|
۱۸ ماه مه برابر با ۲۸ ثور، روز جهانی موزیم و میراث فرهنگی است و همه‌ساله
این روز در کشورهای مختلف جهان تجلیل می‌شود.
افغانستان نیز از جملة کشورهایی است که موزیم ملی آن ۹۵ سال پیش در کابل
باز گشایی شد و تا قبل از جنگ‌های داخلی یکی از گنجینه‌های مهم منطقه به
شمار می‌رفت.
احمد علی کهزاد
«احمد‌علی کهزاد» که در گذشته رییس موزیم ملی افغانستان بوده است، یکی از
بزرگ‌ترین باستان‌شناسانی است که بسیاری از آثار باستانی و میراث فرهنگی
افغانستان، توسط او کشف شده است.
احمد‌علی کهزاد، فرزند میرزا محمد‌علی خان در سال ۱۲۸۷ خورشیدی در کابل به
دنیا آمد و دروس ابتدایی را در مکتب‌خانه‌های قدیمی کابل آغاز کرد، سپس به
مدرسة اتحاد رفت. سال چهارم و پنجم ابتدایی را در مکتب حبیبیه گذراند و
دوران لیسه (دبیرستان) را در لیسة استقلال سپری کرد.
در سال‌هایی که در لیسة استقلال درس می‌خواند، مسئول روزنامة دیواری آن
مدرسه نیز بود و تا سال ۱۳۰۸ که آخرین سال تحصیل او بود، وی توانست زبان
فرانسه را فرا گرفته و مقالاتی نیز به زبان فرانسوی بنویسید، که از
مهم‌ترین آن‌ها مقاله‌ای به نام وطن‌پرستی به زبان فرانسه بود که مدیر
فرانسوی لیسة امانیه او را بسیار تحسین کرد و مقاله را به نادر‌شاه نشان
داد.
شخص شاه به کهزاد جایزه داد و او را به سمت ترجمان در دارالتحریر شاهی
مقرر کرد.
او تا سال ۱۳۱۲ در این سمت کار کرد و همزمان با گروه باستان‌شناسان فرانسوی
که در نقاط بستانی افغانستان کاوش می‌کردند، همکاری داشت.
در سال ۱۳۱۲، منشی سفارت افغانستان در رم شد و در زمان اقامت در آن‌جا
توانست این زبان را نیز بیاموزد و بعد از آن دوباره به عنوان مترجم زبان
فرانسه به دارالتحریر شاهی بر‌گشت.
کهزاد برای مدتی معاون شعبة تألف و ترجمة انجمن ادبی کابل شد و بعد از
یکسال که در این سمت کار کرد، مدیر آن شعبه شد و مدتی نیز مدیر شعبة تاریخ
انجمن بود.
وی در سال ۱۳۱۹ خورشیدی مدیر موزة کابل شد که وی توانست در این دوران
فعالیت‌های مثمر‌ثمری از خود نشان دهد.
عضویت کهزاد در انجمن دایره‌المعارف آریانا از مهم‌ترین فعالیت‌های دیگر وی
بود که توانست در نوشتن آن همکاری زیادی با این انجمن انجام دهد.
آخرین شغل دولتی وی مشاور علمی فرهنگی وزارت معارف بود که در سال ۱۳۴۰ به
این سمت بر‌گزیده شد و مدت ده سال در این سمت کار کرد.
از استاد کهزاد آثار نوشتاری زیادی بر جا مانده است که تا‌کنون در تاریخ
افغانستان هیچ نویسنده‌ای را یارای برابری با او نیست. بیشترین منابعی که
کهزاد برای نوشتن آثارش از آن‌ها استفاده کرده است، علاوه بر کتب تاریخی
قدیم، مسکوکات و آثار باستانی بوده است که خود در کشف آن‌ها از مناطق مختلف
افغانستان سهم داشته است.
کاوشگری
کاوشگری و کشف آثار باستانی از مهم‌ترین فعالیت‌های کهزاد در طول دوران
فعالیت او بوده است. وی برای کشف آثار ناشناختة افغانستان به شهر‌ها و
روستاهی دور‌افتاده سفر کرد و علی‌رغم کمبود امکانات توانست که آثار بسیار
مهمی را از دل خاک بیرون بیاورد.
استاد کهزاد در طول دوران کاوشگری خود با باستان‌شناسان معروف آن دوران مثل
پرفسور «ژوزف هاکن»، «توچی»، «دانیل اشلوم برژه» و شماری دیگر از
باستان‌شناسانی که برای حفاری به افغانستان سفر می‌کردند، همکاری داشت.
کشف سرخ‌منار در پای منار چگری، معبد سوریا در
خیر‌خانه، شناسایی نو‌بهار بلخ، شاه‌بهار غزنی، پیر‌سبز
قندهار و سرخ‌کوتل از مهم‌ترین کشف‌های این باستانشناس افغان است.
جوایز کهزاد
کهزاد در دوران فعالیت خود جوایز و نشان‌های زیادی از رجال سیاسی و فرهنگی
افغانستان و کشورهای مختلف دریافت کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان از
نشان شوالیة هنر و ادب از دست جنرال دوگل، رییس جمهور وقت فرانسه، نشان
دولت ایتالیا به خاطر فرا‌گرفتن زبان این کشور و نشان وزارت معارف و
لویه‌جرگة افغانستان و جایزة خوشحال خان ختک، اشاره کرد.
شرکت درگنگره‌های باستان‌شناسی
استاد کهزاد در طول عمر فرهنگی خود به بسیاری از کشور‌ها برای شرکت در
کنفرانس‌های باستان‌شناسی دعوت شد که از مهم‌ترین این سفر‌ها می‌توان به
شرکت در گنگرة ایران‌شناسی در تهران در سال ۱۳۴۲ خورشیدی و گنگرة
بین‌المللی خاور‌شناسان در ایتالیا که در سال ۱۳۴۹ خورشیدی بر گزار شد،
اشاره کرد.
شوروی، آمریکا، چین، فرانسه، مصر و ترکیه از دیگر کشورهایی بودند که
کهزاد برای بازدید از موزیم‌ها و آثار باستانی به آن نقاط نیز سفر کرد.
وی هم‌چنین از اعضای انجمن آسیایی بنگال، انجمن جغرافیایی واشنگتن، انجمن
نامه‌نگاران فرانسوی در شرق دور، انجمن شاهی آسیایی و عضو انجمن علمی جهان
بود.
احمد‌علی کهزاد در سوم قوس سال ۱۳۶۲ خورشیدی در کابل درگذشت و در محل شاه
دو‌شمشیرة کابل به خاک سپرده شد.
در سال ۱۳۸۶ خورشیدی به مناسبت صدمین سال تولد کهزاد سمیناری از طرف دولت
افغانستان در کابل برگزار شد که در آن شمار زیادی از پژوهشگران و
باستان‌شناسان در مورد آثار، کارکرد عملی و شیوة تاریخ‌نویسی کهزاد مقالاتی
ارائه کردند.
آثار
از استاد کهزاد آثار نوشتاری زیادی بر جا مانده است که تا‌کنون در تاریخ
افغانستان هیچ نویسنده‌ای را یارای برابری با او نیست. بیشترین منابعی که
کهزاد برای نوشتن آثارش از آن‌ها استفاده کرده است، علاوه بر کتب تاریخی
قدیم، مسکوکات و آثار باستانی بوده است که خود در کشف آن‌ها از مناطق مختلف
افغانستان سهم داشته است.
تاریخ افغانستان
«تاریخ افغانستان» که در سال ۱۳۲۵ خورشیدی در کابل به چاپ رسیده است، یکی
از مهم‌ترین این آثار است.
این کتاب که در دو جلد منتشر شده است، به بررسی تاریخ افغانستان از دوران
ماقبل تاریخ تا ظهور دین اسلام پرداخته است.
از دیگر آثار کهزاد :
موزة کابل، کابل، سال ۱۳۱۵
بگرام، کابل، سال ۱۳۱۷
بالا‌حصار کابل و پیش‌آمدهای تاریخی، کابل، جلد اول ۱۳۳۶، جلد دوم ۱۳۴۰
مسکوکات قدیم افغانستان، کابل، انجمن ادبی، سال ۱۳۱۷
مسکوکات افغانستان قبل از اسلام، کابل، سال ۱۳۲۶
مسکوکات افغانستان در عصر اسلام، کابل، مدیریت عمومی تاریخ، سال ۱۳۱۹
از سروبی تا اسمار، کابل، انجمن تاریخ سال ۱۳۳۴
واقعات شاه‌شجاع در کابل، کابل، سال ۱۳۴۶
شابهار یک معبد باستانی، کابل، سال ۱۳۴۶
شاهنامه و مقایسة بعضی از پهلوانان آن و اوستا، سالنامة کابل، سال ۱۳۲۳
افغانستان قدیم و معاصر، (به زبان ایتالیایی ۱۹۹۵)
مختصر رهنمای بامیان، (به زبان انگلیسی ۱۳۳۵خورشیدی)
افغانستان و ایران، (متن سخنرانی کهزاد در موزة ایران باستان) تهران، سال
۱۳۳۰
رتیبل‌شاهان، کابل، سال ۱۳۲۱
مدنیت اوستایی، کابل، سال ۱۳۱۸
فروغ فرهنگ، کابل، سالنامة انیس، سال ۱۳۴۶
افغانستان در پرتو تاریخ، کابل، مؤسسة چاپ کتاب، سال ۱۳۴۶
در امتداد کوه بابا و هریرود، کابل، سال ۱۳۲۲
تاریخ افغانستان و ممالک همجوار، کابل، سال۱۳۲۶
ناصر خسرو بلخی، کابل، سال ۱۳۲۶
افغانستان در شاهنامه، انتشارات بیهقی، کابل، سال ۱۳۵۵
رجال و رویداد‌های تاریخی، کابل، انجمن تاریخ، سال ۱۳۱۲
تاریخ ادبیات افغانستان، از قدیم تا ظهوراسلام، کابل، وزارت معارف، سال
۱۳۳۰
لشکرگاه، کابل، انجمن تاریخ، سال ۱۳۳۲
امپراطوری کوشان، کابل، سال ۱۳۱۷
مردان پار و پامیرزاد، کابل، مطبعة عمومی، سال ۱۳۱۸
در زوایای تاریخ معاصر افغانستان، انجمن تاریخ، کابل، سال۱۳۳۱
آثار عتیقیة بودایی بامیان، اثر مشترک: گودار و ژوزف هاکن (ترجمه)
صفت بودایی باختر و مبدأ صفت گریگ و بودیگ، اثر: جوزف هاکن (ترجمه)
سرخ‌کوتل، اثر: اشلوم برژه، (ترجمه)
هنر قدیم افغانستان، اثر: بجامین راولند (ترجمه)
|
