عرفای افغانستان در هند مجموعهء تیزس دوکتورای محترم دوکتور محمد الله افضلی می‌باشد که با مقدمهءپروفیسور شریف حسین قاسمی به تیراز یکهزار جلد از طرف مرکز مطالعات استراتیزیک وزارت امور خارجه افغانستان در چهار فصل و سه صدو پنجاه صفحه طی سالجاری به دست نشر سپرده شده است.

من حین مسافرتم در افغانستان  یک نسخه ازین کتاب را از طرف مولف حاصل نمودم که از اهدای آن بدینوسیله اظهار سپاس و امتنان می نمایم. گرچه سوانح مولف را از لابلای کتاب جستجو کرده نتوانستم تا جائیکه اطلاع دارم داکتر محمد الله افضلی فرزند برومند مرحوم الحاج امان الله (نطقی) افضلی از شعرای شهیر هرات میباشند که مجموعهء شعری پدر را تحت عنوان برگ سبز و تحفهء درویش به زیور چاپ آراسته بودند. آقای افضلی تعلیمات ابتدائی ثانوی و عالی خودرا در ایران – افغانستان و هند به پایان رسانیده و زمانی ریاست نمایندگی وزارت خارجه در هرات را عهده دار بود و مدت سه سال به عنوان مستشار وزیر مختار در سفارت افغانستان عزیز تقرر حاصل نمود و همین اکنون به عنوان مشاور ددر مربوطات وزارت خارجه ایفای وظیفه می نماید.

این اثر ارزنده را سراپا مطالعه نمودم که همه عناوین آن برایم دلچسپ بود.

فصل اول آن دربردارندهء تصوف اسلامی و سلسله طریقه های قادریه – چشتیه – سهروردیه و نقشبندیه را بطور مشرح ا حتوا می نماید. باید علاوه نمود که من در قسمت سلسله تصوفی قادریه – چشتیه – سهروردیه و نقشبندیه معلومات کمی داشتم ولی با مطالعه ء این اثر به مطالب بیشتری برخورد نمودم که محتویات ناب آن بر معلوماتم افزود.

در فصل سوم روابط حسنهء افغانستان وهند در امتداد سالها بااوضاع سیاسی هند از قرن سیزده الی هجدهم میلادی ودوران غلام شاهان – خلجی ها – سادات دهلی – لودی ها – بابری ها و حاکمیت های مستقل اسلامی هند به بررسی گرفته شده و همچنان در فصل سوم عرفای افغانستان در هند که اصالتاء در محدودهء جغرافیای خراسان دیروز و افغانستان امروز تعلق داشته اند با شرح سوانح مفصل هویت یابی شده و فصل چهارم آن شامل مطالبی چون ارزیابی و نتیجه گیری را دربردارد.

دوکتور افضلی که بیشتر تحقیقات خودرا از هند جمع آوری نموده از غنای فرهنگی کتابخانه های هند سخن می زند و اظهار می دارد که در کتابخانه ها میتوان صد ها نسخه کتاب های قدیمی را به زبان فارسی سراغ نمود و جای آن دارد تا سایر محققین و پزوهشگران ازآن گنجینه های ناب بهره مند شوند.

با ذکر مراتب فوق کار تحقیقی باارزش دوکتور محمد الله افضلی از چند جهت قابل ستایش است. اول اینکه با مصروفیت وظیفوی توانسته به تکمیل دورهء دوکتورای خود بپردازد و از طرفی عرفای افغانستان در هند را جستجو نموده وارائه این اثر میتواند در تحکیم بیشتر روابط فرهنگی وسیاسی افغانستان هند ثمر بخش باشد. گرچه کارمندان سیاسی دیگر افغان ما چون دوکتور عبدالغفور آرزو – دوکتور فرمرز تمنا آقای مرادیان و کسانی دیگر در خارج کشور ها در عرصهء فرهنگی و سیاسی فعال بوده اند باآنهم  ما امیدواریم تا سایر کارمندان سیاسی افغانستان که در خارج کشور ایفای وظیفه می نمایند با استفاده از همین اسلوب در تبادلهء فرهنگی و معرفی فرهنگ افغانستان در سطح ملی و بین المللی و هم در راستای سایر موضوعات سیاسی فرهنگی بذل مساعی نمایند.