کاخ دارالامان؛ روایتی از خود سوزی تاریخی
اهمیت سیاسی و ملی کاخ سلطنتی دولت امانی، شکار حسادت و فراموشی خاندانی شد و سالیانی طولانی به فراموش خانه، محل تجمع دوایر دولتی ، «تحویل خانه» و «گدام کشمش» بود.
من که امیر امان الله بن امیرحبیب الله بن امیرعبدالرحمن می باشم، این کاخ را در سال 1304 ساختم تا یادگار زمان من باشد.


کاخ دارالامان مقر دو سال آخر دولت امانی، حدود یک صد و پنجاه اتاق خرد و بزرگ به شمول 48 سالن بزرگ، یک کتابخانه، 80 اتاق دفتر و32 باب توالت عصری (تشناب) داشت.
یکی از مظاهر رنجبار تراژدی جنگ افغانستان این است که نماد های تاریخ و آزادی سیاسی به دست خود مردم ویران شدند. این همان کاخیست، خویشاوند با غم های خویش.
نخستین آتش سوزی بر کاخ دارالامان، چهل سال بعد از اعمار آن اتفاق افتاد. گویند فساد سالاران وزارت فوائد عامه، تمام اسناد های اداری و مدارک را همراه با طبقه سوم کاخ با عظمت دارالامان درآتش سوختند.


تهیه کننده رزاق مأمون
قصر دارالامان، در دهۀ سوم قرن بیستم، در فاصلۀ هشت کیلومتری جنوب کابل روی تپه یی موسوم به «آراتیپه» بنا شد.استاد حبیب الله «رفیع» محقق و تاریخ نگار، می گوید که شاه امان الله به هنگام گذاشتن نخستین سنگ تهداب کاخ دارالامان، سندی را به خط و امضای خودش، درلفافه یی مخصوص درکنار همان سنگ نهاده است که قرار روایت، در آن نگاشته شده بود که من که امان الله بن امیرحبیب الله بن امیرعبدالرحمن می باشم، این کاخ را در سال 1304 ساختم تا یادگار زمان من باشد.
کارساختِ کاخ،از سال 1304 آغاز شده و درسال 1306 هجری تقریباً به اتمام رسید. این کاخ دریک باغ مشجر به مساحت یک صد وبیست هزار مربع، ساخته شده است.در برنامۀ شاه امان الله، کاخ دارالامان محور شهرجدید کابل بود و درصدر هفتاد ساختمان مدرنی قرارداشت که طرح وساختمان آن ها به ابتکار جوزف بریک آماده شده بود.
دراسناد وزارت فوائد عامه آمده است که طراح شهر جدید کابل، یک مهندس فرانسه ای به نام «گودار» بود. احتمال دارد جوزف بریک و گودار اعضای یک مجموعۀ کاری بوده اند. کار اعمار این ساختمان ها، با همکاری یک تیم ۲۲ نفری از مهندسان آلمانی و هفتصد تن کارگر محلی طی قریب به ده‌سال (تا سال ۱۹۲۹ میلادی) در جریان بود.
بنا به سفارش هیأت مهندسان آلمانی، حدود هفت صد تن از دانش آموخته گان صنف ششم مکاتب پایتخت در رشته های معماری و ساختمانی به مدت شش ماه تحت آموزش قرار داده شدند. ساخت وسازِ کاخ شاهی زیر نظر مهندس والتر هارتن (Walter Harten) درساحۀ (5400)مترمربع، و به ارتفاع 33 متر آغاز انجام گرفت.
شاه امان الله علاقه شورانگیزی به اعمار کاخ دارالامان داشت.آقای مسعودی رئیس موزیم کابل می گوید: امان الله هرعصر همراه با ملکه ثریا به صحن باغ می آمدند، جای می نوشیدند و کارگران و ساختمان چی ها را نوازش می کردند.
کاخ دارالامان حدود یک صد و پنجاه اتاق خرد و بزرگ به شمول 48 سالن بزرگ، یک کتابخانه، 80 اتاق دفتر و32 باب توالت عصری (تشناب) داشت. یک باب کفیتریا و پنج اتاق جدید در جریان پروژه های بازسازی و نوسازی در سالیان بعد به آن اضافه شده است.
درین کاخ برای نخستین بار، از سنگ های کوه چهلستون به حیث روی کش کف ساختمان وبرخی دیوار ها استفاده شد. مهندسان آلمانی همزمان برای انتقال سنگ از چهلستون تا محل ساختِ کاخ جدید، یک خط آهن کوچک حمل ونقل راه انداختند و واگن های دستگاه ریل میان کاخ و کوه چهلستون در رفت و آمد بودند.
دستگاه آبرسانی مجهز و جدید نیز که آب پاک را از «چشمۀ چونغر» واقع در منطقه قلعه قاضی به داخل ذخیرۀ آب کاخ انتقال میداد، برای نخستین بار درکاخ دارالامان فعال شده بود.کاخی شاهی نخستین ساختمان دولتی در افغانستان بود که با سامانه های گرم کن عصری ( مرکزگرمی) نیزمجهز بود که با ذغال کار می کرد.
در سال های حاکمیت شاه امان الله، عملیات بنای کاخ درهفت مسیر حرفه یی در دست انجام بود. دستگاه های خشت پزی بزرگ، کارخانه سنگ تراشی و کارخانۀ نجاری در نزدیکی کاخ تأسیس شده بودند. تاریخچه کاخ دارالامان برابر است با اوج گیری نهضت معماری عصری درکشور که کمی پس از آن، ساختمان های «کاخ تاج بیگ»، « پل هارتن»، «موزیم ملی»، «تعمیرپسته خانه»، «جادۀ دارالامان- شاه دوشمشیره»،«لیسه محمود طرزی» وبرخی ساختمان های الحاقی دیگر که درجریان دگرگونی های بعدی نیمه کاره رها شدند؛ ساخته شدند. درظرف قریب ده سال، روزانه بیش از هزار نفر کارگر در شعبات مختلف سرگرم تولید مصالح ساخت و ساز بودند.
کاخ شاهی یک صد وپنجاه اتاق بزرگ ومیانه و کوچک داشت و تمام اداره های سلطنتی با توجه به اصل «تمرکز اداری» در آن مستقر شده بودند. برج اول کاخ مشرف به جادۀ عمومی که طرح وپیکر آن هنوز به سوی رهگذران و تماشاگران می نگرد، دفتر کار شاه امان الله بود. «دارالتحریرشاهی»، وزارت دربار و دیگر وزارت های کلیدی در ساحه همین برج اول قرار داشتند. شاه، فقط دو سال فرصت یافت ازین کاخ به عنوان مرکز رهبری سیاسی مملکت استفاده کند.
طرح داخلیکاخآزادی
این کاخ در واقع در آغوش یک باغ مرتفع، در سه طبقه، به شکل U ساخته شده که در وسطش باغچه و حوض داشت. ارتفاع هر طبقه شش متر بود. ستونهای ایوان، سنگی بودند و ورودی‌های اتاقها سقف هلالی داشتند. اما ستونهای داخلی، آجری یا خشتیبودند. در گوشه‌ها و وسط هر سالن، یک اتاق یا سالن بزرگ عمدتاً ستون‌دار قرار داشت. اتاقهای بقیۀ بخش ها 3/5 متر بودند. از طرفین، دو راه‌پله برای رفتن به طبقات بالا داشت و از وسط هم یک راه‌پله مُدوّر و گِرد. یک دستگاه بالابر ( لفت یا آسانسور) هم کار می کرد. از طبقه سوم، یک راه‌پله اضطراری، طبقه سوم را به نیم‌طبقۀ بالای اتاقهای طبقه سوم، وصل می کرد.این نیم‌طبقه ارتفاعش از کف تا سقف دو و نیممتربود. در ساختمان، از آهن و چوب نیز زیاد استفاده شده بود. دور تا دور تپه‌ای که این کاخ بر روی آن قرار گرفته، دیوار های خشتی مُشبّکی داشت.
کاخ دارالامان بر تهداب های سنگی بنا شد. دیوارها و ستون پایه های خشتی آن از اختلاط مصالح مختلف از جمله سمنت، چونه و ریگ ساخته شده اند. چیره دستی و مهارت معماران در بخش های مختلف، ستوده نی است. پوشش مدور و بیضی شکل بام و سقف کاخ، به طور کامل از فلز مس ساخته شده بود. طرح های زینتی قسمت داخلی سقف و نما های زاویه دار سالن ها و اتاق ها، حاصل دست گچ مالان ماهر آن زمان بود. به ویژه چوب کاری و تسطیح دیوار های اتاق بیضه یی شکل واقع در طبقه سوم، چشم هر بیننده یی را خیره می کرد.
رویکش کنگره های کاخ از سنگ تراشیده شدۀ کوه چهلستون بود. پوشش های داخلی ازگچ و در طراحی سقف و ایوان ها از چوب استفاده شده بود. روی چوب های به کار رفته، نقش ونگارهای نفیسی به چشم می خورد. فرش سنگ مرمر در هر سه طبقه به کار رفته بود.
جای پرسش است که رقم دقیق مخارج ساختِ کاخ دارالامان درهیچ سندی ذکر نشده است. مهندسان ومشاوران ریاست ساختمانی «بنایی» پس از اعلام نظام «جمهوریت» در1352 تخمین زده بودند که ساختن کاخ دارالامان، برابر با ارزش پولی آن زمان بیش از بیست وپنج میلیون افغانی هزینه برداشته بود. در بارۀ مخارج ساختمان های دیگر برمحور کاخ دارالامان هیچ مدرک وتخمینی تا کنون ارائه نشده است.
کاخی که متروک شد.
امیرحبیب الله خان کلکانی درنخستین روزهای رسیدن به قدرت بنا به تشویق برادران شاه امان الله و یک عده درباریان، از کاخ دارالامان دیدن کرد. وی بعد از آن که به سقف و سالن های بزرگ نگاه کرد به همراهانش گفت که امان الله خانعجب کاخی جور کرده بوده است. یکی از برادران امان الله فی المجلس پیشنهاد می کند که نام قصر از «دارالامان» به «دارالحبیب» برگردانده شود. حبیب الله نگاه تحقیر آمیزی به او می اندازد ومیگوید که هروقتی خودم مرد شدم همین رقم یک کاخ بسازم، آن را به نام خودم خواهم کرد!
نُه ماه حکومت امیرحبیب الله درجنگ سپری شد و روشن نیست که درآن مدت، از کاخ امانی برای چه منظور استفاده می شده است. از مجموعه گزارش های جنگی درآن زمان می توان حدس زد که کاخ، دراختیار فرماندهان لشکرهای جنگی بوده است که سرگرم سفر بری به استقامت جنوب داشته اند.
وقتی نادرخان وزیر دفاع پیشین شاه امان الله، امیرحبیب الله کلکانی را از کابل بیرون راند، نخستین دغدغۀ درباریان، عوض کردن یا کم رنگ کردن نام کاخ، از حافظۀ عام بود. لاجرم نام کاخ را از «دارالامان» به «دارالفنون» عوض کردند و دستور داده شد که ساز وبرگ دانشکدۀ طب به شمول خوابگاه دانشجویان طبی به آن جا منتقل شود؛ اما نگرانی از اهمیت سیاسی کاخ دارالامان درافکارعمومی، ریشه دارتر بود. سرانجام دربار نادری فیصله کرد که بخش های مهم کاخ به عنوان«تحویل خانه» و «گدام های کشمش» مورد بهره برداری قرار گیرد.
آتش سوزی راز آمیز در کاخ
چهل سال بعد از اعمارکاخ دارالامان،در سال ۱۹٦۹ میلادی برابر با ماه قوس 1347 ، دریک «بعد ازظهر روز پنجشنبه»، بر طبقه سوم کاخ، آتشی عظیم افتاد که برای همه پرسش برانگیز بود. بار ها از زبان بزرگان خانواده می شنیدم که وقتی زبانه های آتش، از بام و پنجره های طبقه سوم قصر دارالامان بیرون زده بود؛ دود تیره و غلیظی تمام ساحه را پوشانیده بود و جمع بزرگی از شاهدان محل از نزدیکی دروازه شمالی، جادۀ عمومی و دروازه عقبی صف بسته و ذوب شدن پوشش مسی سقف کاخ را که چکه چکه بر زمین می ریخت؛ تماشا می کردند.
ظرف چند ساعت، سقف منزل سوم که از چوب دستک، نی، تخته و پلستر چونه وگچمالی اعمار شده بود، به شمول قیچی بستی های چوبی وحواشی درونی سقف، به طور کامل درآتش سوختند. سرتاق ها، دروازه های منقوش وحکاکی شده، و کلکین های بزرگ طبقه سوم که همه از چوب چارمغز وارچه طراحی شده بودند؛ نود در صد منهدم شدند و ده درصد باقی مانده نیز قابل بازسازی نبودند.
پلستر های دیوارهای داخلی منزل سوم، متلاشی و پایه های استنادی و ایوان طبقه سوم به سرعت فروریخته بودند.افزون برآن، مجموعه یی از نگاره های ظریف که چشم اندازی از یک نگارستان را به نمایش می گذاشت؛ محو گردیده بودند. آتش به حدی قوی بود که استخوان بندی بنای طبقه سوم را نیز متزلزل ساخته و درزها و چاک ها در زوایای دیوار ها به وجود آمده بود.
تجهیزات و لوازم دستگاه مرکز گرمی، لوله های آبرسانی، تشناب ها، شبکۀ سیم برق و قندیل ها نابود شده بودند. فرو ریزی سقف، ستون ها، و از کار افتادن تمام سیستم برق، آب، انبار بزرگی از مواد مخروبه را روی بام منزل دوم ایجاد کرد که در نتیجه بر شبکه آبرسانی، برق، تشناب ها و پلسترکاری های منزل دوم و اول نیز به شدت اثر منفی برجا گذاشته بود. این آتش سوزی پرهیاهو، ظاهراً تمام تأسیسات اداری وزارت فوائد عامه وقوای کار را بلعیده بود!
این حادثه، « به باور مردم کاری بود ناجوانمردانه و برنامه ریزی شده. » آگاهان و روشنفکران بدین باور بودند که « شاید آتش افروزان می خواستند تا هرگونه نشانه وخاطره ای شاه امان الله خان » را از خاطره ها بزدایند. این استدلال زیاد پررنگ نمی نماید. اگر خاطره زدایی از امان الله در دستور کار خاندان نادری می بود، برنامۀ آتش سوزی کاخ تا سال 1347 به تأخیر نمی افتاد.
گروه دیگر فکر می کنند که یک دسته از مسئولان وزارت فوائد عامه و قوماندانی قوای کار، برای از بین بردن هرگونه آثار وعلایم خیانت مالی و فساد اداری، به ارتکاب چنین خیانتی تن دادند. این گمانه زنی، بیشتر از موارد دیگر مقرون به واقعیت می نماید. در نتیجۀ حریق تمام اسناد کاغذی واداری وزارت فوائد عامه و قوای کار به خاکستر بدل شد.
مقامات محافظه کار نظام شاهی در بارۀ این که چه کسی یا کسانی عامل آتش سوزی بزرگ در طبقه سوم کاخ بوده اند؛ انجام ندادند و یا اگر اقدامی هم به طور سربسته انجام دادند؛ هیچ گاه اطلاعی به مردم داده نشد. هیچ مقامی بلند پایه، یا دون پایه برای این خطای نا بخشودنی مورد بازپرس قرار نگرفت و کسی هم به دادگاه کشانیده نشد. «ماما کبیر» باغبان پیر کاخ شاهی نیز می گوید که آتش افروزی در کاخ، کار عمدی بود و هدف این بود که «بعضی اسناد را از بین ببرند.» حافظۀ پیرمرد بیش از صد ساله، همین عبارت کوتاه را از دست نداده است. می توان فهمید که مردم، از صبح فردای آن آتش سوزی عمدی، دریافته بودند که فسادی در کار بوده است.
همین که کاخ دارالامان از بام شوکت و عظمت در محاق فراموشی افتاده بود، برای خاندان نادری بسنده بود. تبدیل نام کاخ به «دارالفنون» و تبدیل آن به «تحویلخانه» و «گدام کشمش» آخرین امکانی بود که نادری ها از آن بهره بردند. بیش ازین، کاری از دست شان ساخته نبود. تبدیل نام کاخ مثلاً به «کاخ نادری» امکان نداشت.
بازسازی کاخ دارالامان
درآن زمان، انتشار خبر حریق قصردارالامان همه را تکان داده بود. بسیاری از مردم داوطلبانه به حکومت پیشنهاد داده بودند که حاضر اند در بازسازی کاخ، سهم خود را ادا کنند. فشار افکار عمومی باعث شد متخصصان امور ساختمان از سوی حکومت به هدف اعمار مجدد کاخ به کار گرفته شوند. پروژه بازسازی کاخ سوخته، به دستور مقامات سلطنتیبا اختصاص بیست میلیون افغانی، بلافاصله روی دست گرفته شد و تا زمان سقوط نظام ادامه یافت. کاخ در اوایل سال نظام جمهوری به رهبری سردار داود خان، در جوزای 1353 آماده بهره برداری مجدد شد.
بحث متخصصان امور ساختمانی روی این مسأله متمرکز شد که «بنای قدیمی وتاریخی» دارالامان باید به شکل اولیۀ آن مرمت شود. گویا متخصصان نقشه اصلی کاخ را دراختیار داشتند و از روی آن، کار دشوار بازسازی مطابق نسخۀ اولی را امری ممکن می دانستند. تمام تجهیزات سنگین «دستگاه ساختمانی وزارت فوائد عامه» به این پروژه سپرده شده بود.اما درآن زمان بیست میلیون افغانی رقم ساده یی نبود که شبکه های فساد وزارت فوائد عامه از کنار آن راحت بگذرند فصل تازه یی از دستبرد و فساد مالی آغاز شد. برخی ازعناصر مشکوک که هویت شان درج اسناد بازمانده نمی باشد، با ذکر این نکته که هنوز معلوم نیست «درآینده ازین عمارت به کدام منظور استفاده می شود.» «صرف موضوع اعمار سقف منزل سوم، پوشش قیچی، آهن پوش ونمای بیرونی عمارت» را در اولویت برنامه بازسازی قرار دادند. هزینۀ احیای نگارستان داخلی، چهارچوب های حکاکی دروازه ها، پنجره ها و پلستر کاری های نفیس به فراموشی سپرده شد و به اصطلاح اداری « مصرف شان تیر شد!»
برای سترواخفای فساد مالی جدید، بحث داغ و سردرگم را روی چه گونه گی ساختن سقف پوشش عیار کردند. یک جناح از مرزا قلم ها بدین باور بودند که سقف پوشش «ازکانکریت آهندار قسمِ مونولیت» اعمار شود. براساس این شیوه، کانکریت ریزی در محل انجام می گیرد. اول موافقه شده بود که با همین شیوه، بازسازی شروع شود.
درین میان یک گروه دیگر از «چتاق» های کارکشته تحت نام متخصص، روی استفاده «از تخته های کانکریتی آهن دار پری فابریکه» لنگر انداخته بودند. این گروه از سوی مقامات «فابریکه خانه سازی» وارد صحنۀ چانه زنی شده بودند. استدلال دسته دوم این بود که گویا، کانکریت پری فابریکه، برمحاسبات علمی وانجنیری استوار است.
بحث، بازار تیزی و دخالت های مقامات از وزیر تا یک محاسب کم پایۀ دو گروه، هفته ها بدون نتیجه یی که «نه سیخ بسوزد؛ نه کباب» ادامه یافت. سرانجام جادوی دسترسی به بخشی از «بیست میلیون افغانی» بر هر دو اردوگاه غالب آمد و کش وگیر بین مجریان دیوان سالار به یک نقطه اجماع رسید که حق هیچ جناحی نادیده گرفته نشود. فیصله شده که « هم مفکورۀ استفاده از کانکریت پری فابریکه و هم کانکریت نوع مونولیت» در بازسازی سقف پوشش مورد استفاده قرار گیرد. قرار نبود که بیست میلیون افغانی هزینه، به جیب یک گروه ریخته شود.

بازسازی بدین گونه انجام شد:
از سال 1347 و پس از روی کار آمدن نظام جمهوری به رهبری سردار محمد داود خان، کاخ دارالامان دو مرحله از بازسازی را پشت سر گذاشت. در هر دو نوبت، تغییراتی در ساختار، مهندسی و استفاده از مواد و مصالح ساختمانی متفاوت از اصل، درآن وارد شد.
سقف پوشش اصلی کاخ دارالامان که در مهندسی نخست از چوب دستک، نی و تخته بود، از کانکریت ساخته شد. اما هزینۀ کمانه ها و قیچی های پوشش فلزی که در برابر احتمالات حریق مقاومت بیشتر داشت، سنگین بود. فیصله شد که قیچی های پوشش از چوبی عایق دار ساخته شود که در برابر آتش سوزی مقاوم باشد. در فرجام از چوب و فلز در اعمار قیچی های پوشش استفاده به عمل آمد.
در سال 1350 خورشیدی پس از انتقال تأسیسات اداری ستره محکمه ( دیوان عالی) به کاخ دارالامان، به همکاری «دستگاه ساختمانی بنایی وزارت فوائد عامه» یک رشته مرمت کاری های جدید انجام گرفت. مهم ترین تحول، این بود که به خاطر تسهیل در گرم کردن اتاق ها، از ارتفاع سقف اتاق ها کاسته شد. ارتفاع تمام اتاق های کوچک که با طول وعرض اتاق ها، هم آهنگی و تناسب نداشت، با اعمار سقف های آویزان، کاهش یافت. در وسط ارتفاع طبقه سوم از دو طرف سقف کانکریتی جدید ساخته شد. با اعمار سقف ضمیمه، ارتفاع یک تعداد از اتاق ها کاهش یافت ولی شماری از اتاق های تازه نیز به وجود آمد. ساختار چوبی طبقه سوم و پلستر های داخلی و بیرونی کاخ، به طور کل سر از نو دستکاری و مرمت شد. رنگمالی رویه داخل اتاق ها این بار با استفاده از رنگ آبی و پلاستیکی تجدید گردید و رنگ روغنی در رویه کاری بدنه های چوبی استفاده شد و در آرایش کف اتاق ها و دهلیز ها خشت تراسو به کار گرفته شد.
افزون بر ترمیم سیستم گرم کن و شبکه آبرسانی کاخ، نوسازی کامل خطوط برق و نصب چلچراغ ها و قندیل های جدید، برای نخستین بار، زمینه برای الحاق یک دستگاه تلفن اتومات 120 خطی، مساعد شده و یک کفیتریای عصری با تجهیزات ضروری نیز اعمار شد. به سلسلۀ اقدامات احتیاطی، در حاشیه ساختمان یک حلقه چاه عمیق به عمق 25 متر همراه با ماشین فشار آب فعال شد و شبکه فاضلاب ( کانالیزاسیون) زیر زمینی کاخ به صورت اساسی ترمیم و فعال گردید.هزینۀ بازسازی دوره نخست که بیست میلیون افغانی بود، درین این دوره ( ماه جوزای 1353) در برخی اسناد رسمی شصت میلیون افغانی ذکر شده است.
کاخ، پس از دورۀ اول بازسازی، به ریاست موزیم ملی سپرده شده بود؛ اما در آخرین سال سلطنت ظاهر شاه ( 1350) اداره ها وارکان قضایی وزارت عدلیه درکاخ دارالامان جا به جا شدند. در دوره داود خان بازهم دوایر قوماندان قوای کار ووزارت فوائد عامه در بخشی از آن مستقر شدند.

زخم دو باره بر کاخ امانی
یازده سال بعد، دومین ضربه و ویرانی بر تاریخچه کاخ دارالامان اضافه شد. بخش های از کاخ امانی برای باردوم در زمان اشغال افغانستان توسط ارتششوروی سابق، در سال ۱۹٧۸ میلادی، به شدت صدمه دید اما به زودی ترمیم و آمادۀ بهره برداری شد.در نیمه دوم سال های شصت خورشیدی، کلیه دستگاه اجرایی و اداری وزارت دفاع به کاخ دارالامان منتقل شدند. در کودتای ۱۶ دلو ۱۳۶۸ خورشیدی به‌رهبری دگرجنرال شهنواز تنی، وزیر دفاع پیشین افغانستان علیه دولت دکتر نجیب‌الله، این محل هدف بمباران های سخت هوایی و توپچیقرار گرفت و بخشی از آن به شمول سقف فلزی آن متلاشی شد. دکترنجیب پس از سرکوب کودتا، دستوربازسازی داد وقصر دو باره رونق خود را بازیافت. درمجموع، طی سال های حاکمیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان، کاخ دارالامان هماره از سوی دولت مواظبت می شد و از آن جایی که وزارت دفاع بودجه بزرگی را سالیانه برای رهبری جنگ و دفاع از حکومت دراختیار می گرفت، مرمت و نوسازی کاخ دارالامان به حیث مقر وزارت دفاع، در تمامی دوره ها جریان داشت.
واپسین توفان
از بهار 1371 همزمان با سرنگونی دولت دکترنجیب الله، کابل به طورکامل درگرو گروه های مسلح رقیب درآمد. کاخ دارالامان بار ها بین نیروهای حرکت اسلامی، جمیعت اسلامی و حزب وحدت اسلامی دست به دست می شد. سرانجام درسال 1374 جنگ بین دولت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی وواحد های مسلح مخالف تحت رهبری فرماندهان وابسته به استاد عبدالعلی مزاری رهبر حزب وحدت اسلامی از استقامت جادۀ سیلو و دهمزنگ به سوی کاخ دارالامان متمرکز شد. درجریان جنگ از هوا وزمین ظرف پنج شبانه روز، کاخ خالی دارالامان که به پادگان دفاعی نفرات حزب وحدت تبدیل شده بود؛ زیر ضربات توپچی وهوایی نیروهای وابسته به دولت آقای ربانی، به ویرانۀ کامل مبدل شد.
از آن پس، ( طی بیش از دو دهه) کاخ دارالامان همچون نمادِ تأسف وسکوت رنجبار، متروک باقی ماند. بعد از سال 2001 به دور کاخ ویران سیم خار دار کشیده شد و قطعات نظامی ایساف و اردوی ملی افغانستان در دوره های مختلف پاسگاه های خود را در جلو و سه ضلع دیگر کاخ افراز کردند.
در پنج سال نخست حکومت حامد کرزی، هیچ توجهی به وضع کاخ دارالامان صورت نگرفت.سرانجام در سال ۲٠٠۵ میلادی، برنامه‌ای برای بازسازی کاخ و پارک‌های اطراف آن ترتیب گردید. محمدیونس نواندیش، که بعد ها رهبری شهرداری کابل را دراختیار گرفت، اعلام کرد که برای بازسازی کاخ، به سی میلیون دالر نیاز است.
وی ظاهراً برای بازسازی کاخ و کاخ های چهلستون و تاج بیگ کمر بست و حتی برای جمع آوری اعانه از مردم، یک حساب بانکی و صندوق کمک ایجاد کرد. وی مدعی شد که کار بازسازی این بنا همراه با بناهای چهل‌ستون و تاج بیگ از ماه اسد 1390 آغاز شده و هزینه کارهای مقدماتی آن را شهرداری کابل از بودجه خود خواهد پرداخت.
ولی با بحرانی شدن اوضاع سیاسی و گرفتاری هایی اداری ومالی که برای شخص نو اندیش به وجود آمد؛ روند جذب کمک های مالی متوقف شد و حتی این گمانه زنی ها طور شایعه نقل می شد که مبالغی از کمک های اولیه که به حساب صندوق اعانه جهت بازسازی کاخ های کابل واریز شده، دزدی شده است.

سرانجام در آخرین ماه سال 1394 خورشیدی (چهارشنبه 19 حوت) کابینه دولت وحدت ملی افغانستان تصویب کرد که قصر تاریخی دارالامان با هزینه حدود ۱۶ میلیون دلار بازسازی شود.
دولت فیصله کرده است که باید بیشتر اداره‌های دولتی به منطقه دارالامان در غرب کابل منتقل و قصرهای موجود در این منطقه به خصوص قصر دارالامان بازسازی شود تا مفکوره امان الله خان، پادشاه پیشین افغانستان (۱۹۱۹ - ۱۹۲۹) به حقیقت مبدل شود.

رویکرد ها:
تاریخچه قصر دارالامان، جزوه منتشره در زمان سردار داود خان
دانشنامه آریانا
گزارش رادیوی آزادی در باره قصر دارالامان
سایت فارسی بی بی سی و تلویزیون طلوع در باره قصر دارالامان

ه‍.ش. ۱۳۹۵ خرداد ۱۰, دوشنبه