رشید بهادری

اگر به سرنامه ی این پرداخته نگاهی ژرف بیفگنیم، بدون درنگ پرسشی در ذهن ما رونما می گردد که این کاربرد چه خواهد بود و چی بوده می تواند؟
این واژه « انتقاد » می باشد و چه بهتر که درین مقال این کلمه یی که همه ی ما از کاربرد و حتا از شنیدن اش هراس داریم به ارزیابی اش بپردازیم و پیوست به آن با در نظر داشت از مفهوم و تمکین در برابر روش های سودمند آن بدانیم چگونه می شود انتقاد پذیر باشیم؟
پیش از آن که واژه را به تحلیل بگیریم بهتر خواهد بود تفاوت میان نقد و انتقاد را بفهمیم . در نقد بر هر نوشته یی هم سره و هم ناسره هر دو به بررسی گرفته می شود ولی انتقاد فقط جهت های منفی یک نوشته یا اثر مطرح می باشد. حالا برای این که زود تر به مقصد برسیم و هر آنچه را از انتقاد پیگیری می نماییم تا به آن دست یابیم نیاز است نخست بدانیم انتقاد چیست و چگونه می توانیم از کاربرد کلمه ی انتقاد افزون بر آن که نه هراسیم؛ خود نیز انتقاد پذیر باشیم و با پذیرش از آنچه حقیقت داشته است ، بهره ببریم.

انتقاد در معنا یعنی چی؟ انتقاد در لغت به معنای آشکار کردن، عیب هر چیزی یا هر کسی و به عبارت دیگر نمایان کردن بدی ها حتا خوبی های یک جانبه به هر نحوی در باب هر آنچه از قبل اجرا شده یا در حال اجرا می باشد. اما در ادبیات کلمه انتقاد برای بیان قضاوت در رابطه به نکات منفیِ هر عملی یا اجرایی به کار می رود در حالیکه هدف از انتقاد کردن، برطرف کردن این بخش های منفی است، می توان انتقاد کردن را امری مثبت نیز در نظر گرفت. هر چند درین زمانه انتقاد با واکنش های متفاوت و دیدگاه های نامتناسب روبرو است و بیشترین هرگز نمی پذیرند که کار کرد های اجرایی و یا در حال اجرای شان از سوی کسی یا مرجعی گوشزد شود این برخورد را بدون آن که تحمل نمایند یک باره بر آشفته شده و به بار منفی آن در قضایا نسبت می دهند و در کل آن را توهین و تحقیر می دانند در حالی که این اندیشه اصلا نه تنها درست نیست بلکه خود شان وسیله می شوند تا از انتقادات سالم و سازنده طفره بروند ‌و نگذارند هر آنچه را به اشتباه و یا غلط انجام داده اند، با این وسیله خویشتن را اصلاح کنند و قدردان باشند.
بار منفی کلمه ی انتقاد تا آن جا دامن پیدا کرده است که اگر طرف به خاطر توهین که نه، از برای کمک و همگرایی به انتقاد آغاز نماید، من و ما یا هر کسی از همان شروع ضربان قلب مان بالا می رود و بدون آن که به صحبت مقابل تن بدهیم و بشنویم در ذهن آگاه ما به چیدن کلماتی که برای ردِ آن چه بر ما انتقاد می شود می پردازیم و چون به غیرت مان برخورده است، به سان یک سلاح اتوماتیک به فیر نمودن از هر چه به دهان ما آید ادامه می دهیم. با این هم اکتفا نکرده طرف را دشمن شمرده از این پس با او یا ایشان قطع رابطه می کنیم یا از اثر خشم و کدورت بر شخص یا اشخاصِ انتقاد کننده حمله نموده با وارد نمودن مشت و یخن کار ما به ضرب و شتم می انجامد غافل از این که بیشترین انتقاد ها نه تنها سازنده می باشد بلکه انسانی و احساسی هم استند.

برای این که بدانیم انتقاد بر ما جنبه ی مثبت یا شاید منفی را در خود دارند نیاز است تا با صبر و شکیبایی به صحبت های طرف گوش بدهیم و اگر نوشتاری باشد با دقت بخوانیم سپس با درایت کامل پای قضاوت بنشینیم و با درک از این که طرف با چه اندیشه یی و چه روحیه یی به انتقاد می پردازد، اگر لحن صحبت طرف انباشته از گفتار های مثبت اندیشانه و یا به گونه ی دوستانه به رخ کشیدن اشتباهات و غلطی های ما باشد چه بهتر که همه گفته ها و یا نوشته های قابل انتقاد وی را قبول بداریم حتا از طرف تشکر نموده و تعهد بسپاریم که در رفع آن کمبود ها می پردازیم. اگر انتقاد جنبه ی منفی همراه داشت و معترضانه وانمود شده بود شخص مقابل را صمیمانه به سکوت دعوت نموده و سپس با استدلال از منطق و دلایلی موثق، تمسک جسته به قناعت اش پرداخته شود. این یگانه راه درست و حساب شده به شمار می رود و در کل آن مزیت هایی که به ما کمک می کند تا انتقاد ( آن هم سازنده و سالم ) را بپذیریم چه بهتر که این چند شمرده را از یاد نبریم.

۱- انتقادِ مثبت را به هر نحوی نباید دستِ کم گرفت حتا اگر کوچک و پیش پا افتاده باشد، چون برای اشخاص انتقاد پذیر آموزنده است.
۲- گوش فرا دادن یکی از مهم ترین و شاید با ارزش ترین مهارت هایی باشد که یک فرد در تعاملات اجتماعی می تواند از آن استفاده نماید و باید انتقاد از خود را شنفت و پذیرفت.
۳- در صورتیکه انتقاد سالم و سازنده باشد چه بهتر که تشکر نمود . این برخورد رهنمود و درس عبرتی خواهد بود برای آینده.
۴- وقتا درک نمودید انتقاد ها به جا و سالم است چه بهتر که با انتقاد کننده همگام شده پرسش هایی را از برای رفع دشواری ها مطرح نمود و از لابلای گفت و شنود ها بیشتر استفاده کرد. این روند باعث دوستی هر دو جانب نیز می شود.
۵- وقتا انتقادات سالم و سازنده را پذیرفتید اظهار آمادگی نمایید تا دیدار های سودمند تکرار شده و با دید و وادید ها در تبانی با هم بر مشکلات فایق آیید.
۶- با الهام گرفتن از انتقاد ها برای خود، راه حل های مناسب را جستجو کنید و با تاسی از نکته های ضعف باید به برنامه ریزی هایی که نکته های قوت شما را بالا ببرد و هیچ گاهی مورد انتقاد قرار نگیرید بپردازید. این امر در بلند مدت به شما بیشترین کمک را خواهد کرد.

( پایان )