با اعلام رسمی کمیسیون انتخابات که هیچ یکی از نامزدها در دور اول انتخابات ریاست جمهوری پیروز این رقابت نبوده، اکنون انتخابات به دور دوم رفت. برگزاری دور دوم انتخابات، برای مقامات دولتی و مردم افغانستان، یک آزمون تاریخی است. در این میان، افرادی از این موضوع، شاکی هستند. آنها می گویند که علاوه بر اینکه برگزاری دوباره انتخابات، از لحاظ امنیتی، کشور با مشکلاتی روبرو خواهد شد، هزینه اضافی که باید صرف شود تا انتخابات برگزار گردد بسیار زیاد است و آیا برگزاری آن، ضروری است؟

ملک ستیز در گفتگو با برنامه انتخابات نود و سه در رابطه با عملکرد کمیسیونها در انتخابات گفت: روند انتخابات و ساختارهای انتخابات پیوند ناگسستنی با فرهنگ سیاسی یک جامعه دارد. اگر تاریخ جامعه بشری را به سه دوره تقسیم کنیم این دوره ها عبارت هستند از دوره تاریخ باستان، قرون وسطی و معاصر تاریخ بشریت.

وی به سه مرحله مهم در دوره تاریخ جدید بشریت اشاره کرد: رنسانس، ریفرماسیون یا به اجرا درآمدن فرهنگ رنسانس و سپس مبحث روشنگری. انتخابات برآیند این دوره با اهمیت است؛ چرا که برای نخستین بار پارلیمنتریزم از این روند بیرون برآمد و جهان فرهنگ جدید سیاسی را تجربه می کرد. فرهنگ سیاسی در نظام های سیاسی وابسته به سطح نگرش جامعه از تعاملات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اجتماعات مختلف جهان است. دموکراسی، جوهر فرهنگ سیاسی است و در نظام و روند دموکراتیک و بویژه انتخابات در این تعریف و چارچوب، برنده و بازنده ای وجود ندارد.

تحلیلگر روابط بین الملل در ادامه گفت: بربنیاد فرهنگ سیاسی و روند انتخابات که یکی از مکانیسمهای فرهنگ سیاسی است چنین برداشت می شود که برنامه ها توسط گروهها و احزاب سیاسی و متفکرین و نهادهای فکری، جامعه را به تغییراتی دعوت می کند. متولیان این برنامه ها روند فرهنگ سیاسی دموکراتیک را تمثیل می کنند. عقلانیت برنامه در نظام دموکراتیک در جدال قرار می گیرند و برندگان این برنامه ها بربنیاد فرهنگ سیاسی برندگان این روند نیستند بلکه آنانی که روند دموکراتیک و یا پیروزی برنامه ها را برسمیت می پذیرند برندگان این فرهنگ سیاسی هستند.

وی با اشاره به اینکه فرهنگ نظام سیاسی برگرفته از رویکردها یا زمینه هایی است که در جامعه شکل می گیرد، ابراز داشت: حوادث افغانستان را باید در زمینه هایش مورد بررسی قرار داد. ما شاهد گزار پیچیده ای هستیم که در آن درگیر یک جنگ سرد فکری و ایدلوژیک بودیم. حال که ما روند دموکراسی را مورد بررسی قرار می دهیم بیشترین نیاز را به یک ثبات سیاسی داریم. از لحاظ ثبات ساختار انتخاباتی، افغانستان دچار چالشهای بزرگی است. از جمله امتیازاتی که افغانستانی ها نسبت به کشورهای همسایه دارند حمایت گسترده جامعه بین المللی است که آن را هم یک چالش و هم یک فرصت می دانم.
ملک ستیز همچنین تصریح کرد: مشکل اساسی در افغانستان این است که مکانیسم دموکراتیک سازی باید از برنامه های پروژه ای بیرون برآید و شامل ساختار نظام سیاسی شود. امروز بزرگترین دموکراسی جهان نتایج انتخابات خود را اعلان کرد. ما یک ساختار کاملا وابسته به جهان را در افغانستان شکل دادیم. ما ظرفیت راه اندازی چنین ساختارهایی را با این مخارج گسترده در آینده کشور نخواهیم داشت. این چالش مهمی است که باید از درسهای جامعه بین المللی آموخت. در کشورهای آسیای میانه انتخابات به گونه ای راه اندازی می شود که اولین نگاه به ساختارهای انتخاباتی توسط نهادهای جامعه مدنی، احزاب سیاسی و سکتور اقتصادی صورت می گیرد. آیا تصور می شود نامزدی در افغانستان به نامزد برجسته ای تبدیل شود که مخالف برنامه های آمریکا در افغانستان باشد؟

وی افزود: چه باید کرد تا روند ساختارهای دموکراتیک در افغانستان بیشتر بر بنیاد خاستگاه و پایگاه افغانستان راه اندازی شود؟ تجارب جهانی نشان داده است که بهترین و مشروع ترین و از لحاظ اقتصادی کم منابعترین نوع انتخابات در نظامهای پارلمانی صورت می گیرد. در نظامهای پارلمانی یک انتخابات راه اندازی می شود که این انتخابات مشروعیت نظام سیاسی را از طریق نمایندگان مورد بحث قرار می دهد. تجربه دوم از لحاظ ساختار انتخاباتی طوری است که نخبگان سیاسی در یک نظام سیاسی از طریق احزاب سیاسی، جامعه مدنی و سکتور اقتصادی گروهی را برمی گزینند و این گروه از طریق هیاتهای قبول شده و مشروع رهبری را انتخاب می کنند که این رویه ارزانترین نوع انتخابات در جهان است.

ملک ستیز گفت: ما در افغانستان نیاز به تغییر ساختار نظام سیاسی داریم. هر قدر که حاکمیت مرکزی به نظامهای محلی تقسیم شوند و بر بنیاد تقسیم نظامهای محلی، اقتصاد ملی توسعه یابد به همان اندازه دموکراتیک شدن نظام سیاسی آسان تر است. هرقدر که اقتصاد ملی وابسته به تقویت قدرتهای محلی است و نظام مرکزی این قدرتهای محلی را در کنترل خود دارند ساختارهای دموکراتیک می توانند به گونه ای فعال با نهادهای مرکزی همگرایی کنند، در کنار اینکه برگزاری انتخابات ارزان تمام خواهد شد.

تحلیلگر روابط بین الملل ادامه داد: دستاوردی که توجه زیادی به آن نمی شود این است که ما نه تنها با این انتخابات دولت و رییس جمهور را مشروعیت می دهیم، بلکه برای اولین بار در تاریخ افغانستان اپوزیسیون مشروع را معرفی می کنیم. هر کسی که جایگاه دوم را در دور دوم انتخابات گرفت اپوزیسیون مشروع دولت افغانستان است. در این دور مهمترین نگرانی مساله امنیتی است. ما باید از این ماه عسل عبور کنیم و بپذیریم که چالشهای بزرگی در برابر ما قرار دارد و این چالشهای بزرگ زمانی بگونه مستمر به دموکراسی دوامدار تبدیل خواهند شد که دموکراسی را در زمینه های افغانستان تعریف کنیم.

ملک ستیز در پایان گفت: برای اولین بار است که نهادهای ارزشی و دینی ما حمایت گسترده ای از دموکراسی مطرح کردند و این یک دستاورد بزرگ است. اگر نهادهای ارزشی و نهادهای رسمی کشور با یکدیگر کار کنند دارای یک مدل و نسخه بی نظیر برای جهان خواهیم بود.