|
سال ۱۳۵۲
نقطه عطف در زندگی من است تازه به پوهنځی ادبیات و علوم بشری پوهنتون کابل
راه یافته بودم در آغازین روز در جمع کثیری محصلین منتظر تشریف فرمایی رییس
پوهنځی بودیم. همه آرام و خموش و بیگانه از یک دیگر. دختران جوان نام خدا
که تعداد شان کم از پسران نبود، با شرم و حیا همیشگی که خاصه ایشان
است،یکجا در کنار پنجره های بلند و بزرگ نشسته و پسران که تعداد شان بیشتر
بود همه تالار را به خود اختصاص داده بودند. ساعت ۹ صبح فرا رسید و چند
استاد پشت سر هم داخل شدند همه به پا استادیم و سلام گفتیم. در میان
استادان بزرگوار یکی که از همه پیشقدم بود و تبسم ملیح برلب و دریشی فولادی
فاخره ای برتن داشت، به اجازه دیگران قدم جلو گذاشت و به محصلان خوش آمدید
گفتند: در آغاز به معرفی خویش پرداخت و با نوای آرام و دری ملایم گفتار
خویش را پیجانده و نثار محصلان نمود. از درسها و رشته ها و استادان یادآوری
نمودند نظم و مقررات را توضیح کردند و دوباره با همان تبسم آرام تالار را
ترک گفتند و محصلین هریک به صنوف معیینه خویش راه گشودند
آن شخصیت علمی و فرهنگی و استاد جلیل القدر کاندید اکادیمسین پوهاند میر
حسین شاه رییس پوهنخی ادبیات وعلوم بشری بود. شادمانه حرف میزد و هرگز تبسم
از لبانش دورنبود ونشد.
دوستان گرانقدرم امروز را با استادبزرگوارکاندید اکادیمسین و شخصیت علمی
وفرهنگی کشور مان پوهاند میرحسین شاه به معرفی میگیریم. گرچه ایشان
خودستاره ای است در تاریخ افغانستان و دنیای فرهنگی مان که شناخت و شهرت
علمی وادبی ایشان نه تنها در افغانستان بلکه فراتر در کشور ها همسایه به
خصوص ایران، هندوستان و روسیه شوروی و کشور های اروپای و امریکا نمایان است
پوهاند میرحسین شاه فرزند میر عبدالجواد آغا در سال ۱۳۰۴ هـ ش در گذر
کنارده خواجه شهر قندهار دریک خانواده روحانی و علمی زاده شدند. تحصیلات
ابتدایی خویش را در مکتب نمره ۲ شهر قندهار که بعداْ به مکتب احمدشاهی مسمی
گردید و تحصیلات متوسطه و لیسه را در لیسه احمشاه بابا در شهر قندهار و
بعدا در لیسه حبیبیه کابل وتحصیلات عالی خویش را در پوهنځی ادبیات پوهنتون
کابل و ( درجه مافوق لیسانس یا ماستری ) در پوهنتون لکنهو هند ( پوهنتون
علیګره) به پایان رسانید.
دانشمند کشور مان مرحوم استاد آصف فکرت در مورد پوهاند صاحب ابراز نظر
دارند که توجه فرهنگیان وهموطنان را به آن معطوف مینمایم :
استاد میرحسین شاه را هم نخست مرحوم طالب قندهاری به من شناسانید. از مراتب
دانش و از شخصیت والا و دوست داشتنی اوسخن گفت و از این كه او از سادات
جلیل القدر قندهار است و این كه مرحوم آقا سید جواد، پدر استاد میرحسین
شاه، از شخصیت های معروف قندهار بوده است. و هنگامی كه حضور من در فاكولته
ي ادبیات مسلّم شد، مرحوم طالب مرا تشویق كرد كه بروم و خود را به آقاصاحب
(استاد میرحسین شاه خان) معرفی نمایم. من این كار را كردم و با پیشانی
گشاده ي استاد میرحسین شاه كه معاون فاكولته ي ما بود رو به رو شدم. استاد
تعارف فرمود كه بنشین و من نشستم كه این خود برای ما در آن روزها امری
غیرعادی بود كه معاون فاکولته به یك شاگرد نو وارد كلاس اول اجازه دهد كه
در دفتر او بنشیند یا وقت خود را صرف گفت و گو با اوكند. نخستین نكته یی كه
از برخورد اول توجهم را جلب كرد لهجه ي صد در صد قندهاری استاد بود. من آن
روزها فكرمی كردم كه هركس به كابل برود باید درحد مقدور بكوشد لهجه ي خویش
را عوض كند. از لهجه ي قندهاری استاد تشویق شدم و فهرستی از قندهاریانی كه
در هرات بودند و من آنها را می شناختم، از جمله مرحوم شیخ محمد طاهر
قندهاری و شماری از قندهاریانی كه با ما قرابت و پیوستگی داشتند، نام
گرفتم. استاد میرحسین شاه همه ي آنان را شناخت و معلوم شد كه با برخی از
آنان علایق نزدیك دارد.
همین گونه كه امروز استاد میرحسین شاه را همه دوست دارند، در آن روزها هم
با وجود حساسیت های اداری و اكادمیك و رقابت های علمی موجود میان همكاران و
فراتران و فروتران، كه تا حدّی امری طبیعی است، همه او را دوست می داشتند.
میرحسین شاه با روش و مَنشی كه داشت همه را شیفته ي آهستگی و فروتنی خویش
ساخته بود؛ اگر چه همه به مقام علمی و استادی او احترام و اعتراف داشتند،
اما گاهی صمیمیت بر تفوق علمی چیره می شد و دوستان و همكاران ایشان را آغا
صاحب (حضرت آغا) خطاب می كردند.
حدود العالم کتابی است که نویسنده افغانی الاصل جوزجانی به رشته تحریر
درآورده است بنا تحقیق گسترده و تدقیق و یا به زبان امروز ویرایش عالمانه ي
آن به سعی وافی دانشمند برجسته و نامور روس ولادیمیر فئودورویچ مینورسكی
(1877-1966) Vladimir Fedorovich Minorsky كاري سهل و ساده نبوده است، و
چنان كه نویسنده ي مدخل مینورسكی در دانشنامه ي ایرانیكا می نویسد، تنها
همین كار بزرگ و آموزنده كه در سال ۱۹۳۷ مسیحی به پایان رسید، برای
مینورسكی بسنده می بود كه او را همچون دانشمندی بزرگ نامور سازد.
و ترجمه ي چنین كاری، یك مترجم ورزیده که با شایستگی و دسترسی به تاریخ و
جغرافیا و ادبیات دری داشته و بردبار و عالم و ژرف نگر را می خواست. استاد
میرحسین شاه به این كار همت گماشت و آن را به درستی به پایان رسانید. این
كتاب در سال۱۳۴۲ هـ ش در كابل چاپ شد. استاد پوهاند میرحسین شاه با جمع
غفیری از علما و دانشمندان چون طالب قندهای، شایق جمال، پوهاند عبدالحی
حبیبی، احمدعلی کهزاد، میرغلامحمد غبار، محمد هاشم میوندوال وده‌های دیگر
محشور و همصحبت بودند.
وظایف اداری:
ـ معلم در لیسه احمدشاه قندهار ۱۳۲۸-۱۳۳۱ هـش
ـ شمول درکدر پوهنځی ادبیات پوهنتون کابل ( اواسط سنبله ۱۳۳۴ هـ ش)
ـ معاون پوهنځی ادبیات (۱۳۴۰ـ ۱۳۵۰ هـ ش)
ـ ترفیع به رتبه پوهاندی (۱۳۴۵ هـ ش)
ـ رییس پوهنځی ادبیات و علوم بشری (۱۳۵۰ـ۱۳۵۶ هـ ش)
ـ استاد تاریخ و آمر دیپارتمنت در پوهنځی علوم اجتماعی پوهنتون کابل تا سال
۱۳۶۷ هـ ش )
اشتراک در کنفرانسها علمی :
ـ در داخل
کشور : سیمینار شاعر بزرګ دری حضرت جامی، سیمینار بین المللی
کوشانی ها، سیمینار تحقیقات زبان پشتو( ۱۳۵۶هـ ش)، مجلس بزرگداشت دقیقی
بلخی (۱۳۵۶ هـ ش)، سیمینار بین المللی روابط هند و افغانستان (۱۳۵۴ هـ ش )
سیمینار بزرگداشت هشتادمین سال وفات سید جمال الدین افغانی ( ۱۳۵۵ هـ ش)،
سیمینار هزارمین سال تولد خواجه عبدالله انصاری (۱۳۵۵ هـ ش)، سیمینار بین
المللی مطالعات کوشانی (۱۳۶۱ هـ ش )سیمینار به مناسبت بزرگداشت سه صدبیست
مین سال تولد بیدل (۱۳۶۳ هـ ش)، سیمینار بین المللی ناصر خسرو (۱۳۶۵هـ ش)
سیمینار بزرپداشت فیض محمد کاتب، سیمینار بزرگداشت مؤرخ کشورمان احمدعلی
کهزاد، و دهها دیگر.
- در خارج افغانستان : سیمینار بین
المللی تاریخ آسیا ( دهلی ـ ۱۹۵۹ م) کنگره مستشرقین ( دهلی ۱۹۶۴ـ م)،
سیمینار تحصیلات عالی در پوهنتون مینی سوتا (ایالات متحد امریکا ۱۹۶۵م)،
کنفراس بین المللی تیموری ( سمرقند ـ ازبکستان ۱۹۶۹ م)، سیمینار تاریخ کشور
های آسیایی ( عشق آباد ترکمنستان ۱۹۷۲ م)، سیمینار کشور های آسیای میانه (
دهلی ۱۹۶۸م) کنفرانس بین المللی امیرخسرو دهلوی ( ۱۹۷۴ دهلی م)، کنفرانس
منطقوی تحصیلات عالی ( بیروت لبنان ۱۹۷۶م)، سیمینار علامه اقبال ( لاهور
پاکستان ۱۹۷۷م)کنگره تاریخ هند ( بمبی ۱۹۸۰م).کمیسیون مؤرخان مشترک افغان ـ
شوروی ( ۱۹۸۴ و۱۹۸۶م).
ـ تدریس و تحقیق یک سمستر در پوهنتون هایدلبرگ المان فدرال۱۹۷۲ م)
ـ تحقیق راجع به نسخ خطی زبان پشتو ( پوهنتون های لندن : کمبریج و آکسفورد،
موزیم بریتانیا )
آثار و ترجمه ها و رسایل :
استاد پوهاند میرحسین شاه تحقیقات علمی فرهنگی و تاریخی فراوانی دارد كه
بیشتر آنها در مجلاّت علمی و نشریه های های اختصاصی مانند مجله هاي
ادب،وژمه، جغرافیا، آریانا، عرفان وكابل در یك شماره و یا به صورت پیاپی
چاپ شده است. برخی از كتابهای استاد، همانند رساله در احوال و آثار امیر
علی شیر نوایی، آثار واحوال بیدل،هم مكرر چاپ شده است. اما كار بسیار مهم و
ماندگار استاد میرحسین شاه ترجمه ي عالمانه ي تحقیق كتاب حدود العالم من
المشرق الی المغرب است كه كار بسیار گسترده یی بود و ترجمه ي آن هم دانش و
پژوهش گسترده ای را ایجاب می كرد. و چندین بار در کابل و ایران چاپ شده
است.
۱ ـ احوال وآثار قاضی حمیدالدین بلخی، مجله : اندوایرانیکا، کلکته
هند،۱۹۵۷.
۲ ـ تاریخ افغانستان ( مغلان) مجله آریانا، انجمن تاریخ، ۱۳۳۵ ـ ۱۳۳۶.
۳ ـ ترجمه : زندگانی سیاسی امیرعلی شیر نوایی، نویسنده بارتولد، انجمن
تاریخ، ۱۳۶۵، ترجمه مجدداز طرف وزارت اطلاعات وکلتور درسال ۱۳۶۰ هـ ش.
۴ ـ افغانها در هند، انجمن تاریخ، ۱۳۴۵ هـ ش.
۵ ـ خلاصته المریدین، مقدمه، پوهنځی ادبیات، پوهنتون کابل، ۱۳۴۳ هـ ش.
۶ ـ ترجمه : حدود العالم من المشرق الی المغرب، با حواشی وتعلیق مینورسکی،
پوهنځی ادبیان پوهنتون کابل، ۱۳۴۲هـ ش. چاپ دوم یه مناسبت میلاد کابل،
شاروالی کابل، ۱۳۹۰ هـ ش. چاپ های جداگانه ۱ و۲ با تصحیح و حواشی بیشتر از
داکتر غلام رضا ورهرام و مریم میراحمدی ۱۳۷۲ و ۱۳۸۳ هـ ش ایران.
۷ ـ تعلیقات مجدد بر حدود العالم ( ترجمه) اکادمی علوم افغانستان، ۱۳۶۴ هـ
ش.
۸ ـ بحثی در احوال وآثار بیدل (ترجمه) پوهنځی زبان و ادبیات پوهنتون کابل.
چاپ دوم از طرف وزارت اطلاعات و کلتور. چاپ سوم با حواشی و تصیحیح مجدد
پوهاند میرحسین شاه و مقدمه استاد شاه محمود محمود از طرف انتشارات خاور در
سال ۱۳۹۳ هجری شمسی در کابل انتشار یافت.
۹ ـ سهم مسلمانان در جغرافیه (ترجمه) تکثیر شده در پوهنځی علوم
اجتماعی.۱۳۶۴ هـ ش. چاپ مجدد: به سعی و کوشش استاد شاه محمود محمود،
انتشارات خاور، کابل، ۱۳۸۹هـ ش.
۱۰ ـ تاریخ علوم، تکثیر شده پوهنځی علوم اجتماعی. پوهنتون کابل، ۱۳۶۴هـ ش.
با قطع و صحافت مجدد زیر چاپ است.
۱۱ ـ تاریخ نویسی در شرق، تکثیر شده، پوهنځی علوم اجتماعی، پوهنتون کابل،
۱۳۶۷ هـ ش.
۱۲ ـ افغانستان وانگلستان (ترجمه) پوهنخی علوم اجتماعی، ۱۳۶۴ هـ ش. چاپ
مجدد به سعی و کوشش استاد شاه محمود محمود، انتشارات خاور. کابل، ۱۳۹۰هـ ش.
۱۳ ـ تاریخ هند در قرون وسطی (ترجمه)، پوهنځی علوم اجتماعی، ۱۳۶۴ هـ ش، چاپ
مجدد ۱۳۹۱با مقدمه و سعی و کوشش استاد شاه محمود محمود از طرف انتشارات
خاور انتشار یافت، ۱۳۹۱ هـ ش.
۱۴ ـمقالات متعدد در تاریخ و ادبیات افغانستان منشر شده در هند و
افغانستان.
۱۵ ـ نسخ خطی پشتو در کتابخانه های مدرسه شرقیه افریقایی لندن پوهنتون های
کمبریج و آکسفورد، موزه بریتانیا و دیوان هند، منتشر شده در مجله وژمه،
پوهنځی ادبیات، پوهنتون کابل،
استاد بزرگواردر سال ۱۳۶۷ هجری شمسی مانند ملیونها افغان دیگر نسبت شرایط
نامساعد و ناهنجار زاده گاه و کشور خویش را ترک کرد و امروز با فامیل خویش
در ایالات متحده امریکا زندگی دارند. هنوز هم دل اش به خاطر وطن می تپد و
بنده اکثرا با ایشان صحبت تیلیفونی داشت تا جاییکه مشکلات تحقیق و پژوهش
های خویش را با ایشان در میان گذاشته و از اندوخته ها و مآخد شان استفاده
میبرم.
طول عمر و
صحتمندی برایشان آرزومندم. |
