ رییس پوهنځی ادبیات و علوم بشری (۱۳۵۰ـ۱۳۵۶ هـ ش)
ـ استاد تاریخ و آمر دیپارتمنت در پوهنځی علوم اجتماعی پوهنتون کابل تا سال ۱۳۶۷ هـ ش )

اشتراک در کنفرانسها علمی :

ـ در داخل کشور : سیمینار شاعر بزرگ دری حضرت جامی، سیمینار بین المللی کوشانی ها، سیمینار تحقیقات زبان پشتو( ۱۳۵۶هـ ش)، مجلس بزرگداشت دقیقی بلخی (۱۳۵۶ هـ ش)، سیمینار بین المللی روابط هند و افغانستان (۱۳۵۴ هـ ش ) سیمینار بزرگداشت هشتادمین سال وفات سید جمال الدین افغانی ( ۱۳۵۵ هـ ش)، سیمینار هزارمین سال تولد خواجه عبدالله انصاری (۱۳۵۵ هـ ش)، سیمینار بین المللی مطالعات کوشانی (۱۳۶۱ هـ ش ) سیمینار به مناسبت بزرگداشت سه صدبیست مین سال تولد بیدل (۱۳۶۳ هـ ش)، سیمینار بین المللی ناصر خسرو (۱۳۶۵هـ ش) سیمینار بزرگداشت فیض محمد کاتب، سیمینار بزرگداشت مؤرخ کشورمان احمدعلی کهزاد، و دهها دیگر.
- در خارج افغانستان : سیمینار بین المللی تاریخ آسیا ( دهلی ـ ۱۹۵۹ م) کنگره مستشرقین ( دهلی ۱۹۶۴ـ م)، سیمینار تحصیلات عالی در پوهنتون مینی سوتا (ایالات متحد امریکا ۱۹۶۵م)، کنفراس بین المللی تیموری ( سمرقند ـ ازبکستان ۱۹۶۹ م)، سیمینار تاریخ کشور های آسیایی ( عشق آباد ترکمنستان ۱۹۷۲ م)، سیمینار کشور های آسیای میانه ( دهلی ۱۹۶۸م) کنفرانس بین المللی امیرخسرو دهلوی ( ۱۹۷۴ دهلی م)، کنفرانس منطقوی تحصیلات عالی ( بیروت لبنان ۱۹۷۶م)، سیمینار علامه اقبال ( لاهور پاکستان ۱۹۷۷م) کنگره تاریخ هند ( بمبی ۱۹۸۰م).کمیسیون مؤرخان مشترک افغان ـ شوروی ( ۱۹۸۴ و۱۹۸۶م).
ـ تدریس و تحقیق یک سمستر در پوهنتون هایدلبرگ المان فدرال۱۹۷۲ م)
ـ تحقیق راجع به نسخ خطی زبان پشتو ( پوهنتون های لندن : کمبریج و آکسفورد، موزیم بریتانیا )

آثار و ترجمه ها و رسایل :

استاد پوهاند میرحسین شاه تحقیقات علمی فرهنگی و تاریخی فراوانی دارد كه بیشتر آنها در مجلاّت علمی و نشریه های های اختصاصی مانند مجله هاي ادب، وژمه، جغرافیا، آریانا، عرفان وكابل در یك شماره و یا به صورت پیاپی چاپ شده است. برخی از كتابهای استاد، همانند رساله در احوال و آثار امیر علی شیر نوایی، آثار واحوال بیدل، و تعلیقات حدود العالم مكرر اقبال چاپ یافته است. اما كار بسیار مهم و ماندگار استاد میرحسین شاه ترجمهء عالمانه ایشان كتاب تعلیقات حدود العالم من المشرق الی المغرب است كه كار بسیار گسترده یی بود و ترجمه ي آن هم دانش و پژوهش گسترده ای را ایجاب می كرد. و چندین بار در کابل و ایران چاپ شده است.
۱ ـ احوال وآثار قاضی حمیدالدین بلخی، مجله : اندوایرانیکا، کلکته هند،۱۹۵۷.
۲ ـ تاریخ افغانستان ( مغلان) مجله آریانا، انجمن تاریخ، ۱۳۳۵ ـ ۱۳۳۶.
۳ ـ ترجمه : زندگانی سیاسی امیرعلی شیر نوایی، نویسنده بارتولد، انجمن تاریخ، ۱۳۶۵، ترجمه مجدداز طرف وزارت اطلاعات وکلتور درسال ۱۳۶۰ هـ ش.
۴ ـ افغانها در هند، انجمن تاریخ، ۱۳۴۵ هـ ش. حواشی و تعلیقات آن روی دست است .
۵ ـ خلاصته المریدین، مقدمه، پوهنځی ادبیات، پوهنتون کابل، ۱۳۴۳ هـ ش.
۶ ـ ترجمه : تعلیقات حدود العالم من المشرق الی المغرب، با حواشی وتعلیق مینورسکی، پوهنځی ادبیات پوهنتون کابل، ۱۳۴۲هـ ش. چاپ دوم یه مناسبت میلاد کابل، شاروالی کابل، ۱۳۹۰ هـ ش. چاپ های جداگانه ۱ و۲ با تصحیح و حواشی بیشتر از داکتر غلام رضا ورهرام و مریم میراحمدی ۱۳۷۲ و ۱۳۸۳ هـ ش ایران.و بالاخره جدید ترین و مکمل ترین چاپ این اثر یک ماه قبل حمل ۱۳۹۹ هـ ش از طرف انتشارات امیری به کوشش و سعی استاد شاه محمود محمود چاپ گردید.
۷ ـ تعلیقات مجدد بر حدود العالم ( ترجمه) اکادمی علوم افغانستان، ۱۳۶۴ هـ ش.
۸ ـ بحثی در احوال وآثار بیدل (ترجمه) پوهنځی زبان و ادبیات پوهنتون کابل. چاپ دوم از طرف وزارت اطلاعات و کلتور. چاپ سوم با حواشی و تصیحیح مجدد پوهاند میرحسین شاه و مقدمه استاد شاه محمود محمود از طرف انتشارات خاور در سال ۱۳۹۳ هجری شمسی در کابل انتشار یافت.
۹ ـ سهم مسلمانان در جغرافیه (ترجمه) تکثیر شده درپوهنځیعلوم اجتماعی.۱۳۶۴ هـ ش. چاپ مجدد: به سعی و کوشش استاد شاه محمود محمود، انتشارات خاور، کابل، ۱۳۸۹هـ ش.
۱۰ ـ تاریخ علوم در قرون وسطی ، به اهتمام و کوشش استاد شاه محمود محمود چاپ انتشارات خاور ، ۱۳۹۵ .
۱۱ ـ تاریخ نویسی در شرق، تکثیر شده، پوهنځی علوم اجتماعی، پوهنتون کابل، ۱۳۶۷ هـ ش.
۱۲ ـ افغانستان وانگلستان (ترجمه) پوهنخی علوم اجتماعی، ۱۳۶۴ هـ ش. چاپ مجدد به سعی و کوشش استاد شاه محمود محمود، انتشارات خاور. کابل، ۱۳۹۰هـ ش.
۱۳ ـ تاریخ هند در قرون وسطی (ترجمه)، پوهنځی علوم اجتماعی، ۱۳۶۴ هـ ش، چاپ مجدد ۱۳۹۱با مقدمه و سعی و کوشش استاد شاه محمود محمود از طرف انتشارات خاور انتشار یافت، ۱۳۹۱ هـ ش.
۱۴ ـ مجموعه مقالات ، جلد اول، انتشارات امیری ، ۱۳۹۷ .
۱۵ - نامه ها ( شامل نامه های استاد با دانشمندان داخلی و خارجی) ، تصحیح و تعلیقات و مقدمه استاد شاه محمود محمود ، انتشارات امیری، ۱۳۹۸ .
۱۵ ـ نسخ خطی پشتو در کتابخانه های مدرسه شرقیه افریقایی لندن پوهنتون های کمبریج و آکسفورد، موزه بریتانیا و دیوان هند، منتشر شده در مجله وژمه، پوهنځی ادبیات، پوهنتون کابل،استاد بزرگواردر سال ۱۳۶۷ هجری شمسی مانند ملیونها افغان دیگر نسبت شرایط نامساعد و ناهنجار زاده گاه و کشور خویش را ترک کرد و با فامیل خویش در ایالات متحده امریکا زندگی می نمود .

با تآثر و تآلم که در طول هفته اخیر وضع صحی شان به وخامت گرایید و در شفاخانه تحت مراقبت قرار گرفتند . اما شام امروز می خواستم جویای احوال شان شوم که خبر وفات شان را دریافت نمودم . انالله و انا الیه راجعون. روحش شاد و یادش گرامی باشد .تسلیت و صبر برای خانواده و فرزندان شان می گویم و در این غم بزرگ خود را کنار شان میدانم.