هشتم : سکوت و فراز مطبوعات در زمان محمد داوود خان :
مقدمه :
زمانیکه از رییس جمهور محمد داوود سخن به میان میایید حتما توجه ما به دوران صدارت و کارکردهای او قرار میگیرد . مردیکه درحدود چهل سال عمر خود را در بلندترین مراتب دولتی از وزارت حربیه تا قومندانی فرقه و رییس تنظیمیه وسفیرو صدراعظم و بالاخره رییس جمهور سپری نموده است ؛ توقعات بیشتر میرفت تا جریان تاریخ را به سوی اعتلای کشور سوق دهد . در هرمقطع زمان ؛ کارکرد های وی را باید به بررسی و نقد گرفت . پلان های پنج ساله اول و دوم دوران صدارت موصوف ؛ شاید یکی از دورانی باشد که بعد از دوره شاه امان الله خان ؛ افغانستان راه رشد خود را طی می کرد
درمورد زندگی محمد داوود کتابها و یاداشتهای زیادی انتشار یافته است که با یک نگاه به شخصیت و زندگی او آشنا می شویم . محمد داوود دست پرورده کاکای خویش محمد هاشم خان صدراعظم ، پسرعم و شوهر خواهر پادشاه محمد ظاهرشاه بود. روابط نیک با کاکای خویش سردار شاه محمود صدراعظم نداشت . این اختلاف سبب شد که از کرسی وزارت حریبه به سفارت فرانسه فرستاده شود و بردارش محمد نعیم به حیث سفیر درامریکا مقرر شد و سردار شاه ولی خان کاکایش به سفارت انگلند تقرر داشت . اما سرادر محمد داوود یکسال بعد برگشت و مجددا" وزیر حربیه شد . سه سال اخیر صدارات شاه محمود با تیره گی روابط با امریکا و انگلیس و پاکستان از یک سو، و انتقادات خانواده گی از صدراعظم سبب شد؛ تا به اراده پادشاه ، بدون آگاهی قبلی سردار شاه محمود شام 6 سپتامبر 1953 م خبر استعفای شاه محمود از طریق رادیو پخش شود و سردار محمد داوود منحیث صدراعظم به تشکیل کابینه مؤظف گردید . نکته جالب دراین لحظات انست که سردارشاه ولی خان نیز از لندن برگشته بود تا از اوضاع برهم دولت استفاده برده ؛ تا عوض سردار شاه محمود به حیث صدراعظم پیشنهاد گردد . اما پادشاه دیگر ؛ نمی خواست که کاکا هایش امر و نهی نمایند بنابران با تقرر سردار محمد داوود به حیث صدراعظم ازادی خویش را بدست آورد .
محمد داوود خان در27 سرطان سال 1288 هـ ش = 18 جولای 1909 م در کابل زاده شد. پدرش سردار محمد عزیز خان که در سال 1933 توسط سید کمال در داخل سفارت افغانستان دربرلین کشته شد .محمد داوود تعلیمات ابتدایی را در لیسه حبیبیه پایان داد؛ سپس از سال 1921 تا سال 1930 م همراه با محمد طاهر و محمد ظاهر پسران کاکای خویش در فرانسه مشغول آموزش در( لیسه جاسون دی سایلی Lyce e Jason de Sailly ) بود. محمد طاهر پسر بزرگ نادرشاه در فرانسه وفات نمود و محمد داوود در پاریس زمانی که پدرش سرپرست محصلان افغانی بود، به تحصیل انجنیری پرداخت. محمد داوود بعدا" به کابل برگشت وبا آشنایی به زبان فرانسوی و کمی هم انگلیسی به کاری در وزارت خارجه توظیف گردید.
درسال 1931 م او کورسهای یکسالهء عالی افسری را در تعلیمگاه حربی درمسلک پیاده آموخته ، در سال 1932 م رتبهء برید جنرالی (نایب سالار) را بدست آورده و قوماندان عمومی قوای پکتیا شد. درسال 1934 م بحیث والی و قوماندان عمومی قطعات نظامی مشرقی (ولایات ننگرهار، لغمان، نورستان و کنر) انتصاب شده و پس از یکسال در پُست والی و قوماندان قطعات ولایات قندهار و فراه انتصاب شد. به این ترتیب محمد داوود قدرت پهناوری را در این ناحیهء بسیار مهم سرحدی با هند بریتانوی (پاکستان امروزی ) بخود متمرکز ساخت، مناطقی که بیشتر قبایل پشتون بودوباش دارند .وی درماه جون سال 1935 م به رتبهء جرنیلی (نایب سالاری) ترفیع کرد .درسال 1938 م محمد داوود دوباره به ولایت مشرقی منصوب شده و فرماندهی قطعات مستقردرآنجا را بعهده گرفت .
درآستانهء جنگ دوم جهانی محمد داوود با برادرش محمد نعیم و برخی از نخبه گان بارسوخ قشرجوان افغان هوادار مشی مناسبات نزدیک با آلمان بود. برخی ادعا دارند که وی هواخواه هیتلر بوده و ازمشی ضدانگلیسی اش پشتیبانی میکرد. وی در سال 1939 م قوماندان قول اردوی مرکز و قوماندان مکتب حربیه شد. در سال 1942 م صدارت هاشم خان با خطر واقعی برکناری توسط گروه هوادار آلمان در رأس محمد داوود مواجه شد.
محمد داوود نظر به پندارهایش فردی ملی گرا (ناسیونالیست) بود. در سالهای ۳۰ او گروه باصطلاح وزیران «جوان» را که هوادار آلمان بودند، رهبری میکرد. محمد داوود رهبری؛ هیأتهای افغانی در جلسات اسامبله عمومی ملل متحد و کنفرانسهای جهانی مانند کنفرانس کشورهای آسیا و افریقا در ماه اپریل 1955 م در باندونگ را رهبری کرد.
در سال 1945 م شورش اقوام صافی را در کنرها با قوای نظامی تحت امرش فرونشاند . در ماه اپریل سال 1946 م محمد داوود بحیث وزیر داخله تعیین شد. در این زمان در کشور تمایلات اپوزیسیونی شکل گرفته و در سال 1947 م نخستین جنبش مخالف وغیر دولتی تآسیس گردید .
بنابر اختلاف نظر با صدراعظم شاه محمود، محمد داوود بحیث سفیر در فرانسه و سفیر غیر مقیم سویس و بلژیک بخارج رفته و در آنجا در میان سالهای 1948- 1949 م کار کرد. در سال 1948 م محمد داوود ریاست هیأت افغانی در اسامبله عمومی ملل متحد را که متشکل از وزیران: حربیه، داخله، مخابرات و ریاست مستقل قبایل بود، بعهده داشت. پس از برگشت به افغانستان سردار محمد داوود خان دوباره وزیر دفاع و در عین زمان اداره وزارت داخله (1949-1950 م) به عهده داشت ، و همزمان مسوولیت ریاست مستقل قبایل را که مستقیماً امور نه تنها قبایل داخلی بلکه پشتونهای مستقر در پاکستان را پیش میبرد، بعهده داشت .
قابل یادآوری است که یک سازمان نیمه مخفی دیگر بنام «انجمن آزادی پشتونستان» زیر رهبری غلام حیدر عدالت نیز ایجاد شد که بنیانگذار عملی این جمیعت محمد داوود خان بود. یکی از اعضای این انجمن محصل پوهنتون کابل ؛ ببرک کارمل بود. گرچه مرام این انجمن دفاع از حقوق حقهء پشتونها اعلام شده بود مگر در عمل هدف آن به قدرت رسیدن محمد داوود خان بود. در سال 1951 م در اوج گسترش جنبش بورژوا- دموکراتیک در افغانستان محمد داوود از پست وزارت استعفا داده و مدتی بدون داشتن کدام پست رسمی تا توظیف شدن برای تشکیل کابینه ؛ به فعالیتهای اجتماعی- سیاسی پرداخت . (1)
محمد داوود با استفاده از تجارب کاری خویش ، افراد را برگزیده و کابینه خویش را معرفی نمود . چهره عبدالملک خان عبدالرحیم زی که از مرد نظامی و تحصیل یافته کشور ترکیه و متخصص محاسبه و حمل و نقل بود به حیث وزیر مالیه مقرر شد . محمد داوود با همکاری اخیرالذکر در تلاش بود تا سیاست اقتصادی و پلان های ترقی و تعالی کشور را رویدست بگیرد . قوای مسلح را تقویه نماید . دراغاز این همکاری طبق دلخواه پیش میرفت و توانستند پلان پنجساله اول را تطبیق نمایند اما بعدا" این روابط به تیرگی انجامید و عبدالملک خان بدون محاکمه به زندان افگنده شد . فرد دیگری که برای محمد داوود ارزش حیاتی داشت عبدالمجید زابلی بود . سیاست پیشه یی سرمایه دارو یا سرمایه دار سیاست پیشه . اقتصاد متزلزل و خفته کشور با حضور زابلی رونق گرفت و محمد داوود با دست و دلِ باز برای پروژه های عمرانی کشور ، نقشه می چید.
زندگی شخصی او بسیار ساده و بدون تعیش و مشروب و دیگر لذایذ زندگی بود ثمره ازدواج او با خانم زینب دختر محمد نادرشاه ؛ هفت فرزند بود؛ سه پسرو چهار دختر. فعلا یگانه دخترش خانم درخانی حیات دارند و در سویس زندگی میکند . فرزندان دیگر وی با 18 نفر اعضای خانواده خویش در شام 7 ثور 1357 هـ ش کشته شدند. درخانی اظهار میدارد که محمد داوود نه به خوراک کدام شوق خاص داشت، نه مشروب میخورد و نه به شکار علاقه داشت یگانه شوق پدرم افغانستان بود . (2)
محمد داوود با وجود آن همه تلاش و علاقه مفرط به افغانستان ؛ هرگز نتوانست ؛ همکاران صادق و ورزیده و دلسوز و چیزفهم کنار خود جمع نماید . بنابران تمام تلاشهای دوره ریاست جمهوری وی در نیمه راه ماند و هنوزپلانهای هفت ساله و 25 ساله خود را سردست نگرفته بود؛ که گلو اش را خفه نمودند وکشته شد.
اما مطابع در دوره های صدارت و ریاست جمهوری محمد داوود خان :
دیموکراسی نیمه بند ؛ صدارت سردارشاه محمود خان و خط مشی مطبوعاتی زمینه رشد و انتشار روزنامه ها و جراید را بارآورده بود . اصول نامۀ اساسی 1330 هـ ش در آخرین سالهای صدارت شاه محمود به تصویب رسید. مادۀ 23 این قانون اساسی در ارتباط به آزادی مطبوعات و رسانه ها بیان میدارد "مطبوعات و اخبار داخله که خلاف مذهب نباشد، مطابق اصول نامۀ مخصوص آن آزاد میباشد. نشر اخبار فقط از حقوق حکومت و تبعۀ افغانیه است. مطبوعات و جراید خارجه، که به مذهب و سیاست حکومت عالیۀ افغانستان اخلال نرساند ادخال آن به افغانستان آزاد است." اگرچه حکم این قانون در زمینۀ آزادی بیان و مطبوعات، از نظر لفظی هیچ تفاوتی با اصول اساسی مصوب 1311 هـ ش نداشت، ولی با آنهم، از شدت تطبیق قانون درین دوره زیاد کار گرفته نشد؛ بنا زمینه های نسبی ای در جهت آزادی بیان و مطبوعات به تأسی از آن بوجود آمد.
ازادی بیان روزتا روز نضج میگرفت . مطابع با وجود ساده بودنش که به شکل گستتنر بود اخبار و جراید زیادی را انتشار میدادند. بنابر یادداشت های مؤرخ معاصر افغانستان نصیر مهرین : در اثر تمایل روزافزون مردم و سهمگیری برخی از متمولین و اعانۀ خود مردم تأسیس مکاتب در ولایات کشور به شمول مکاتب نسوان جان تازه یافت. در حوزۀ مطبوعات فرستندۀ رادیو و نشریات اخباری ولایات و پایتخت در اختیار دولت بود. فقط مدت کوتاهی نشریات آزاد انگار، وطن، ندای خلق و... که از طرف حلقات غیردولتی و مستقل انتشار می یافتند، به نشر سپرده شدند .(3)
احزاب سیاسی مانند ویش زلمیان با جریده « انگار» و بعدا" « ولس » ، حزب دیموکرات ملی، حزب وطن با ارگان نشراتی جریده « وطن » ، حزب خلق با ارگان نشراتی « ندای خلق» حزب سری اتحاد به رهبری خواجه محمد نعیم خان کابلی و سید اسمعیل بلخی که تدارک کودتای روز نوروز 1329 هـ ش را رویدست گرفته بودند .(4)
علاوه برآن هشت جریده غیر دولتی دیگر نیز برای مدت کوتاهی منتشر شدند. آن ها عبارت بودند از نیلاب، آیینه، ولس، اتوم، صدای ملت، پامیر، پیام افغان و الفبا، که برخی از آنها دولتی و برخی دیگر غیردولتی بودند اما کمتر خواننده داشتند . (5)
این جراید آزاد از لحاظ امکانات چاپ و قطع، تیراژ و توزیع با روزنامه ها و جراید دولتی رقابت نمی توانستند. مطبوعات دولتی با استفاده از تکنولوژی پیشرفته طباعتی با قطع و صحافت بهتر و غالبا به گونه مصور و با تیراژ بلند چاپ می شدند. اما جراید آزاد فاقد این امکانات بودند . (6)
با این مختصر نظری کوتاه برمطبوعات دوره صدارت شاه محمود میتوان از آزادی نسبی مطبوعات و دیموکرسی کوتاه مدت به اصطلاح دیوکراسی دولتی نام برد؛ اما با قدرت یافتن سردار محمد داوود در سال 1333هـ ش، از آزادی های نسبی مطبوعات دورۀ صدارت شاه محمود خان کاسته شد. درین عصرجنگ سرد میان افغانستان و پاکستان اوج گرفت. بنا داوود خان بیشتر میخواست ازمطبوعات به عنوان وسیلۀ نشر الفاظ شدید و ناسیولیستی حکومتش در برابر پاکستان کاربگیرد. بنابراین عرصه برای فعالیت مطبوعات دولتی درعصر صدارت داوود، نسبت به مطبوعات آزاد گسترده تر بود
روی این منظور عبدالحمید مبارز که در این دوره نقش فعالی در مطبوعات داشت ؛ به این نظر است که داوود خان علی رغم آن که شخصیتی وطندوست و ترقی خواه بود، آزادی مطبوعات و آزادی های اساسی را در دوره های صدارت و ریاست جمهوری خود نپذیرفت .
"او میگوید : من بعد از آنکه از زندان رها شدم. فرصتی پیدا شد و سردار محمد داود خان مرا احضار کرد. همین موضوع را وی برایم به این شکل گفت که:« برادر شما در هر نقطه افغانستان که بروید کسی سخن شما را قبول نمی کند و اگر یک ملا برود گپ او را قبول می کنند. بنا شما اول بگذارید که توسعه اقتصادی بیاید، یک روشنی در مملکت بیاید، بعد از آن پروگرام تانرا روی دست بگیرید . (7)
لغو قانون مطبوعات دوره شاه محمود خان و سلب آزادی بیان، ناگزیر سانسور شدیدی را در پی داشت. دردوران صدارت محمد داوود ریاست مستقل مطبوعات وظیفه نظارت بر مطبوعات و سانسور را به عهده داشت. بنابردکتور اسدالله شعور؛ریاست مستقل مطبوعات به همان شکل دوره قبل ،اعمال سانسوررا ادامه داد و در این دوره حق آزادی بیان را ازروشنفکران گرفت .
به گفته شعور دردوره صدارت داوود خان، خانواده مطبوعات رنج فراوانی کشید: " درهمین دوره است که بازهم مطبوعات قربانی های زیادی می دهد و اشخاص زیادی مثل مرحوم غلام محمد شاکر و یا یونس حیران، مدیر روزنامه انیس، به زندان می روند. در این دوره بازهم سانسور به صورت بسیار شدید بر مطبوعات اعمال می شود. در طول ۹ سال و شش ماه صدارت داود خان حاکمیت بسیار ظالمانه بر مطبوعات از لحاظ سانسور و کنترول حاکم است (8)
باوجودسانسور برمطبوعات ازاد؛ رویداد بزرگ تاریخی یعنی رفع حجاب در صدارت سردارمحمد داوود خان را یکی از مهمترین دستاورد ها برای افغانستان آن زمان می دانند و معتقدند که شخص محمد داود درین مورد با تدبیر و کاردانی کار موفقانه ای انجام داده است .
رفع حجاب مشارکت بیشتر زنان در فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و سپس سیاسی را در پی داشت. تقویت و گسترش فعالیت موسسه نسوان یا دمیرمنو تولنه (جمعیت زنان)، تاسیس مجله میرمن یا "زن" از طرف این موسسه و فعالیت گروهی از زنان پیشتازی که این موسسه و مجله را مرکز فعالیت خود ساخته بودند، نقش موثری در آگاهی زنان از حقوق و مسئولیت های شان ایفا کرد . مجله « میرمن » یگانه وسیله ایی بود که برای اشاعه و معرفی زنان نقش بزرگی را ایفا نمود وبنابر گفته های خانم ایوبی در کنار مجله "میرمن" مجله های دیگری ویژه بانوان نیز قبل از آن و بعد از آن نشر می شدند . از آن جمله از "ارشاد النسوان" و مجله "مهری" که در سال 1337 هـ ش در هرات آغاز به چاپ کرد نام می برد .
به گفته ء خانم ایوبی زنان فعال در ساحه مطبوعات در آن زمان عبارت بودند از: خانم های که در آن دروه همکار مجلهء «میرمن» بودند، خانم رقیه ابوبکر، خانم کبرا نورزائی و خواهر شان(حمیرا نورزایی) ، خانم معصومه وردک، خانم نفیسه عباسی و خانم شفیقه کبیر سراج بودند و در کنار اینها در ولایت هرات خانمی که مسوول مجله «مهری» بودو در کار روزنامه نگاری بسیار معروف بود،خانم رؤوفه احراری بود .
یکی دیگر از دستآورد های این دوره در عرصه مطبوعات را ظهور نشریه های کودکان می دانند. پس ازسقوط سلطنت شاه امان الله در مدت قریب به یک ریع قرن کسی به فکر نشریه ای برای کودکان نبود. امادر این دوره بار دیگر توجه به کودکان معطوف می شود و نشریه هایی کودکان منتشر می شود .
بنابربیان حبیب الله رفیع ؛ دردوره صدارت داوود خان ازانتشار نشریه "کوچنیان ژغ" (صدای اطفال)، "د ولو انیس" (انیس کودکان) و نشریه "د انجونو روزل" (آموزش دختران) یاد می کند. به گواهی بسیاری از مورخان و تحلیلگران دوره صدارت محمد داوود به مقایسه با زمامداران سلف و خلف او شاهد پیشرفت های قابل ملاحظه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی بود، اما مطابع و مطبوعات آزاد ؛ دراین دوره نتوانست با این پیشرفت ها همگام باشد." (9)
کودتا 26 سرطان 1352 هـ ش و سرنوشت مطابع :
قانون اساسی 1964 م انچنان که انتظار میرفت محمد داوود را کنار زد به خصوص تعدیلاتی که از طرف مخالفان محمد داوود در مواد قانون اساسی اضافه گردید که : در کنار یک تعداد مسایل دیگر، موضوع اصلی اختلاف میان محمد داوود و حکومت شاه تسوید قانون اساسی جدید، به ویژه مادۀ 24 قانون اساسی بود. نخست هیچ یک از اعضای کمیتۀ تسوید قانون اساسی از طرفداران داوود انتخاب نشده بود. بلکه کسانی بودند که از طرف داوود بنظر نیک دیده نمی شدند. اعضای کمیته هیچ گونه پیشنهاد را به هدایت شاه نه پذیرفتند. داوود پیشنهاد کرده بود که پسران کاکای شاه اعضای خانوادۀ سلطنتی نمی باشند .
مادۀ ۲۴ قانون اساسی در شش فقره بتصویب رسید، در اول پنچ فقره داشت. فقرۀ ششم در لویه جرگه با آن اضافه شد که مطابق به این فقره، اعضای خانوادۀ سلطنتی بشمول محمد داوود از احراز مقام صدارت، وزارت، عضویت در شوری و ستره محمکه محروم شدند. اما محمد داوود در نظر داشت تا در صحنۀ سیاست از طریق تأسیس یک حزب سیاسی که خودش در رأس ان قرار داشته باشد وارد گردد، نه بحیث رئیس دولت یا حکومت. مادۀ ۲۴ بشکل اول آن مانع بازگشت داوود به قدرت نمی گردید. ولی در اثر اصرار و تحریک یک تعداد قدرتهای مخالف محمد داوود، نمایندگان لویه جرگه واداشته شدند تا در این ماده دو تعدیل دیگر نیز علاوه کنند. نخستین تعدیل این بود که اعضای خانوادۀ سلطنتی نمی توانند در احزاب سیاسی اشتراک ورزند. تعدیل دوم اینکه اعضای خانوادۀ سلطنتی مادام العمر به عضویت این خاندان باقی مانده و حق نخواهند داشت این حیثیت خود را ترک بگویند. از این به بعد داوود دشمن آشتی نا پذیر حکومت و شاه شد .(10) باوجودیکه نوراحمد اعتمادی مخالفت خود را درازدیاد و تغییرات مواد ماده 24 بیان داشت اما در اقلیت ماند و ماده مذکور درج قانون اساسی گردید .( 11 ) تا اینکه محمد داوود چند ساعت قبل از اینکه 64 سالگی زادروز خود را جشن بگیرد با قیام مسلحانه ؛ در غیاب محمدظاهرشاه ، و قطع شبکه تیلیفون ، زندانی ساختن شهزاده احمدشاه وکیل سلطنت، موسی شفیق صداراعظم ، خان محمد خان وزیر دفاع ، سردار شاولی خان و پسرش سردار عبدالولی خان ، قومندانان گارد شاهی و قطعه 444 ( 12) ، کودتا را موفقانه به ثمر رساند و نظام جدید سیاسی را در افغانستان معرفی کرد .
بنآ اولین کودتای نظامی به تاریخ 26 سرطان سال 1352 هـ ش = 17 جولای 1973 م در تاریخ افغانستان صورت گرفت که طی آن پادشاهی مشروطه سرنگون گردید و نخستین نظام "جمهوری" به رهبری محمد داوود اساس گذاشته شد. به تاسی جا به جایی شش وزیرشناخته شده متعلق به احزاب چپی وابسته به اتحادشوروی و حدود 40 نفر ولسوال ها کودتا در آغاز با چهره دیگری به مردم و جهانیان معرفی گردید . کارکرد های این افراد سبب شد که میان مردم و رهبری جمهوری نوپای افغانستان شگاف عمیقی به وجود بیایید با حوادث ایکه برخی حلقات و افراد بوجود آورد؛ دیگرازمحبوبیت دوران صدارت محمد داوود خبری نبود و زمینه کودتای بعدی و سرآغاز بدبختی توآم با کشتار خونین به وجود آمد . دراین مورد دهها جلد کتاب نوشته شده و حقایق را نسل گذشته بیشتر از من اطلاع دارند در زمینه قضاوت به شما است .
اما پالیسی نشراتی دولت براساس سیاست بیطرفی افغانستان ،اصالت افغانی ،وحدت ،استقلال و حاکمیت ملی بود .وزارت اطلاعات کلتور در سال اول جمهوری مقرره مطبوعات را تسوید و تصویب نمود که مطابق ان رهنمای برای نشریات مفید و سالم زیر نظر دولت گسترش یابد.
درماده یی نیز چنین آمده بود :« آزادی فکری وبیان ازتعرض مصئون است، هرافغان حق دارد فکر خود را به وسیله گفتار، نوشتار، تصویر یا امثال آن مطابق به احکام قانون اظهار کند. اجازه وامتیاز تأسیس مطابع ونشر مطبوعات تنها به اتباع افغانستان مطابق به احکام قانون داده می شود. تأسیس مطابع بزرگ وتأسیس وتدویر دستگاه عامه فرستنده رادیو و تلویزیون مختص به دولت است . بنآ مطابع ازاد تعطیل گردید و مطبعه دولتی و مطابع معارف ؛ یگانه مطابع بودند که دراین دوره؛ جراید و مجلات فرهنگی و ادبی و سیاسی را انتشار میدادند.
محمد داود در زمینه مطبوعات دربیانیه خود گفته بود" دولت جمهوری برای بسط و نشر و توسعه مطبوعات و انتشارات دیموکراتیک به منظور بیداری مردم کمک موثر خواهد کرد و هنر های ملی تیاتر ،سینما ها و رادیو را تقویه و توسعه خواهد بخشید و هم چنان برای ایجاد شبکه تلویزیون در مملکت اقدام خواهد کرد .
به تآسی بیانیه محمد داوود ؛ دولت در هم اهنگ ساختن روش نشراتی درسراسر کشوربا گرد همایی مسوولین مطبوعات ولایات طی سیمینارخواست تا همه مقالات و تبلیغات با پالیسی دولت موافق باشد . دولت همچنان اساسنامه مطابع دولتی در پنج فصل و شانزده ماده تدوین نمود .هنگامی که محمد داوود در اثر کودتای 1352 هـ ش زمام امور کشور را گرفت روزنامه ای اصلاح را به عنوان میراث محمد نادر شاه تلقی نموده از بین برد .
در چنین رژیم که تازه بنیاد یافته بود: نه از مطبوعات ازاد خبری است و نه از مطابع شخصی و ملی . پاسخگوی تمام انتشارات افغانستان مطابع دولتی کابل به شمول مطبعه معارف و مطبعه صکوک ( که قبلا" در مورد آنها به تفصیل صحبت شده است ) و ولایات هرات ، قندهار، بلخ و ..... بود .
برخی برجسته گی های مطبوعاتی این دوره را چنین شمرده اند :
به تاریخ 14 اسد 1352 هـ ش آغاز نشرات روزنامه جمهوریت ، 19 میزان 1352 هـ ش تصویب مقررات تورید فلم ها و تدویر موسسات طباعتی در مجلس عالی وزرا، آغاز نشرات مجله جمهوریت ، 17 سنبله 1352 هـ ش انتشار مجدد روزنامه انیس،آغاز نشرات مجله پکتیا، آغاز مجدد نشرات مجله پشتون ژغ، مجله جمهوری پلوشه ، مجله کهول ( خانواده) ، انتشار مجلات قندهارو ننگرهار با صحافت زیباتر در مرکز، بلند رفتن تیراژ روزنامه هیواد، آغاز نشرات مجله مصور افغانستان ریپبلیک ( آریانا) به زبان انگلیسی، آغاز نشرات سالنامه به زبان انگلیسی، انتشار جریده « دیوه» ( 1352 هـ ش ) در جوزجان که در مطبعه دولتی مزارشریف چاپ میشد ، جریده هفتگی سیستان به زبان های دری و پشتو که از طرف مدیریت اطلاعات و کلتور فراه انتشار می یافت، مجله عاطفه از طرف ریاست سره میاشت به زبانهای دری و پشتو ، فاریاب که از طرف مدیریت اطلاعات و کلتور این ولایت انتشار میافت ،فلکلوراز طرف امریت فلکلورو ادب وزارت اطلات و کلتور در کابل ، جراید قندوز و هرات و هلمند که از طرف مدیریت اطلاعات آن ولایات به تیراژ 1000 تا 2500 نسخه انتشار مییافت ، توسعه فعالیت های مطابع دولتی با نصب یک تعداد ماشین های جدید، توسعه خدمات موسسه طبع کتب بیهقی ، تکمیل چاپ دوره پشتواریانا دایرة المعارف بخشی از ویژه گی های مطبوعاتی این دوره است . (13)
زیر نویسها :
1 - پویا – داکتر سمیع الله ، صدراعظم افغانستان سردار محمد داوود خان دورهء پیشرفت و رویاروییها ، 1953 – 1963 برگردان به دری ؛ خلیل وداد، مسکو، سال 2014 ، منتشره سپیده دم . دوشنبه، اگست 2015 م .همچنان رک : کبیر سراج – دگرجنرال نذیر، رویداد های نیمه دوم سده ء بیست در افغانستان ، انتشارات میوند ، 1384 هـ ش ، ص 99 - 100 .
2 - اکرم - محمدعاصم ، نگاهی به شخصیت، نظریات وسیاست های محمد داوود خان ، انتشارات میزان ، 1380 هـ ش ، ص 26 .
3 - مهرین – نصیر، صدارت شاه محمود خان ، دویچه وله دری ، 22 سپتامبر2011 م .
4 - غبار- میرغلامحمد، افغانستان در مسیر تاریخ ، ج دوم ، ویرجینیا، 1999 م ، ص ص 239 – 258 .
5 - شادان – عبدالله ، دولت مستعجل آزدای مطبوعات در دهه دموکراسی ، بی بی سی ، دوشنبه 24 اکتبر 2011 - 02 عقرب
6 - شادان – عبدالله ، دولت مستعجل آزدای مطبوعات در دهه دموکراسی ، بی بی سی ، دوشنبه 24 اکتبر 2011 - 02 عقرب 1390
7 - شایان – عبدالله ، صدارت داوود خان وباز گشت محدودیت و سانسور، بی بی سی ، سه شنبه 25 اکتبر 2011 - 03 عقرب 1390 .
8 - شایان ، ایضا" ، همانجا .
9 - شایان ، همانجا .
10 - جلالی – ذاکر، کودتای ۲۶ سرطان و اشتباهات بعدی داوود خان ، تول افغان ، 16 جولایی 2011 م .
11 - کبیر سراج – دگرجنرال نذیر، رویداد های نیمه دوم سده ء بیست در افغانستان ، انتشارات میوند ، 1384 هـ ش ، ص 66 .
12 - کبیر سراج ، ایضا" ، ص 69
13 - د افغانستان جمهوریت ( 26 سرطان 1352 تا 8 دلو 1355 هـ ش )، وزارت اطلاعات و کلتور، کابل ، 1355 هـ ش ، ص 172 تا 176 .