|
آزادی و لجام گسیختگی مطابع در سایه دیموکراسی
مقدمه :
آزادی آرمانی است که فطرتا" انسان ارزو دارد که به آن برسد
اما بدبختانه تعبیر ما از آزادی در مطبوعات ، حمله به حریم دیگران و تا مرز
قوم و خانواده و مذهب و دین می انجامد بنا" سؤ استفاده از ازادی جنجال ها و
دشمنی های کهنه را تازه ودشمنی های تازه را استمرار می بخشد. ارمغان بیشتر
از سه دهه جنگ و بدبختی و مهاجرت سبب شد که هرکه از بالای دیوار خانه ما به
داخل بیایید با دست باز هر کی را دل شان خواست به زندان افگنند و یا اعدام
کنند، حتی به صحرا و دشت های سوزان در تبعید نگهدارند . و یا گلوی یکدیگر
را گرفته و ملامتی را نثار هم نمایم .
دراین فضای نامساعد چهره های روی صحنه میآیند که نه دین
دارند و نه پایند ایین و عرف و عنعنات هستند . دستورات بیگانگان را پیاده
میکنند تا آن حدود پبش میروند تا سرتسلیم فرو آوریم . بلی ! با تضاد قومی و
مذهبی و لسانی ما را می ارایند تا آنچه در کنفرانس بُن اتفاق افتاده ؛ با
دل و جان بپذیریم و رنه به سرنوشت نامعلومی ( ؟ ) فرستاده می شویم .
سقوط طالبان برای امریکا نقطه عطف در تاریخ تجاوزات آن
کشوربه حساب می آید چون این تجاوز دامنه تجاوزات امریکا را در سرزمین های
اسلامی از افغانستان تا سوریه و عراق و تونس و لیبیا و سودان کشانید . آغاز
حمله روز یکشنبه هفتم اکتبر سال 2001 م ، نیروهای آمریکایی و بریتانیایی با
وجود نداشتن اجازه جنگ از سازمان ملل متحد بمباران هوایی بر کمپ‌های طالبان
و القاعده را در افغانستان شروع کردند. نیروهای اتحاد شمال (مجاهدین) که در
مقابل طالبان می‌جنگیدند با تضعیف شدن طالبان از سوی آمریکا توانستند شهر
مزار شریف را در 9 نوامبر به تصرف خود درآورند. این کار باعث شد به سرعت
نیروهای طالبان از بخش‌های شمالی خارج شده و در 13 نوامبر 2001 م بعد از
اینکه طالبان شهر را خالی گذاشتند کنترل کابل را نیز به دست بگیرند. طالبان
آرام آرام کمتر شدند و تنها بخش کوچکی از انها در شهر کندز دیده می‌شد.
آخرین گروه طالبان نیز در 26 نوامبر دستگیر شدند و مابقی به پاکستان متواری
شدند.( 1)
جنگ به سوی جنوب کشور کشیده شد، جایی که طالبان به قندهار
عقب نشینی کرده بودند. بعد از سقوط قندهار در دسامبر، مابقی طالبان و
القاعده به استقامت ادامه دادند. در همین حال در نوامبر 2001 م ، نیروهای
آمریکایی و متحدین آن اولین نیروهای زمینی خود را در خاک افغانستان در جنوب
غربی شهر کابل در اف‌اوبی راینو مستقر ساختند
کنفرانس بُن :
کشوری که صاحب نداشت دیوار و دروازه آن را هر زمانی
میتوانند بکشایند و حسب دلخواه خویش مردم را به اسارت درآورند بنا" نیروی
ایتلاف به رهبری امریکا سقوط طالبان را در سال 2001 م رقم زدند . حملات
امریکا و بریتانیا ؛ تحت نام « عملیات بلند مدت ازادی» به تاریخ 16 میزان
1380 هـ ش با حملات موشکی و راکتی برای سقوط طالبان آغاز شد و طالبان به
تاریخ 23 عقرب 1380 هـ ش فرار را بر قرار ترجیع دادند و گلیم خود را از
کابل چیدند . این حملات نه به خاطر رهایی ما ازجنگ و بدبختی بود بلکه حضور
اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده در خاک افغانستان، طالبان را رو در روی
جامعهٔ جهانی قرار داد .
اسامه بن لادن، از طرف آمریکا متهم به طراحی بمب گذاری
سفارتخانه‌های این کشور در آفریقا در سال 1998 و حملات 11 سپتامبر2001 م در
نیویارک شده بود .
بنابر کتاب خاطرات سفیر امریکا رایان کراکر که فعلا چاپ شده
است : در اوایل اکتوبر یک ماه بعد از حملات سپتامبر نماینده های امریکا به
شمول رایان کراکر با نماینده های ایرانی دولت خاتمی در مقر جامعه ملل
ملاقات نموده و از امریکا خواستار میشود که منتظر چی هستید؟ باید افغانستان
را اشغال نماید . دولت ایران که با طالبان روابط تنگا تنگ داشتند نمی
خواستند نفوذ عربستان در همسایگی اش رشد نماید . ( 2 ) همچنان دولت ایران
همیشه ارزو دارد تا افغانستان در جنگ باقی مانده تا از کشورهای تازه به
استقلال رسیده اسیای مرکزی بیشتر استفاده ببرد .
بعد از فرار طالبان از کابل ؛ پایتخت مجددا" بدست طرفداران
استاد ربانی افتاد و موصوف بار دوم به کابل آمد و حکومت ثانی خویش را آغاز
کرد . در مورخهٔ 6 قوس 1380 هـ ش اجلاس بن درآلمان تحت سرپرستی سازمان ملل
متحد به مدت 14 روز بر گزار شد . در این کنفرانس بدون این که از مردم مان
بپرسند که کی را میخواهند ؟ فقط برای تقسیم ویرانه ها و لاشه های کشور و
مردم ما ؛ تمام جوانب در گیر در قضیه افغانستان ,چه مجاهدین که سالها دربرا
بر رژیم هفت ثور وابسطه به شوروی وطالبان که با پشتیبانی پاکستان در
افغانستان به قدرت رسیده بودند, چه نیروهای تکنوکرات وابسطه به غرب
وطرفداران ظاهر شاه, در یکجا ودور یک میز جمع شدند . دراین کنفرانس احتمال
برد عبدالستار سیرت بسیار زیاد بود اما نماینده گان مجاهدین حاضر نبودند
برای افرادی رای بدهند که دوره مجاهدت را سپری نکرده باشند . بنا" بر اساس
توافقنامهٔ بُن دولت موقت جدید افغانستان به ریاست حامد کرزی تشکیل شد و
درتاریخ اول جدی 1380 هـ ش قدرت را در کابل برای مدت شش ماه به دست گرفت .
در تاریخ 21 جوزای 1381 هـ ش لویه جرگهٔ اضطراری بر اساس
موافقتنامهٔ بُن در کابل برگزار شد و دولت انتقالی به ریاست حامد کرزی به
مدت دو سال تعیین گردید .
لویه جرگهٔ قانون اساسی در تاریخ 23 قوس 1383 هـ ش برگزار
شد و پس از 22 روز بحث و گفت و گو، تحت فشار ناظران خارجی، قانون اساسی
جدید تصویب شد .
در تاریخ 18میزان 1383 هـ ش انتخابات ریاست جمهوری برگزار
شد که در نتیجهٔ آن دولت دایمی افغانستان به ریاست حامد کرزی به مدت پنج
سال تشکیل شد . در ابتدای سقوط طالبان، ولایت‌های مختلف افغانستان در کنترل
فرماندهان محلی بود و دولت کابل، تسلط چندانی بر ولایت‌ها نداشت . حتی تا
امروز برخی ولایات استقلال داخلی و اقتصادی دارد و مادام العمر ادعای
والایی دارد . به تدریج و با کمک نیروهای بین‌الملل (آیساف) و ائتلاف تحت
فرمان آمریکا، دولت کابل توانست اندکی کنترل خود را بر ولایت‌ها گسترش دهد
.
اما تا امروز طالبان به مقابله با دولت کابل و نیروهای ناتو
به رهبری آمریکا که آنها را اشغالگر می‌خوانند برخاسته اند و در
ولایت‌های جنوبی و شرقی افغانستان نفوذ و عملیات خود را گسترش
داده‌اند.دولت کابل از حکمروایی حامد کرزی تا امروز با جمع نیروهای باقی
مانده ناتو به رهبری آمریکا تا کنون از برقراری امنیت در افغانستان عاجز
مانده‌اند . (3)
از جانب دیگر امریکا با تبانی متحدین خویش چون پاکستان و
کشور های امارت عربی و دیگر کشور های خلیج از کمک طالبان دست نکشیدند و
برای طالبان دفتری در قطر باز نمودند و بیرق طالبان درآنجا برافراشته شد
.(جنوری 2012 م ) این برای نخستین بار است که طالبان در خارج از افغانستان،
دفتر نمایندگی دیپلماتیک راه اندازی می کند . همچنان روزنامه‌های آمریکایی
وال استریت ژورنال و انگلیسی تلگراف در گزارشی (منتشره در اول اگست 2012 م
) به نقل از منابع ناشناس افغان و غربی مدعی شدند که یکی از اعضای رهبری
طالبان در شورای کویته در اواخر ماه مه همان سال، اقدام به ایجاد و تأسیس
دفتری در مرکز استان سیستان و بلوچستان در شهر زاهدان کرده‌است .
روزنامه وال استریت ژورنال در ادامه گزارش خود مدعی شده، در
شنودهای مکالمات تلفنی اطلاعاتی بدست آمده که نشان می‌دهد، اعضای سپاه قدس
ایران در اوایل ماه جون 2012 م در مورد ارسال و تجهیز نیروهای طالبان در
افغانستان با موشک‌های زمین به هوا گفتگو انجام داده‌اند .
روزنامه روسی نیزاویسمایا گازتا در گزارش خود (منتشره در 2
اگست 2012 م ) نیز به نقل از منابع افغانی و غربی ادعاهایی مشابه موارد فوق
را منتشر کرده و در بخش دیگر اعلام داشته: "ایران و طالبان خود را آماده
میکنند که در صورت حمله اسرائیل یا آمریکا به تاسیسات اتمی ایران، به
عملیات انتقامی مشترک دست بزنند. این در حالی است که منابع و مقامات ایرانی
موارد مطرح شده از این قبیل را به شدت رد نموده و این گونه اخبار را کذب
اعلام کردند . (4)
در طول این شانزده سال سه بار انتخابات صورت گرفت بدبختانه
نتوانستیم تجربه دیموکراسی را فرا گیریم آنچه خواست دولت های بیرونی بود
فرد مورد نظر شان سرقدرت امد و با مخالفان شان مدارا نمود چوکی ها قسمت شد
وپول های بزرگی دریافت کردند . هنوز معلوم نیست این تجارب چند سال دیگر وقت
خواهد گرفت تا کشور و مردم ما مسیر صلح و ارامش را طی خواهد کرد
اما مطابع ...!
در طول پانزده سال گذشته بازار چاپ و رسانه های اطلاعات
همگانی روز تا روز گرمتر شده است . هر چند این وسایل از نظر کیمت بیشتر می
شود به همان اندازه از کیفیت دوری می گزینند. و به همان اندازه تفرقه و جنگ
دامن هموطنان را بیشتر میگیرد . هرچند انتشار روزنامه و جریده رونق
میگیرند؛ محتوای آنها فاقد ارزش های اجتماعی است و به همان اندازه اتش
دشمنی به نامهای قوم و قبیله، دین ،مذهب ، سمت و ولایت ؛ مردم ما را می
سوزاند . هر چند رنگینی های مطبوعات تصویری فضا را رونق میبخشد به همان
اندازه خون هموطنان ما زمین کشور را خونین و رنگین می نماید .
رسانه های چاپی با گذشته ها فرق دارد . دولت دیگر کنترول
برآنها نداشته؛شاید اکثر این مطابع در سالهای اخیر راجستر شده باشند اما
کارگران و کارفرمایان تعدا کثیری از آنها از جای دیگر آب میخورند . زمانیکه
داخل این مطابع میشوید چهره های نا آشنا با زبان دیگری صحبت مینماید . به
خوبی فهمیده میشود که مردم ما نیستند .
محتوای روزنامه و مجلات و رسانه های تصویری هماهنگی ندارد
با دید کوتاه میتوان انها را رده بندی کرد .
- رسانه هایکه خود را با آزادی بیشتر می آرایند نظم در کار
شان دیده نشده از هر طیف سخن میزنند . بازار مکاره را گرمتر دیده و راست و
دروغ به خور مردم میدهند .
- بیشتر رسانه های تصویر و چاپی دست و آستین را بالا زده در
صدد انحراف جامعه از مسیر متوازن آن است . دست اندرکاران این نوع رسانه ها
از بیرون پول بدست میاورند تا ذهنیت ها را به سمت و سوی دیگر بکشاند .
- افراد و احزاب که از قدرت افتاده و سرخورده از گذشته اند
به نام های جداگانه سر بلند نموده و جراید را برای انتقاد و نشانه گیری به
طرف دولت مورد استفاده قرار میدهند . این رسانه ها فاقد اخبار و مطالب به
درد بخور است .
- بخش عمده مطبوعات امروز در حقیقت وسیله ای است تا افراد
استفاده جو به خاطر بالا رفتن؛ قیل و قال نمایند. اکثر این افراد کسانی اند
که از مقام های بالایی و وزارت و ریاست به زیر افتاده اند . برای رسیدن
دوباره به آن مقام به هر کارِ زشت دست میزنند.
- همچنان بخش از مطبوعات امروزبرای سود های کلان ؛ مطالب
تهیه مینماید . با صدای بلند اخطار میدهند و باج میگیرند .
بنا" با این فراز و نشیب مطابع با گرمی مواجه شده است و
دهها مطبعه شخصی رویکار امده است . بسیار دور است که این مطابع را مطابع
ملی نامید . سوال این جاست که آیا درنتیجه آنهمه اخبار و رسانه ها خواننده
و ببینده یی دارند ؟. نه خیر !
اگر سری به بازار مندوی کابل بزنیم به خوبی میبینیم که چه
تعداد اخبار بدون اینکه صفحه آن باز شده باشد به طول و ترازو فروخته میشود.
که باز هم ملیون ها پول حیف و میل میگردد . یا به عباره دیگر این نشرات ؛
تیری است که به خطا میرود .
اما تجدد و ترقی برق آسا و صعود لجام گسیخته رسانه ها را از
ورای مانیتور رسانه های افغانستان عبارتند از : رسانه ها در حال حاضر با
کمیت قابل توجه به یک قدرت در افغانستان تبدیل شده اند. با روی کار آمدن
دولت جدید پس از طالبان در افغانستان مطبوعات وارد عرصه جدیدی شد که حاصل
آن تاکنون بر اساس آمار وزارت اطلاعات و فرهنگ مجوز گرفتن 70 تلویزیون و
فعالیت 55 شبکه تلویزیونی، فعالیت 170 شبکه رادیویی ،انتشار 1500 نشریه
چاپی، فعالیت 9 آژانس خبرگزاری و بیش از 1000[؟] مطبعه است.
همچنان به اساس گفته های مسئولین وزارت مخابرات نزدیک به دو
میلیون نفر به اینترنت دسترسی داشته و در حدود یک و نیم ملیون نفر در شبکه
های اجتماعی فعال هستند. در این میان در حدود 5000 وبلاگ و وبسایت توسط
افغان ها ایجاد شده است . این وضعیت در سطح منطقه بی نظیر است. این تعداد
رسانه در تحولات اجتماعی و سیاسی افغانستان تاکنون تاثیر زیادی داشته اند.
رسانه ها و شبکه های اجتماعی بخصوص در انتخابات اخیر افغانستان نقش بسیار
پر رنگی [ معلوم نیست مثبت یا منفی ] ایفا کردند.( 5)
مطابع دراین دوره :
مطبعه دولتی در کابل و ولایات ، مطبعه وزارت دفاع ، مطبعه
ستردرستیز وزارت دفاع ، مطبعه وزارت معارف، مطبعه وزارت تحصیلات عالی و
ریاست های مربوطه آن و مطبعه صکوک کماکان در تحت اداره دولت قرار دارند .
در حالیکه بازار مطابع شخصی گرمتر است در هرگوشه و کنار چند پایه ماشین راه
اندازه کرده اند وو از برکت انتخابات پی در پی برای ریاست جمهوری و شورای
ولایتی و پارلمان روز تا روز چاق تر میشوند . دراین مختصر فقط با نام برخی
مطابع بسنده مینمایم :
شرکت طباعتی عمران از حاجی احسان الله واقع ده افغانان ،
آریانا مارکیت ، ناحیه دوم ، مطبعه اتحاد واقع سرک کلوله پشته ، مطبعه اسد
دانش واقع هوتل مروارید در کلوله پشته ، مطبعه اعتصام واقع منزل دوم مارکیت
مطابع صنعتی جاوید - چهاراهی صدارت ، مطبعه صنعتی جاوید واقع چهاراهی صدارت
، مطبعه افغان از اجمل خان درانی واقع کوچه 13 سرک تایمنی ، مطبعه بهیر
واقع شهرنو مقابل مسجد حنظله ، مطبعه تعلیمی نبراسکا واقع پلچرخی ناحیه 9
پکتیا کوت ؛ که گفته میشود این مطبعه همان مطبعه کانادایی وزارت معارف است
که قاضی قضات افغانستان آنرا به خود اختصاص داده است ، مطبعه صنعتی سعادت
واقع چهارراهی تایمنی، شرکت طباعتی احمد واقع بگرامی پارک های صنعتی جمعه
محمد ساحه الف ، مطبعه عارفان واقع کارته چهار مقابل مسجد قندهاری ها ،
مطبعه کاروان واقع دارالامان مقابل تلویزیون آریانا ، مطبعه عازم در
ایستگاه اخیر پوهنتون ، مطبعه سحر واقع عروج پلازه سرک دهمزنگ کارته 4 ،
مطبعه خراسان واقع اریانا مارکیت ده افغانان ، مطبعه حبیب الله حسیب واقع
سرک 5 تایمنی ، شرکت طباعتی شبیر واقع سرک کلوله پشته بین چهارراهی ترافیک
و چهارراهی گل سرخ ، مطبعه شمشاد مسؤول سید معروف هاشمی و اقع سرک 11
تایمینی ، مطبعه شوخک مسؤول عبدالبصیر - واقع ده افغانان اریانا مارکیت
مطبعه Afghanistan Times Printing Press واقع پروان دوم نزدیک پوهنتون
کاردان ، مطبعه اجتماعی ، مطبعه زمزم واقع چهار راهی صدارت و مطبعه شاهین .
احصاییه وجود دارد که تعداد انتشارات و رسانه ها و جراید و
روزنامه را در ده سال گذشته برشمرده است ارقام سرسام آور است نمیتوان در
این مختصر همه را بیان کرد . اما مختصرا" تعداد آنرا میتوان نوشت :
ارقام رسانه های چاپی و تصویری از سال 1381 تا 1389 هـ ش :
جراید ( دوهفته نامه و ماهنامه ) به تعداد 237 . جریده (
هفته نامه ) به تعداد 87 . مجله به تعداد 161. روزنامه به تعداد 28 . کیبل
به تعداد 54، بولتن به تعداد 1 ، آژانس خبررسانی به تعداد 25 ، موسسه
نشراتی به تعداد 12 ، دارالترجمه به تعداد 12 ، مرکز ژورنالیزم به تعداد 6
، گاهنامه به شکل جریده به تعداد 7، فصل نامه به شکل جریده به تعداد 3 ،
گاهنامه به شکل مجله به تعداد 4 .
رسانه های چاپی دولتی در شهر کابل و ولایات به تعداد 95 .
روزنامه های خصوصی ، آزاد و غیر دولتی در کابل به تعداد 95 ، جراید خصوصی
آزاد و غیر دولتی به تعداد 210 ، فصلنامه و گاهنامه خصوصی ، آزاد و غیر
دولتی به شکل مجله در مرکز به تعداد 120 ، هفته نامه خصوصی ازاد و غیر
دولتی ولایات به تعداد 65، مجلات خصوی آزاد و غیر دولتی ولایات به تعداد 60
مجله ، روزنامه های خصوی آزاد و غیر دولتی ولایات به تعداد 10 روزنامه ، و
دههای دیگر .... ( 6 ) و به تعداد 138 کمپنی فلم در کابل و ولایات فعالیت
دارند . ( 7)
زیر نویسها :
1 - ویکی پیدیا ، عملیات آزادی بلند مدت .در طول عملیات
بلندمدت آزادی در سالهای 2001 الی 2003 م ، ایالات متحده توسط بسیاری از
کشورها و هم‌پیمانانش حمایت می‌گردید. طوری که از 2006 م بیش از 40 کشور در
این جنگ سهیم بودند.
2 - آوا – خبرگزاری صدای افغان ، جزييات جديد از مذاکره
کراکر و سه ديپلمات دولت خاتمي درباره افغانستان ، یکشنبه 10 عقرب 1388 هـ
ش . ضمنا" رک : تلویزیون صدای امریکا « فارسی » .
3 - ویکی پیدیا ، طالبان .
4 - ویکی پیدیا ، ایضا" .
5- مانیتور رسانه ها در افغانستان ،Afghan Journalists
Safety Commitee
12 اگست 2014 .
6 - رهسپر- نقیب الله ، نقش رسانه ها در تقویه فرهنگ
دموکراسی در افغانستان ، 1381 – 1389 هـ ش ، به همکاری : محقق فرزانه حبیبی
، کابل ، 1390 ، صص
16 تا 61 .
7 - رهسپر - نقیب الله ، ایضا" ، ص 73 - 77 .
|
