رحمت الله خان و شادابی عروسی های هندوان و سیکهـ های کابل
Ischwar Dassنغمه سرای پیوند دلها به نسلی که من وابسته ام و یک نسل پیشتر از آن؛ شاهد اند که در محفل عروسی های هندوان و سیکهـ های کابل، همیش ساز و سرود از نوای دوهل و سرنای رنگ می گرفتند. گاه گاه دسته ساز هنرمندان خرابات و یا هنرمندان شوقی خانواده های هندو و سیکهـ نیز هنرنمایی می کردند ولی دوهل و سرنای و چوب بازی امر حتمی و همراه ی همیشگی عروسی ها می بود. سرشناس ترین نوازنده های دوهل و سرنای از خانواده ی «رحمت خان» بودند. خود رحمت خان (پیرمرد با بالاپوش و کمپل) اصلن سرنای می نواخت، این هنر را از پدرپدر به ارث برده بود. پسرش که در پشت سر پدر دیده می شود دوهل نواز بود پسانها در رادیو و تلویزیون یکی دو پارچه طبله هم کار کرد. در صورتیکه به دسته های بیشتر دوهل سرنای نیاز می بود از هنرمندان چاردهی یا کوهدامن دعوت به عمل می آمد. با تشکر از جناب استاد دیپلوم انجینر سورج پرکاش چند، که این عکس را به اختیارم گذاشتند.
Shahpoor Stanekzaiدوست گرامى آقاى داس با شرىک ساختن اىن عکس تارىخى خاطرات شرىن گذشته ام از محافل خوشى هموطنان اهل هنود وسک رادر محله کارته پروان که سال هاى
متمادى دوستانه و صمىانه در جوار هم مى زىستىم تازه ساختىد ممنون از شماوىاد ان وقت ها زنده وماندگار باد.
Ischwar Dassتشکر از حضور گرم فرد فردی تان. اصطلاح «اهل هنود» نادرست و غلط است. بهتر است که هندوان و سیکهـهای افغان، افغانهای هندو و سیکهـ ویا جامعهء
هندوباوران وسیکهـ های افغانستان گفته شود. سپاسگزارم. با مهر
Sediq Quiamدهل و سْرنا یا به اصطلاح عامیانه مردم
"دهل و سُرنی " از قدیمترین گروه های موسیقی که بنام گروه های دوره گرد هم یاد شده می باشد . قدامت گروه های دوره گرد تا دوره بهرام گور میرسد که سرزمین وسیعی ما بنام خراسان یاد میگردید . این گروه های دوره گرد که خوشبختانه تا امروز حتی در کابل هم از بین نرفته است در محافل عروسی تا امروز مروج است . مخصوصا در قدیم که خبری از موتر های گل پوش نبود ، عروس را توسط " دولی " که به شانه های چند نفر حمل میگردید تا خانه شوهر می بردند همراه با دهل و سرنای و رقص های جوانان در طول راه همراهی میگردید . دهل و سرنای نه تنها در عروسی ها بلکه در مراسم خاص ملی ، غلبه و پیروزی در مقابل دشمنان متجاوز . مراسم روز های آزادی همراه با رقص و اتن های محلی و ملی هم مروج است . نواختن دهل و سرنای در کار های دسته جمعی یا گروهی برای تحرک دادن یا سرعت دادن کار ها هم زیاد در کشور ما مروج می باشد . در زمانیکه رادیو نبود بعضی خبری های ملی و فرمان ها ی دولتی را با یک یا چند نفر جارچی دهل و سرنای همراهی میگرد . قسمی که ابتدا دهل و سرنای توجه مردم را توسط نواختن دهل و سرنای با نواختن یک نغمه مقبول جذب میکردند بعدا جارچی ها خبر مورد نظر را به اطلاع مردم می رساندند . قدامت دهل و سرنا این دو آله از قدیمیترین آلات موسیقی مخصوصا ً افریقا و آسیای می باشد . قسمیکه از قدامت نواختن یا خواندن با حرکت منظم که بنام " لی " یاد میکنم بیش از 5000 سال می گذرد که توسط دهل و آلات ضربی ابتدایی همراهی میگذرد . همچنان سْرنا که انکشاف یا فته همان نی یا توله است . که نی ابتدا در مصر کشف گردید . قسمیکه انسانها متوجه شدند که در زمان وزش باد از نی زارها صداهای خاصی شنیده میشود . که ناشی از سوراخ ها کرم خوردگی نی ها بوده . اما از آله بادی موسیقی که از عاج فیل یا شاخ آهو ساخته میشد حتی در زمان حضرت عیسی ع هم در جنگ ها به عوض آله مخابره استعمال گردیده است .
G Rauf Roashanبه تاييد گفته هاي جناب قيام يادم ميايد كه سالهاي بسيار پيش از امروز شبي در گروه مهمانان رسمي از شرق ميانه و شمال افريقا در شهر موناستير تونس در باشگاهي كه همانند روستاي مردمان كوچي و صحرا نشين ساخته بودند اشتراك داشتم٠ مهمانان درون چادر ها و يا هم در اطراف آنها بر مسند هاي روستايي نشسته بودند٠ و از نان هاي تونسي بومي ميخوردند و ميخنديدند و خوشي ميكردندكه صداي سازي در محوطه پيچيد٠ سازآهسته آهسته به مركز چادر ها نزديك ميشد٠ آنگاه ديدم گروه كوچكي از نوازندگان متشكل از مردي كه سرنا مينواخت، مرد ديگري كه دهل ميكوبيد و زني عربي كه لباس رقاصه هاي
رقص مشهور شكم را اجرا ميكنند در ميدان آمدند٠ آوازدهل و سرنا و شور انگيزي رقص عربي در هواي صاف اين شهر در كنار مديترانه شور و جوش خاطره انگيزي خلق ميكرد٠اين صحنه براي من جالبتر از مهمانان ديگر بود چون ساز متشكل از اله هاي ساز محلي و باستاني كشور من بود و نوازندگان لباسي ببر داشتند كه متشكل از پيراهن و مخصوصا تنبان گيبي افغاني بود٠آنگاه من كه چند هزار ميل از كشورم دور بودم از فراگيري فرهنگ شرق ميانه و شمال افريقا و پديده هايي كه مردمان اين كشور ها را بهم نزديك ميسازند لذت ميبردم و ميگذاشتم نسيمي كه از مديترانه بر روي من ميوزيد جان تازه در من بدمد٠
Sediq Quiamمیخواهم اضافه کنم که بر علاوه دهل ، یک نوع آله ضربی دیگر هم سْرنا را همراهی میکرد ، که بنام نغاره یاد مشود . دو نوع بود . 1 : معمولا یک جوره خورد و کلان به عقب کسی بسته و حمل می شد . نوازنده با دو عدد چوبک خورد از عقب نفر میرفت و به نغاره ها ضربه وارد میکرد یا مینواخت که صدای شوخ تر از دهل داشت . 2: گاهی نغاره های کلان تر را که یک جوره می بود به ذو طرف عقب اسپی می بسند . نوازنده یا ضرب نواز خودش هم بالای اسپ نشسته با دو عدد چوبک باریک به نغاره ها مینواخت و سرنا را همراهی میکرد . نغاره را در غرب بنام تیمپانی می شناسند.
